Podstawy prawne polityki strukturalnej
* Traktat ustanawiający Wspólnoty Europejskie art. 158-162 (przepisy zakładają wzmocnienie poziomu spójności ekonomicznej i społecznej w ramach organizacji i służą osiągnięciu podstawowych celów działania WE). Podstawowe cele są określone w art. 2 traktatu:
- harmonijny, zrównoważony rozwój działalności gospodarczej,
- wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej,
- równość szans,
- zrównoważony i bezinflacyjny rozwój gospodarczy,
- wysoki poziom konkurencyjności gospodarek,
- wysoki poziom jakości ochrony środowiska naturalnego,
- podnoszenie poziomu życia,
- gospodarcza i społeczna spójność i solidarność pomiędzy państwami członkowskimi
Celem jest wyrównanie poziomu społecznego, gospodarczego, ekonomicznego miedzy regionami i państwami UE.
* Rozporządzenie Rady nr 1083/2006 z 11.07.2006r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) , Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności (FS).
* Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1080/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR)
* Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1081/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS)
* Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1084/2006 z 11.07.2006 r. ustanawiające Fundusz Spójności (FS)
* Rozporządzenie Parlamentu i Rady nr 1082/2006 z 05.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej
Z instrumentami polityki strukturalnej powinny zostać skoordynowane instrumenty wspólnej polityki rolnej oraz wspólnej polityki na rzecz rybołówstwa.
* Rozporządzenie Rady nr 1698/2005 z 20.09.2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.
* Rozporządzenie Rady nr 1198/2006 z 27.07.2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego
Kierunki interwencji funduszy strukturalnych
Rozdział środków strukturalnych w oparciu o 3 podstawowe cele:
1. konwergencja – wspieranie rozwoju obszarów zacofanych ekonomiczno-społecznie. Wyznaczono je na podstawie produktu krajowego brutto, PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniego poziomu dotowanego w UE wg danych za 2002 r. (zaliczają się tutaj wszystkie regiony Polski, region odpowiada województwu). Wsparcie przejściowe – może być udzielane do końca 2013 r. Będzie udzielane państwom, które zostały poszkodowane przez obniżenie średniej przez efekt statystyczny (po rozszerzeniu). Wsparcie jest udzielane przez EFRR i EFS. Państwa w których koncentruje się cel konwergencji to również państwa w których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca jest niższy niż 90% średniej wspólnotowej. Państwa te mogą korzystać z pomocy w ramach funduszu spójności.
2. konkurencyjność regionalna i zatrudnienia – jest przyznawana dla obszarów dotkniętych zmianami w sferze przemysłu usług, rybołówstwa obszarów wiejskich wysoko zurbanizowanych, które są dotknięte regresem społeczno ekonomicznym. Pomoc obejmuje te obszary, które nie kwalifikują się do wsparcia w ramach celu I. Udział biorą EFRR i EFS.
3. europejska współpraca terytorialna- obejmuje regiony położone przy granicach lądowych i morskich, obszary współpracy transnarodowej i współpracy międzyregionalnej. Do finansowania kwalifikują się obszary wzdłuż wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic lądowych oraz położonych wzdłuż granic morskich. Środki są pozyskiwane tylko z EFRR.
Zasady polityki
zasada subsydiarności (pomocniczości) – wspólnota podejmuje działania w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej działalności tylko wtedy gdy cele zamierzonego działania nie mogą zostać zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie natomiast mogą być lepiej zrealizowane na szczeblu wspólnotowym.
zasada koncentracji – polega na koncentracji środków finansowych pochodzących z funduszy europejskich na realizację ograniczonej liczby priorytetowych celów:
- środki z funduszy są przeznaczone na 3 konkretne cele,
- wyselekcjonowane regiony, które uzyskają wsparcie,
- koncentracja wsparcia w regionach opóźnionych w mniej zamożnych państwach.
