Antologia.SF - Legendy tom.1.pdf - zachomikowane(1) - Nagle2015

Legendy

Opracował Robert Silverberg

Przełożyli:

Piotr W. Cholewa

Katarzyna Karłowska

Radosław Kot

Jarosław Kotarski

Paweł Kruk

Krzysztof Sokołowski

Lucyna Targosz

Dla Marthy’ego i Ralpha, którzy z pewnością wiedzą dlaczego

Wprowadzenie

Oto książka cudów pełna i malarskich wizji – oto jedenaście barwnych, smakowitych

i całkiem nowych opowiadań najpopularniejszych i najznakomitszych współczesnych

twórców literatury fantasy. Każde z nich zaprasza do szczególnego, wyobrażonego

uniwersum, które uczyniło swego twórcę sławnym niemal na całym świecie.

Fantasy to najstarszy gatunek twórczości beletrystycznej: jego początek zbiega się

z narodzinami ludzkiej wyobraźni. Wystarczy pomyśleć o niezwykłych malowidłach

naskalnych znalezionych w Altamirze czy Chauvet, obrazach powstałych piętnaście,

dwadzieścia lub nawet trzydzieści tysięcy lat temu, by bez najmniejszego wysiłku

wyobrazić sobie również tamte ogniska płonące w skutej lodem Europie, ogniska, przy

których odziani w skóry szamani opowiadali nadstawiającej uszu publice niewiarygodne

historie o bogach i demonach, talizmanach i zaklęciach, smokach, wilkołakach oraz

cudownych krainach leżących za horyzontem. Podobnie działo się w spalonej słońcem

Afryce, w pradawnych Chinach, w starożytnych Indiach, w obu Amerykach: praktycznie

wszędzie, i to od tysięcy bądź nawet setek tysięcy lat. Ja sam uważam, że potrzeba snucia

opowieści jest cechą uniwersalną ludzkiej kultury i że gdy tylko pojawiły się na tym

świecie istoty określane mianem „ludzi”, zaraz znaleźli się wśród nich gawędziarze,

bajarze i poeci, którzy poświęcili wszystkie swe wysiłki i talenty jednemu tylko: aby

w miarę naszej ewolucji stwarzać drugi, też coraz bogatszy świat wyobrażeń.

Nigdy nie dowiemy się oczywiście, jakie historie snuli gawędziarze ludzi z Cro-

Magnon w mroźne noce na terenach późniejszej Francji, na pewno jednak były to

opowieści w znacznej mierze fantastyczne. Świadczy o tym treść tych spośród najstarszych

przekazów, które przetrwały. Jeśli uznamy szeroko rozumianą twórczość fantastyczną za

próbę opisu i podporządkowania sobie świata mieszczącego się poza naszą, doczesną

rzeczywistością, najdawniejsza opowieść, która zachowała się do naszych czasów, czyli

sumeryjski epos o herosie Gilgameszu, napisany około 2500 lat p.n.e., to nic innego jak

czysta fantastyka, gdyż mamy tu bohatera poszukującego sposobu na osiągnięcie

nieśmiertelności.

W Odysei Homera trafiamy na zmiennokształtnych, czarnoksiężników i czarodziejki,

cyklopów i wielogłowe, pożerające ludzi stworzenia oraz na całe mnóstwo fantastycznych

elementów, które pojawiają się zresztą również w wielu innych greckich i rzymskich

opowieściach. Zbliżając się nieco bardziej do naszych czasów, spotkamy upiornego

potwora Grendela ze staroangielskiego Beowulfa , pojawiają się wąż Midgardu, smok

Fafnir i apokaliptyczny wilk Fenris z sag nordyckich. Nieco później dostrzegamy

wyrosłego z germańskich legend, poszukującego daremnie nieśmiertelności Fausta. Są

niezliczone cuda z Księgi tysiąca i jednej nocy, są obdarzeni cechami nadprzyrodzonymi

bohaterowie walijskiego Mabinogion i perskiego Shah-Nameh i mnóstwo innych jeszcze,

niezwykłych i cudownych istot.

Nowe czasy – epoka mikroskopów i teleskopów, wiek maszyn parowych i kolei

żelaznych, telegrafów, gramofonów i światła elektrycznego – nie położyły kresu snuciu

fantazji. Owszem, trudno o zjawisko bardziej fantastyczne niż zapis brzmienia całej

orkiestry symfonicznej utrwalony na małym krążku plastiku, nie da się też odmówić aury

niesamowitości chwili, gdy przemawiamy do małego urządzenia, które kryje się w dłoni,

a pozwala nam porozumieć się z kimś odległym o piętnaście tysięcy kilometrów. Jednak

sam fakt, że wiele rzeczy uprzednio uznawanych za niemożliwe weszło ostatecznie do

dokonań codzienności, nie umniejszył fascynacji tym, co niewidzialne i nieosiągalne.

Ostatecznie to samo stulecie, które przyniosło nam wynalazki Thomasa Alvy Edisona

i Alexandra Grahama Bella, zaowocowało także dwiema niezrównanymi opowieściami

Lewisa Carolla o Alicji goszczącej w tym drugim wymiarze rzeczywistości, niezliczonymi

historiami Henry’ego Ridera Haggarda, traktującymi o zaginionych cywilizacjach, oraz

Frankensteinem Mary Wollstonecraft Shelley.

