Święta.docx

Pascha (Pesach)

Słowo "pesach" oznacza "przejść", "ominąć". Tej nocy, kiedy anioł Boży przechodził przez Egipt powodując śmierć wszystkich pierworodnych, domy Izraelitów chronione były krwią baranka paschalnego. W następstwie tego, naród Izraela został wypuszczony z niewoli i wyszedł z ziemi egipskiej. Od tamtej poryPascha upamiętnia ocalenie pierworodnych Izraela od śmierci w Egipcie. Pascha jest początkiem narodowej historii Żydów. Po uwolnieniu narodu Izraela z niewoli egipskiej nastąpiło objawienie przykazań Bożych na Synaju i wędrówka ludu do Ziemi Obiecanej. Święto Paschy jest dla Żydów najważniejszym świętem pielgrzymim, gdyż nosi w sobie sens obu pozostałych. W momencie ustanowienia narodu otwiera się przed nim widok na dalsze jego losy.
    Pascha jest jednym z najradośniejszych świąt. Jest to wielkie święto wolności, obchodzone na pamiątkę uwolnienia Żydów z niewoli, uważane za najważniejsze wydarzenie w historii żydowskiej.

        "Pamiętaj dzień opuszczenia Egiptu każdego dnia Twojego życia".

        "Nie będziesz w nie jadł chleba kwaszonego:
                siedem dni będziesz jadł bez kwasu, chleb utrapienia;
                boś w strachu wyszedł z Egiptu,
                abyś pamiętał na dzień wyjścia twego z Egiptu,
                po wszystkie dni żywota twego"
                                                                                        (5 Mojż. 16:3)

Sposób obchodzenia święta znacznie zmieniał się na przestrzeni wieków. Najważniejsze zmiany nastąpiły po zburzeniu Świątyni, gdyż od tamtej pory zabrakło miejsca składania głównych ofiar. Współczesne obchodzenie Paschykojarzy się przede wszystkim ze spożywaniem przaśnego (niekwaszonego) chleba (maca).

------ EREW PESACH (14 NISAN) ------

W tygodniu przed świętem Pesach sprząta się bardzo dokładnie domy, aby nie pozostał w nich żaden ślad kwasu (drożdży), wypieku z drożdżami badź zaczynem, ani resztki jedzenia. Nawet kieszenie ubrań, szczególnie dzieci, są dokładnie oczyszczane z okruszków. Usuwa się i pali "chamec" (zakis), czyli okruszki chleba. Słowem "chamec" określa się wszystko, co podlega procesowi fermentacji:
      - Chamec to produkty ze zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, które weszły w kontakt z wodą na czas co najmniej 18 minut. Przyjmuje się, że po takim czasie w mieszance mąki z wodą rozpoczyna się proces fermentacji.
      - Chamec to każdy pokarm i napój wytworzony z użyciem tych zbóż (wyjątkiem jest maca).
      - Podczas Pesach nie wolno używać naczyń i przyborów kuchennych, które mogą zawierać choćby minimalne ilości chamec. Wszystkie one muszą zostać wcześniej uczynione koszernymi.
      - Żydzi aszkanezyjscy podczas Pesach nie jedzą także pokarmów wytworzonych z ryżu, kukurydzy, soczewicy, prosa i fasoli (kitnijot).

Tora wyraźnie uczy: "Żaden chamec nie może być widziany lub znaleziony" (2 Mojż. 12:19; 13:7; 12:20; 5 Mojż. 16:4).

Wieczorem w przeddzień święta - czyli wieczorem 14 Nisan - odbywa się uroczyste oczyszczanie domu z kwasu (hebr. "bedikat chamec"). Głowa domu odnajduje chamec, który gospodyni chowa gdzieś w kątach domu (zwykle jest to dziesięć kawałków chleba). Gdy zostaje odnaleziony, wygłasza się nad nim modlitwę, a następnego ranka pali w ogniu. Jakikolwiek chamec znaleziony w domu, sklepie, samochodzie lub innego rodzaju pomieszczeniu ma być przed Pesachodprzedany nie-Żydowi.
    Drożdże przedstawiają grzech i złe instynkty, a ponieważ pachną, są symbolem próżności.

14 Nisan - od świtu do zmierzchu - jest szczególnym dniem dla wszystkich wierzących Żydów. To Erew Pesach - post pierworodnych (taanit bechorim) synów dla upamiętnienia cudu, jaki miał miejsce podczas dziesiątej plagi w Egipcie.
    Jest przyjęte, by za pierworodnych synów poniżej 13 lat pości ojciec. Post nie obowiązuje pierworodnych córek.

------ PESACH ------

Dwa pierwsze i dwa ostatnie dni uważane są za "Jamim Towim" i w tych dniach pali się świece. 14 Nisan odbywa się w synagodze uroczyste nabożeństwo. Odczytuje się Ezechiela 37:1-14; Izajasza 10:32 i 12:6. Odczytuje się też "Hallel" (zbiór psalmów 113-118). Na zakończenie nabożeństwa śpiewa się tradycyjną pieśń "Had Gadja", symbolicznie przedstawiającą cierpienia i wielokrotne ocalenia Izraela na przestrzeni jego długiej historii.

Najważniejszym elementem Paschy po powrocie do domów, jest Seder, czyliwieczerza paschalna. Zawiera ona w sobie wyraźne elementy wieczerzy szabatowej - rytualne obmycie rąk (kidusz), błogosławieństwo przed jedzeniem chleba (moci) i błogosławieństwo po jedzeniu (birkat hamazon).

W domach ortodoksyjnych Żydów, jeżeli ich na to stać, trzyma się osobne, specjalne zestawy naczyń, garnków i innych przyborów kuchennych przeznaczonych wyłącznie na święto Pesach. W biedniejszych rodzinach używa się zwykłych naczyń, ale po uprzednim wygotowaniu ich w wodzie i wyparzeniu naczyń metalowych nad ogniem. Wówczas stają się odświętne. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza dla ortodoksyjnych Żydów. Seder celebruje się podczas dwóch pierwszych wieczorów Paschy, po nabożeństwie w synagodze. Podczas wieczerzy obowiązuje specjalny porządek.
    Przygotowaniem wieczerzy sederowej zajmują się kobiety. Stół nakrywa się białym obrusem, na nim ustawia świece i odświętną zastawę. Przy stole zasiada cała rodzina odświętnie ubrana. W ortodoksyjnych rodzinach kobiety w tradycyjnych perukach nakrytych koronką, a mężczyźni w białych jedwabnych jarmułkach.

"Przewodnik judaistyczny" z 1893 roku przedstawia ciekawy opis Pesach, w ujęciu Hilarego Nussbauma: "We wieczór wigilijny 14-go Nisan we wszystkich siedzibach Izraela odbywa się następujący porządek ceremonialny, zwany Seder. Ojciec rodziny, odziany w białą szatę, z podniesionym szerokim kołnierzem, w haft srebrzysty ozdobnym, oraz takąż krymką, otoczony rodziną i domownikami zasiada (...) ze szczególną wygodą i patriarchalną powagą na dobrze wysłanym, miękkim oparciem opatrzonym, siedzeniu. Na stole znajdować się powinno co następuje:Macca, główny symbol pesachowego święta, pośpiesznego ujścia z Egiptu; Chrzan, godło gorzkiej dokuczliwej doli w czasie pobytu w Egipcie; Zeroa, to jest kawałek na wpół pieczonego mięsa, przypominający naprędce pieczonego baranka; w końcuCharoset, rodzaj masy z tłuczonych orzechów, migdałów, jabłek zaczynionych winem, barwą i gęstością podobną do gliny z której Izraelici, odrabiając pańszczyznę, cegłę wyrabiali.
  Ceremonia pesachowa Seder zaczyna się od odmówienia przez ojca rodziny błogosławieństwa nad winem Kidusz, za którym wszyscy stół okalający wtórująAmen i każdy swój kielich wychyla. Wychylanie kielichów przy odpowiednich modlitwach podczas całej wieczerzy powtarza się czterokrotnie, stąd nazwa tej ceremonii "arba koses", co znaczy cztery kielichy. Następnie wszyscy przykładają ręce i podnoszą naczynie, na którym leżą mace, recytując następujący ustęp zHagady: "Otóż to jest ów chleb nędzny, jaki spożywali przodkowie nasi na ziemi egipskiej. Kto głodny, niech przyjdzie z nami jeść, każdy kto pragnie niech z namiPesach odprawi. Obecnie jesteśmy tu, na rok przyszły w ziemi izraelskiej. Obecnie jesteśmy niewolnikami, na rok przyszły będziemy wyzwoleni."
  Po kilku jeszcze drobiazgowych obrządkach, najmłodszy z otoczenia zwraca się do głowy rodziny z szeregiem zapytań, rozpoczynających się od wyrazów "Ma nisztana". Treść tych pytań w przekładzie brzmi: "Dlaczego się wyróżnia wieczór niniejszy od wszystkich innych wieczorów; podczas wszystkich innych wolno nam jadać chleb kiszony i niekiszony, a tego wieczora tylko niekiszony? Podczas wszystkich innych wieczorów wolno nam spożywać wszelkiego rodzaju włoszczyzny, a tego wieczoru tylko chrzan? itd. Tu ojciec rodziny daje obszerną odpowiedź, zawartą właśnie w owej Hagadzie (...) Na tem kończy się pierwsza część Sederu, poczem następuje uczta wedle stanu możliwie wykwintna, po której odmawia się błogosławieństwo poobiednie i przystępuje się do drugiej częściSederu, którą wypełniają hymny, pieśni religijne i piosnki religijno-etyczne, wesołym humorem zabarwione (...)"

W powyższym opisie Hilary Nussbaum wyraźnie przedstawia ściśle określony porządek wieczerzy sederowej. Rozpoczyna ją "kidusz" (picie wina, modlitwa i słuchanie opowieści), następnie je się macę i gorzkie zioła, a potem właściwy posiłek. Zebrani goście przypominają sobie dziesięć plag, przejście przez Morze Czerwone, mannę z nieba, otrzymanie przykazań. Ojciec opowiada dzieciom historię Pesach. Opowiadanie historii jest przeplatane śpiewem, w którym biorą udział przede wszystkim dzieci.

Ważnym elementem święta jest przygotowanie talerza sederowego. Każda potrawa - a jest ich sześć - ma swoje obowiązkowe miejsce na półmisku. Półmisek umieszczony jest nad trzema przykrytymi macami i postawiony przed głową domu. Taki sam talerz można postawić przed każdym chłopcem, który ukończył 13 lat.
    Pod półmiskiem znajduje się ...