Zasada programowania wieloletniego – chodzi o wypracowanie wieloletnich programów rozwoju zgodnie z tzw. Partnerskim procesem decyzyjnym. Po zatwierdzeniu przez Komisję Europejską programy są wdrażane przez państwa członkowskie. Ramy czasowe – 7 lat. Obecnie 2007-2013.
- Na początku procesu programowania KE przygotowuje procedury programowania środków przez państwa członkowskie – Strategiczne Wytyczne Wspólnoty. Mają one stanowić wytyczne dla państw członkowskich do przygotowania dokumentów programowych, zawierają najważniejsze priorytety polityki spójności. Na tej podstawie państwa członkowskie powinny przygotować w ciągu 5 miesięcy tzw. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia oraz projekty Programów Operacyjnych.
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia – to średniookresowy dokument planistyczny uwzględniający wszystkie kierunki rozwoju państwa. Określa cele, priorytety i kierunki rozwoju Polski oraz system wdrażania funduszy strukturalnych w okresie programowania 2007-2013. Nadrzędnym celem tych narodowych strategicznych ram odniesienia jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, wzrost zatrudnienia oraz spójności gospodarczej i przestrzennej. Z celu głównego wynikają cele szczególne, które są realizowane za pomocą sektorowych programów operacyjnych, zarządzanych przez ministra rozwoju regionalnego i regionalnych programów operacyjnych zarządzanych przez samorządy poszczególnych województw.
Programy operacyjne:
- infrastruktura i środowisko,
- innowacyjna gospodarka,
- kapitał ludzki
- rozwój Polski wschodniej,
- pomoc techniczna,
- europejskiej współpracy terytorialnej
Programy regionalne – 16 regionalnych programów operacyjnych
-Akceptacja programów przez Komisję Europejską – nie później niż 4 miesiące od formalnego złożenia.
-Dla potrzeb krajowych sporządza się szczegółowy opis osi priorytetowych programu operacyjnego.
Zasada partnerstwa – obowiązek uzgadniania w trakcie przechodzenie przez kolejne etapy procedury programowania, tymi partnerami są przedstawiciele władz publicznych, środowisk społecznych, gospodarczych, inwestorów, instytucji bankowych, organizacji zawodowych, wyższych uczelni. Państwo członkowskie ma pełną swobodę w doborze partnerów.
Zasada dodatkowości – pomoc wspólnotowa ma być uzupełnieniem środków wydatkowanych przez państwo członkowskie. Państwa członkowskie powinny utrzymać swoje wydatki w dziedzinach interwencji funduszy strukturalnych co najmniej na takim poziomie jak w ostatnim okresie programowania.
Reforma polityki spójności
Pierwszy raz była zastosowana w planie 2007-2013. III Forum na temat spójności gospodarczej – maj 2004 r. – uczyniono pierwsze założenia do projektów rozporządzeń. Podstawowe założenia tej reformy:
1. o charakterze finansowym – utrzymanie dotychczasowego budżetu spójności, który stanowi 1/3 budżetu UE.
2. polega na koncentracji działań na 3 celach (konwergencja,…itd.)
3. ograniczenie liczby funduszy strukturalnych ( na dzień dzisiejszy EFRR i EFS), fundusz spójności nie jest funduszem strukturalnym w ścisłym tego słowa znaczeniu, natomiast został włączony do głównego nurtu programowania funduszów strukturalnych i objęty regulacją rozporządzenia 1083/2006. EFR na rzecz rozwoju obszarów wiejskich oraz EF na rzecz rybołówstwa zostały wyłączone poza politykę spójności zatem nie są to fundusze strukturalne, natomiast programy finansowane z tych funduszy powinny zostać skoordynowane z programami finansowymi z funduszy strukturalnych i funduszu spójności.
4. rezygnacja z inicjatyw wspólnotowych ( w planie 2000-2006 IQUAL, INTERREG, LIDER, URBAN) , dziś już nie ma inicjatyw wspólnotowych.
5. uproszczenie systemu wdrażania poprzez stworzenie nowych dokumentów programowych, rezygnacja z dokumentu – podstawy wsparcia wspólnoty, z uzupełniania programów, jednofunduszowe programowanie, zarządzanie i alokowanie środków na poziomie osi priorytetowych i elastyczne reguły kwalifikowalności kosztów. Programy operacyjne są finansowane z jednego funduszu z wyjątkiem wsparcia udzielanego w ramach celu I – konwergencja gdzie może ono być dwufunduszowe.
6. polega na zachowaniu podstawowych zasad.
Polskie akty prawne
Podstawy prawne prowadzenie polityki rozwoju państw.
* Ustawa z 12.05.2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego – dotyczyła ona tylko koordynacji działań rozwojowych podejmowanych przez samorządy województw i rząd.
* Ustawa z 20.04.2004 r. o narodowym planie rozwoju – o znacznie szerszym zasięgu koordynacji ale jej obowiązywanie ograniczone zostało do perspektywy finansowej 2004-2006.
* Ustawa z 06.12.2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju – jest to pierwsza ustawa, która kompleksowo reguluje tą problematykę. Dotyczy wszystkich podmiotów i wszystkich źródeł finansowania polityki rozwoju. Rozdziały 3-5 dotyczące programów operacyjnych i wykonawczych nie mają zastosowania do programów finansowych z Europejskiego Funduszu Rolnego rozwoju obszarów wiejskich i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa. Programy finansowane z tych funduszy są realizowane na podstawie odrębnych przepisów. Realizacja następuje w sposób odrębny. Programy realizowane z tych funduszy powinny być zgodne ze strategią rozwoju kraju, natomiast ich realizacja przebiega w sposób przewidziany w odrębnych przepisach. Jest ustawą kompetencyjną, określa podmioty prowadzące tą politykę, tryb współpracy pomiędzy nimi, zasady prowadzenia polityki strukturalnej i określenie podstawowych dokumentów programowych.
Definicja polityki rozwoju
Poprzez politykę rozwoju rozumie się zespól wzajemnie powiązanych działań podejmowanych w celu zapewnienia trwałego zrównoważonego rozwoju kraju oraz spójności społeczno-gospodarczej i terytorialnej w skali krajowej, regionalnej i lokalnej. W szczególności w zakresie: ochrony zdrowia, środowiska, rozwój kultury, miast, itd. Polityka rozwoju jest zdefiniowana przez wskazanie najważniejszych obszarów. Jest jedna polityka rozwoju na szczeblu państwa i regionu. Jest określana w strategiach rozwoju kraju, strategiach sektorowych, planach wykonawczych, a następnie konkretyzowana w programach operacyjnych krajowych i regionalnych.
Podmioty prowadzące politykę rozwoju w odniesieniu do obszaru:
- w skali kraju Rada Ministrów
-w skali regionu samorząd wojewódzki
-w skali lokalnej Samorząd powiatu i gminy
Strategia rozwoju planu: dokument podstawowy – to dokument planistyczny określający podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym. Obejmuje okres co najmniej 7 lat i podlega okresowej aktualizacji co najmniej raz na 4 lata. Dodatkowo taka aktualizacja może być przeprowadzona w każdym czasie o ile minister rozwoju regionalnego zostanie do tego zobowiązany przez RM.
a) diagnoza sytuacji społeczno-ekonomicznej
b) prognoza terenów rozwojowych
c) określenie celów strategicznych
d) określenie kierunków rozwoju regionalnego
e) podaje się wskaźniki realizacji
f) ramy finansowe
g) określenie źródeł finansowania
Tryb przygotowania strategii:
Projekt przygotowywany jest przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego wraz z właściwymi ministrami. Następnie Minister Rozwoju Regionalnego przedstawia projekt RM na co najmniej 12 m-cy przed upływem okresu obowiązywania poprzedniego dokumentu. Strategia jest przyjmowana przez Parlament w formie ustawy – Prezes RM przekazuje Parlamentowi do 31 lipca każdego roku wykonanie projektu. Na tę strategie rozwoju kraju składają się strategie rozwoju regionalnego. Jest to dokument planistyczny określający uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju w określonym zakresie (sektora).
Strategie sektorowe powinny być zgodne ze strategiami rozwoju kraju i nie mogą wykraczać poza okres obowiązywania SRK. Wyjątki mogą wynikać z umów międzynarodowych. Skład – zasadniczo jak w SRK. Tryb opracowania – projekt uzgadnia właściwy minister albo z własnej inicjatywy albo jako zobowiązanie nałożone przez RM i przedkłada go ministrowi rozwoju regionalnego do zaopiniowania pod względem zgodności z SRK. Minister rozwoju regionalnego przedstawia RM opinie w terminie 30 dni a w przypadku negatywnej opinii RM podejmuje decyzję wg zgodności dokumentu z SRK. Jest przyjmowana w formie uchwały RM.
Do 2007r. obowiązek rozdysponowania środków w oparciu o PO dotyczy tylko środków pochodzących z Unii. Ustawa krajowa przewiduje rozciągnięcie tego obowiązku na wszystkie środki przeznaczone na cele rozwojowe niezależnie od źródeł pochodzenia PO to programy wieloletnie w rozumieniu ustawy o finansach publicznych.
PO ustanawia się w celu realizacji SRK i SS (strategii sektorowej) w formie krajowych PO i regionalnych PO.
PO to dokument przedłożony przez państwa członkowskie i przyjęty przez komisję określający strategię rozwoju wraz z zestawem priorytetów, które mają być osiągnięte za pomocą funduszu lub w przypadku celu „1” – 2 funduszy.
W krajowej ustawie doprecyzowano, że PO obejmuje okres niewykraczającym poza okres obowiązywania SRK lub SS, a w przypadku gdy PO ujęty jest w planie wykonawczym mieści się w okresie obowiązywania tego planu.
Plan wykonawczy – obejmuje skoordynowane tematycznie PO i obejmuje okres dopowiadający dostępności środków pochodzących ze źródeł zagranicznych.
PO określa w szczególności:
- diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej (ocena wstępna przed realizacją)
- cel główny i cele szczegółowe
- osie priorytetowe
- kierunki wydatkowania środków ( w PO to działania)
- sposób monitorowania i ocena stopnia osiągnięcia celów
- plan finansowania – źródło finansowania kwoty w podziale na priorytety i informacje o współfinansowaniu na poziomie programów i priorytetów
Uzgadnianie krajowych PO
1. projekt krajowego PO opracowuje właściwy minister, jeżeli PO nie jest finansowany ze źródeł zagranicznych a minister rozwoju regionalnego jeżeli PO jest ze środków zagranicznych
2. program wraz z opinią o zgodności z SRK oraz planem wykonawczym zostaje przedstawiony RM.
3. program krajowy przyjmuje RM w formie uchwały a instytucja zarządzająca ogłasza w monitorze pracowniczym komunikat o przyjęciu programu przez RM.
Regionalny PO:
1. przygotowuje zarząd województwa we współpracy z ministrem rozwoju regionalnego
2. zarząd województwa przyjmuje program w drodze uchwały a instytucja zarządzająca ogłasza w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym komunikat o jego przyjęciu
3. RM na wniosek ministra rozwoju regionalnego określa w drodze uchwały zakres i warunki dofinansowania RPO ze środków budżetu państwa lub źródeł zagranicznych
Kontrakt Wojewódzki - Minister rozwoju regionalnego zawiera z zarządem województwa porozumienie o dofinansowanie RPO środkami z budżetu państwa lub źródeł zagranicznych.
Kontrakt wojewódzki: określa zasady współpracy pomiędzy administracją rządową a samorządem wojewódzkim przy realizacji RPO, ale dotyczyć może tylko tych programów, które będą finansowane środkami pozostającymi w dyspozycji administracji rządowej. Kontrakt wojewódzki określa minimalnie:
- kwoty dofinansowania RPO z budżetu państwa lub źródeł zagranicznych w podziale na priorytety
- warunki przekazywania środków
- warunki kontroli monitoringu
- zakres i tryb sprawozdawczości z realizacji kontraktu
- warunki nadzoru nad prawidłowością rozdziału środków
Kontrakt określa również kwotę dofinansowania części zadań realizowanych przez samorząd wojewódzki w ramach KPO oraz wkład własny jednostek samorządu terytorialnego w ramach realizacji RPO.
Zadania ministra rozwoju regionalnego określone w kontrakcie wojewódzkim w szczególności w zakresie nadzoru mają zostać przekazane wojewodzie na zasadach określonych w odrębnym porozumieniu lub zarządzeniem województwa.
Instytucja Zarządzająca
Za przygotowanie i realizacje tych PO odpowiedzialność ponosi instytucja zarządzająca.
Instytucją zarządzająca w przypadku:
- PO to minister rozwoju regionalnego
- SPO to zarząd województwa
Inne zadania instytucji zarządzającej:
1. przygotować i czuwać nad realizacją
2. przygotowanie szczegółowego opisu priorytetów, uszczegółowienie osi priorytetowych
3. przygotowanie kryteriów wyboru projektów
4. wybór projektów w oparciu o kryteria wyboru
5. zawieranie z beneficjentami umów o dofinansowanie projektu
6. określenie kryteriów kwalifikowalności wydatków objętych dofinansowaniem
7. określenie poziomu dofinansowania projektu (od 30% do 80%)
8. określenie systemu realizacji projektów w szczególności określenie projektów gdzie potrzebna jest opinia eksperta
9. zarządzanie środkami finansowymi
10. dokonywanie płatności na rzecz beneficjenta
11. monitorowanie postępów programu
12. proponowanie zmian w PO
13. odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom
14. informacja i promocja o PO
Instytucja pośrednicząca – tylko organ administracji publicznej albo jednostka sektora finansów publicznych.
Instytucja zarządzająca może w drodze porozumienia powierzyć instytucji pośredniczącej część zadań związanych z realizacją PO. W szczególności może:
- uszczególnienie osi priorytetowych
- przygotowanie kryteriów wyborów projektów
- wybór projektu
- zawieranie umów
- kontrola realizacji projektów
- dokonywanie płatności na rzecz beneficjenta
- odzyskiwanie kwot nienależnie wypłaconych beneficjentom
- informacja i promocja
Instytucja zarządzająca ponosi pełną odpowiedzialność za realizacje powierzonych zadań. Instytucja zarządzająca lub pośrednicząca może powierzyć realizacje zadań technicznych związanych z obsługą beneficjentów innym podmiotom, może się to stać:
1. na podstawie umowy cywilno-prawnej jeżeli jest to podmiot spoza sektora finansów publicznych
2. w drodze porozumienia cywilno-prawnego jeżeli jest to podmiot reprezentujący skarb państwa lub jednostki samorządu terytorialnego
Systematyka projektów:
projekty indywidualne – określone w PO zgłaszane przez beneficjenta imiennie wskazanych w programie – program wtedy nie precyzuje samego projektu a jedynie określa zakres projektu. Lista projektów realizowanych w ramach krajowych PO jest ogłaszana przez ministra rozwoju regionalnego w formie obwieszczenia w MP, natomiast lista regionalnych programów ma formę uchwał zarządu województwa i jest ogłaszana w dzienniku urzędowym.
projekty systemowe – projekty polegające na dofinansowaniu realizacji przez poszczególne organy administracji publicznej i inne jednostki sektora finansów publicznych, zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach dotyczący tych organów np. dofinansowanie zadań – ustawa o finansowym wspieraniu inwestycji beneficjenci są dokładnie określeni.
projekty wyłaniania w drodze konkursu – projekty realizowane przez beneficjentów, którzy nie są z góry znani w szczególności beneficjenci spoza sektora finansów publicznych – najczęstsze
Konkurs...
amorek261