Podobnie dwudzieste stulecie – wiek komunikacji lotniczej i energii atomowej,

telewizji i komputerów, operacji na otwartym sercu i zabiegów zmiany płci – nie

pozbawiło nas umiłowania opowieści o cudach jeszcze niezwyklejszych. Epoka maszyn też

miała swoich fantastów, jak: James Branch Cabell, A. Merritt, Edward Dunsany, E. R.

Eddison, Mervyn Peake, L. Frank Baum, H. P. Lovecraft, Robert E. Howard i J. R. R –

Tolkien, którzy karmili świat swoimi niesamowitymi wizjami.

Wiek dwudziesty przyniósł jednak pewną zmianę tonu, a to za sprawą wzrostu

popularności fantastyki naukowej: odrośli literatury fantastycznej, która korzystała

z wiary w ludzki geniusz, aby to, co niemożliwe lub niewiarygodne, uczynić jednak

prawdopodobnym. Fantastyka naukowa wykształciła się już z górą sto lat temu

w książkach Juliusza Verne’a i H. G. Wellsa, a następnie rozwijała się dzięki dziełom

takich pisarzy, jak: Robert A. Heinlein, Isaac Asimov czy Aldous Huxley, by ostatecznie

zyskać najwyższą poczytność i stać się literaturą sztandarową „wieku atomowego”,

podczas gdy „czystą” fantastykę (a dokładniej – fantasy), czyli taką fantazję literacką,

która nie podejmuje żadnych wysiłków zmierzających do empirycznego wyjaśnienia

przedstawianych cudów, zaczęto uważać za gatunek przeznaczony przede wszystkim dla

dzieci i równać ją z mitami oraz bajkami.

A jednak dawna fantastyka nie zaniknęła, chociaż w Stanach Zjednoczonych zeszła ze

sceny na blisko pięćdziesiąt lat, gdy literatura science fiction docierała do czytelników pod

postacią magazynów o tak dźwięcznych nazwach jak „Amazing Stories” czy „Astounding

Science Fiction”. Czytelnikami tymi byli zwykle chłopcy lub rozgarnięci młodzi mężczyźni

z zamiłowaniem do nowinek technicznych i dysput naukowych. Literaturą fantasy

zajmował się wówczas programowo tylko założony w roku 1923 magazyn „Weird Tales”,

jednak pojawiało się tam też sporo beletrystyki pozbawionej wątku spekulatywnego, która

dzisiaj do fantasy nie zostałaby zaliczona, jak chociażby opowieści grozy.

Czasem trudno orzec, gdzie kończy się fantasy, a zaczyna fantastyka naukowa, lecz

niektóre różnice wręcz rzucają się w oczy. Historie o androidach, robotach, statkach

kosmicznych, obcych istotach, wehikułach czasu, wirusach z kosmosu, imperiach

galaktycznych i tym podobnych zostaną najpewniej zaliczone do fantastyki naukowej.

Wszystko to są bowiem zjawiska teoretycznie możliwe i pozostają w obrębie obecnego

naukowego obrazu wszechświata (chociaż przyznać trzeba, że wehikuły czasu czy statki

poruszające się z prędkością przekraczającą prędkość światła ledwie mieszczą się w nim,

a może nawet wystają nieco poza jego ramy). Fantasy tymczasem wykorzystuje to, co

w obrębie naszej kultury powszechnie uważa się za niemożliwe lub nie istniejące, czyli

takie osobliwości, jak: czarnoksiężnicy i czarownicy, elfy i gobliny, wilkołaki i wampiry,

jednorożce i zaczarowane księżniczki, skuteczne nad wyraz zaklęcia i magiczne formuły.

Fantasy jako taka nie miała naprawdę swojego magazynu aż do roku 1939, kiedy to

John W. Campbell jr, czołowy wydawca tamtych czasów, wprowadził na rynek

„Unknown” (potem nazywany „Unknown Worlds”), w którym pozwolił autorom szerzej

korzystać z wyobraźni, niż dopuszczało to jego pojmowanie fantastyki naukowej. Wielu

spośród tych pisarzy, którzy wcześniej uczynili „Astounding Science Fiction”

najznakomitszym podówczas czasopismem SF – jak Robert A. Heinlein, L. Sprague de

Camp, Theodore Sturgeon, Lester del Rey, Jack Williamson – stało się też podporami

„Unknown”. Schemat zachowywali zwykle ten sam: najpierw należało rzucić oryginalny

lub awangardowy pomysł, następnie rozwinąć go i przedstawić konsekwencje, a wszystko

to w możliwie logiczny sposób. Opowieści o wstrętach czynionych gnomom wodnym albo

o zaprzedaniu duszy diabłu trafiały później do „Unknown”, te o podróżach w czasie czy

lotach do odległych planet publikowano zaś w „Astounding”.

Mimo to „Unknown”, chociaż ukochany zarówno przez wydawców, jak i przez

czytelników, nie zdobył nigdy większej popularności i gdy przyszedł czas wojennych

braków papieru, Campbell zaś musiał w roku 1943 wybierać pomiędzy jednym a drugim

tytułem, zlikwidował właśnie „Unknown”, który nigdy więcej nie pojawił się już na rynku.

Powojenne, nostalgiczne zwykle próby jego miłośników zmierzające do odtworzenia

klimatu tamtych stronic nie były szczególnie udane: „Beyond” H. L. Golda ukazało się

tylko dziesięć numerów, „Fantasy Fiction” Lestera del Reya zaledwie cztery. Jedynie „The

Magazine of Fantasy”, wydawany przez Anthony’ego Bouchera i J. Francisa McComasa,

Antologia.SF - Legendy tom.1.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: