Spowiedź generalna - wskazania. Wacław Królikowski SJ.pdf - zachomikowane - barabell

Wacław Królikowski SJ

SPOWIEDŹ GENERALNA.

ISTOTA - CEL - METODA W UJĘCIU IGNACJAŃSKIM 1

Człowiek jest stworzony przez Boga i powołany do uczestnictwa w Jego życiu, które najpełniej

objawił nam Jezus Chrystus. W Nim bowiem [Bóg Ojciec] wybrał nas przed założeniem świata,

abyśmy byli święci i nieskalani przed Jego obliczem (Ef 1, 4) 2 . Jezus Chrystus, wzywając nas na

drogę świętości: Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski (Mt 5,48),

podaje nam swoją pomocną dłoń i ustanawia sakramenty Nowego Prawa, wśród których Sakrament

pokuty i pojednania, niezwykła „tajemnica pobożności”, ma szczególne znaczenie na drodze wiary,

nadziei i miłości 3 .

I STOTA SPOWIEDZI GENERALNEJ

Spowiedź generalna, czyli spowiedź z całego życia, albo z dłuższego okresu życia,

praktykowana była w Kościele od samego początku. Wielu świętych i błogosławionych zalecało

korzystanie z sakramentu pokuty i pojednania, który obejmowałby całe dotychczasowe życie

penitenta. Św. Tomasz z Akwinu uważał., że dobrowolne spowiedzi generalne z dawnych, już

odpuszczonych grzechów, są bardzo pożyteczne, przyczyniają się bowiem do odpuszczenia kar

doczesnych za grzechy. Benedykt Xi (1303-1304) Konstytucja Intern cunctas pochwalił i zalecił

dobrowolną spowiedź generalną; równocześnie stwierdził, że grzechy już odpuszczone nie muszą

być ponownie poddawane pod władzę kluczy, czyli wyznawane. Potwierdził to Sobór Trydencki.

Tak też naucza Kościół i dzisiaj.

Św. Ignacy Loyola (1491-1556) odegrał szczególną rolę w propagowaniu spowiedzi generalnej,

głównie przez Ćwiczenia duchowne , zatwierdzone przez Papieża Pawła III w breve Pastoralis officii

cura , 31 lipca 1548 roku 4 . Ignacy osobiście doświadczył błogosławionych skutków spowiedzi

generalnej, najpierw jako nawracający się grzesznik, odbywając spowiedź z całego życia w

Montserracie, 21 marca 1522 roku 5 , a po latach studiów i przyjęciu święceń kapłańskich w Wenecji,

24 czerwca 1537 roku, jako gorliwy spowiednik i kierownik duchowy 6 . Również dzisiaj „Ćwiczenia

duchowne są uprzywilejowanym miejscem wyraźnej i znaczącej odnowy chrześcijańskiego życia

sakramentalnego” 7 .

1 W: Sztuka spowiadania. Podręcznik dla księży, red. J. Augustyn, S. Cyrana, Kraków 2005 s. 395-410.

2 Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wydanie piąte, Poznań-Warszawa 2002.

3 Jan Paweł II, Adhortacja apostolska o pojednaniu i pokucie w dzisiejszym posłannictwie Kościoła

Reconciliatio et paenitentia , Watykan 1984, nr 21; por. J. Orzeszyna, Sakrament pojednania i pokuty ,

Kraków 1993, s. 67-108.

4 Por. Św. Ignacy Loyola, Ćwiczenia Duchowne (ĆD), Kraków 2002, nr 23.

5 Por. Ignacy Loyola, Opowieść pielgrzyma . Autobiografia , Kraków 1993, nr 17.

6 Por. R. Althann, The mind of St. Ignatius on confession , „The Way” 31 (1977) 88-92; J. Calveras, Los

„confesionales” y los Ejercicios de San Ignacio , „Archivuim Historicum Societatis Iesu” 17/1948, s. 51-

101.

7 G. Cusson, Sacrament du perdon et experience des Exercices , „Cahiers de Spiritualite Ignatienne”

33/1985, s. 60.

S . 2 W ACŁAW K RÓLIKOWSKI SJ

Akty pokutne (rachunek sumienia, żal za grzechy, postanowienie poprawy, wyznanie grzechów

i zadośćuczynienie), nabierają jeszcze większego znaczenia w spowiedzi generalnej, gdyż obejmują

nic tylko jakiś okres, ale zazwyczaj całe dotychczasowe życie penitenta. dają głębsze poznanie

grzechów i boleść z ich powodu, a także usposabiają do lepszego wzrostu w lasce i gorliwszego

kroczenia droga świętości.

Rachunek sumienia jest ważnym elementem każdej spowiedzi świętej. W spowiedzi generalnej

nabiera on jednak szczególnego znaczenia, gdyż obejmuje wszystkie grzechy ciężkie i lekkie jakie

dana osoba popełniła w całym dotychczasowym życiu. Człowiek,, który pragnie wyspowiadać się z

całego życia chce zobaczyć, z pomocą łaski Ducha Świętego, wszystko, czym obraził nieskończenie

dobrego Pana Boga, a przez to zranił siebie oraz siostry i braci w Kościele. Nie może to być zatem

mechaniczne „rachowanie się” z dotychczasową przeszłością, niemalże matematyczne wyliczanie

wszystkich grzechów i uchybień, ale pełne ufności odniesienie do osoby miłosiernego Boga Ojca 8 .

W obliczu nieskończenie miłosiernego Boga i obrzydliwości każdego popełnionego grzechu,

rodzi się w penitencie szczere i głębokie uczucie żalu. Żal jest tym większy, im penitent bardziej

wpatruje się w Miłość, którą obraził, a zarazem w brzydotę swoich grzechów, tak licznie

popełnionych w całym życiu. Jako grzeszne dziecko Boga Ojca, widząc wyraźniej z pomocą łaski

Bożej, jak wielka przepaść istnieje pomiędzy Bożą dobrocią a jego grzesznością, postanawia wrócić

do Niego, aby powiedzieć: Ojcze, zgrzeszyłem (Łk 15,18); Tylko przeciwko Tobie zgrzeszyłem i

uczyniłem, co złe jest w Twoich oczach (Ps 51,6). Aby wyznać wszystkie swoje grzechy, w ten

sposób doświadczyć miłości przebaczającej i uzdrawiającej, i dzięki temu ofiarniej kroczyć drogą

naśladowania Jezusa Chrystusa w Kościele.

C EL SPOWIEDZI GENERALNEJ

Spowiedź generalna dla jednych osób jest konieczna, dla innych szkodliwa, a jeszcze innym

przynosi wielki pożytek 9 .

Spowiedź generalna jest konieczna dla tych, którzy w przeszłości poważnie zaniedbali jeden z

istotnych warunków sakramentu pokuty. Na przykład źle wyznając grzechy, świadomie pomijając

jakiś grzech ciężki, czy też przystąpili do sakramentu pokuty bez żalu za grzechy, albo bez

postanowienia poprawy. W takim wypadku należałoby skorzystać ze spowiedzi generalnej,

obejmującej ten okres życia penitenta, w którym odprawiane spowiedzi de facto były nieważne 10 .

Pewna konieczność odbycia spowiedzi generalnej może też wypływać z życzenia spowiednika, jako

kierownika duchowego, który „doszedł do wniosku, że musi swym penitentem pokierować na nowy

sposób (takie życzenie związane jest zawsze z jakimś kierownictwem), ale do tej pory miał możność

poznać niektóre tylko wycinki jego życia i potrzebna mu jest większa jasność, głębszy wgląd” 11 .

Spowiednik-kierownik duchowy musi jednak bardzo dobrze rozeznać daną sytuację, aby tym lepiej

pomóc osobie, której towarzyszy duchowo.

Spowiedź generalna dla niektórych osób nie jest wskazana, a nawet może być szkodliwa.

Dotyczy to osób o szczególnej wrażliwości, mających skłonności do skrupułów. Takie osoby

szczegółowo wyznają wszystkie swoje grzechy, żałują za nie i mają mocne postanowienie poprawy,

a jednak wciąż wątpią w ważność spowiedzi. Bezzasadnie zadręczają się pytaniami, czy rzeczywiście

wyznali wszystkie grzechy, przypominają sobie jakieś nowe, najczęściej „lekkie” przewinienia i

dochodzą do wniosku, że muszą wyspowiadać się jeszcze raz od samego początku, powtarzając

wyznawane już grzechy. Często jedynym rozwiązaniem wobec takich osób jest wyraźny zakaz

8 Por. J. Augustyn, Sakrament pojednania , Kraków 1996, s. 11-23; A. Skowronek, Sakrament pokuty i

pojednania w nauczaniu Kościoła , "Ateneum Kapłańskie" 78 (1986) 61-74; S. Witek, Duszpasterstwo w

konfesjonale , Poznań 1988, s. 13-26.

9 Por. L. Pujadas, La Confeción general con la Comunión , "Manresa" 9/1933, s. 45-53.

10 Por. J. Calveras, Notas exegeticas sobre el texto de los Ejercicios. Obligación y materia de la confeción

general , "Manresa" 23/1951, s. 211-217.

11 A. von Speyr, Spowiedź , Poznań 1993, s. 99.

S POWIEDŹ GENERALNA . I STOTA - CEL - METODA W UJĘCIU IGNACJAŃSKIM S . 3

spowiadania się z grzechów popełnionych w przeszłości.

Wreszcie spowiedź generalna jest pożyteczna przed podjęciem ważnych decyzji życiowych, na

przykład przed wstąpieniem do zakonu, czy seminarium, przed przyjęciem święceń kapłańskich,

złożeniem wieczystych ślubów zakonnych, czy zawarciem sakramentu małżeństwa itp. 12 Św. Ignacy

Loyola mówi o pożyteczności spowiedzi generalnej przy okazji odprawianych rekolekcji, zwłaszcza

pierwszego etapu Ćwiczeń duchownych 13 . Kiedy proponuje na zakończenie pierwszego tygodnia

Ćwiczeń spowiedź generalną nie ma na myśli ani pierwszej, ani drugiej grupy osób. Mówi natomiast

o pożyteczności spowiedzi z całego życia, która przynosi penitentowi (rekolektantowi) konkretne

korzyści 14 .

Wcześniej jednak podaje podstawowy warunek pożyteczności spowiedzi generalnej, którym

jest pragnienie jej dobrowolnego odprawienia: „Ten, co dobrowolnie chce odprawić spowiedź

generalną...” (CD 44). Dobrowolnie, z pobożności, dla większej skruchy i pokory, ale bez

popadnięcia w skrupuły, dobrze jest odprawić spowiedź generalną z całego życia, ponieważ „daje to

większe poznanie siebie, swojej słabości i grzeszności, większą pokorę i wstręt do grzechów, szczerą

chęć poprawy i wynagrodzenia za grzechy dawne” 15 . Poza tymi i wieloma innymi korzyściami

spowiedzi generalnej św. Ignacy wymienia trzy następujące.

Pierwsza korzyść jaka płynie ze spowiedzi generalnej polega na tym, że penitent „odprawiając

ją ma więcej pożytku i zasługi, a to z powodu większego w danej chwili żalu za grzechy i

niegodziwości całego życia” (ĆD 44a). Istota tej korzyści polega na dostrzeżeniu grzechów i

niegodziwości nie tylko z jakiegoś krótkiego okresu, ale z całego dotychczasowego życia. W

regularnej spowiedzi okresowe penitent zazwyczaj nie widzi tak wielu grzechów, jak to ma miejsce

w spowiedzi generalnej, w której obejmuje refleksją grzechy całego życia. Widząc, jak wiele popełnił

grzechów i niegodziwości w życiu, tym większy odczuwa wewnętrzny ból, zawstydzenie i żal, że

obraził nimi nieskończenie dobrego Pana Boga, co w konsekwencji owocuje doświadczeniem

pełniejszego oczyszczenia wewnętrznego, większej wolności serca i intymniejszego zjednoczenia z

miłującym Bogiem w Chrystusie Zmartwychwstałym 16 .

Pierwsza korzyść wiąże się również z tym, że spowiednik może lepiej poznać osobę

spowiadającą się; jej przeszłą, ale i aktualną sytuację duchową; stopień zniewolenia w życiu

duchowym; może poznać jakie zasadnicze potrzeby psychiczne dominują w życiu tej osoby; których

cnót jej najbardziej brakuje, czy też w jakie grzechy najczęściej upada. Dzięki pełniejszemu, bardziej

całościowemu wglądowi w życie penitenta będzie mógł mu lepiej pomóc na drodze duchowego

rozwoju, dostosowując pewne sugestie w zależności od jego duchowych potrzeb, tak aby ostatecznie

coraz pewniej postępował na drodze Chrystusa 17 .

Druga korzyść spowiedzi generalnej polega na tym, że „w czasie Ćwiczeń duchownych poznaje

12 O. M. Bednarz S.J. zauważa, że "gdy już ktoś odprawił spowiedź generalna z całego życia raz lub dwa

razy, lepiej jest nie pozwalać penitentowi na dalsze odprawianie takiej spowiedzi. Natomiast

pożyteczne są spowiedzi generalne z krótszego okresu życia, np. z roku", M. Bednarz, Rachunek

sumienia i spowiedź generalna w pierwszym tygodniu Ćwiczeń , [w:] Droga wyzwolenia . Duchowość

ignacjańska, Kraków 1988, s. 251-252.

13 Ćwiczenia duchowne św. Ignacego obejmują cztery etapy duchowego rozwoju, zwane potocznie

"tygodniami". "Miara trwania każdego tygodnia jest miara osiągniętych rezultatów, zamierzonych przez

Ignacego na danym etapie Ćwiczeń, oraz zdolność rekolektanta i nadzieja, jaka rokuje na pełny owoc

Ćwiczeń" (por. CD 4, 16, 17, 19), Św. Ignacy Loyola, Pisma Wybrane. Komentarze, M. Bednarz (red.),

Kraków 1968, t. II, s. 21.

14 Por. P. Gervais, lgnace de Loyola et la confession general , "Communio" 8/1983, s. 69-83.

15 M. Bednarz, Rachunek sumienia i spowiedź generalna w pierwszym tygodniu Ćwiczeń , dz. cyt., s. 251.

16 Por. W. Stinissen, Spowiedź. Sakrament pojednania , Poznań 2000, s. 26-34.

17 Por. Z. Sujkowski, Służba spowiednika , [w:] J. Kanty-Pytel - S. Schudy, Pokuta i sakrament pojednania

we współczesnym Kościele , Poznań 1985, s. 31-43; J. Szarkowski, Postawa psychoterapeuty u kapłana w

konfesjonale , "Homo Dei" 3/197n. s. 198-204; J. Orzeszyna, Sakrament pojednania i pokuty , "Regina

Poloniae", Kraków 1993, s. 128-138.

S . 4 W ACŁAW K RÓLIKOWSKI SJ

się grzechy i ich złość bardziej dogłębnie niż w czasie, gdy człowiek nie oddaje się rzeczom

wewnętrznym; uzyskując więc teraz większe ich poznanie i boleść z ich powodu, będzie się miało

większy pożytek i większą zasługę, niż miało się przedtem” (ĆD 44b). Pierwsza korzyść spowiedzi

generalnej dotyczyła bardziej wielości popełnionych grzechów, zaś druga korzyść ma charakter

bardziej jakościowy. Rekolektant, dzięki odprawionym Ćwiczeniom pierwszego tygodnia, odczuwa

w swym sercu większe zawstydzenie i zmieszanie, większy ból i łzy żalu, ponieważ bardziej

dogłębnie poznał popełnione grzechy, ich wewnętrzną złość i brzydotę. Tak więc im głębsze jest

poznanie złośliwości grzechów i niegodziwości, a nie tyko ich ilości, tym większy jest żal, boleść

duszy i łzy z powodu ich popełnienia i tym mocniejsze jest postanowienie poprawy.

Trzecia korzyść, jaka płynie ze spowiedzi generalnej polega na tym, że - jak mówi św. Ignacy -

„lepiej się wyspowiadawszy i mając lepsze usposobienie, staje się człowiek bardziej podamy i lepiej

przygotowany na przyjęcie Najświętszego Sakramentu. Przyjęcie zaś tego Sakramentu nie tylko

pomaga do tego, by nie upaść w grzech, lecz także do zachowania ustawicznego wzrostu w łasce”

(ĆD 44c). Komunia święta działa ex opere operato, jednak nie ulega wątpliwości, że jej skuteczność

działania w nas może być większa lub mniejsza, może przynosić większe lub mniejsze owoce dla

naszego życia duchowego w zależności od usposobienia i przygotowania się do jej przyjęcia 18 .

Określenie: „bardziej podatny” wskazuje na pasywną dyspozycję penitenta, na gotowość przyjęcia

Komunii świętej. Natomiast wyrażenie: „lepiej przygotowany” podkreśla dyspozycję pozytywną,

pragnienie uczynienia czegoś więcej, aby tym godniej przyjąć Najświętszy Sakrament 19 . Serce

penitenta im bardziej będzie oczyszczone łaską miłosierdzia Bożego, tym bardziej będzie podatne i

przygotowane na przyjęcie Ciała Zbawiciela. Z kolei, jak najlepsze przyjęcie Najświętszego

Sakramentu, „nie tylko pomaga do tego, by nie upaść w grzech, lecz także do zachowania

ustawicznego wzrostu w łasce” (ĆD 44c) i głębokiego zjednoczenie z Bogiem, co jest nadrzędnym

celem całych Ćwiczeń duchownych (por. CD 1, 21, 23, 233) 20 .

M ETODA SPOWIEDZI GENERALNEJ

Wielką pomocą w przygotowaniu spowiedzi generalnej może być metoda, jaką proponuje św.

Ignacy w Ćwiczeniach duchownych. Jest ona szczególnie skuteczna wówczas, gdy jest połączona z

rekolekcjami ignacjańskimi, zwłaszcza z pierwszym tygodniem Ćwiczeń: „Spowiedź generalną

najlepiej jest odprawić zaraz po ćwiczeniach pierwszego tygodnia” (ĆD 44c); ale można ją

dostosować do spowiedzi z całego życia, także poza rekolekcjami.

Rachunek sumienia. Św. Ignacy zachęca, aby, rozpoczynając rachunek sumienia, także przed

spowiedzią generalną, najpierw „dziękować Bogu, Panu naszemu, za otrzymane dobrodziejstwa”

(ĆD 43.1) 21 . Jest to echo słów św. Pawła: W każdym położeniu dziękujcie, taka jest bowiem wola

18 W Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy o wielkim znaczeniu jak najlepszego przygotowania się do

przyjęcia Komunii świętej: "Musimy przygotować się do tej wielkiej i świętej chwili", KKK, 1385. W tym

kontekście czytamy także: "jest rzeczą właściwą, by wierni, jeśli tylko są odpowiednio usposobieni ,

przyjmowali Komunię za każdym razem, gdy uczestniczą we Mszy świętej", KKK, Pallotinum, Poznań

1994, nr 1388.

19 Por. L. Pujadas, La "Confeción general con la Comunión , "Manresa" 9/1933, s. 49.

20 Por. W. Królikowski, Duchowy rozwój. Dynamika Ćwiczeń duchowych św. Ignacego Loyoli , Kraków 2005;

S. Rendina, La pedagogia degli Esercizi. Aspetti piu significatiivi , Roma 2002; M. Ruiz JURADO, Linee

teologiche strutturali degli Esercizi ignaziani , Roma 1998.

21 Św. Ignacy w książeczce Ćwiczeń duchownych podaje metodę, "sposób odprawiania rachunku sumienia

ogólnego", który zawiera w sobie pięć punktów: "Punkt 1: Dziękować Bogu, Panu naszemu, za otrzymane

dobrodziejstwa. Punkt 2: Prosić o łaskę poznania grzechów i odrzucenia ich precz. Punkt 3: Zadać od

duszy swojej zdania sprawy [z popełnionych grzechów]. Punkt 4: Prosić Boga, Pana naszego o

przebaczenie win. Punkt 5: Postanowić poprawę przy Jego łasce" (ĆD 43). Szerszy komentarz do

poszczególnych punktów ignacjańskiego rachunku sumienia ogólnego możemy znaleźć w: G. A.

Aschenbrenner, M. Bednarz, B. Schlink, Wyznaję nieprawość moją. Rachunki sumienia , Kraków 1992, s.

25-52; K. Osuch, Rachunek sumienia szczegółowy i ogólny. Jak codziennie ulepszać siebie, relacje z

S POWIEDŹ GENERALNA . I STOTA - CEL - METODA W UJĘCIU IGNACJAŃSKIM S . 5

Boża w Jezusie Chrystusie względem was (1 Tes 5,18).

Pierwszą czynnością w rachunku sumienia nie powinno być rachowanie popełnionych

grzechów, często mechaniczne, przesycone lękiem, czy pod presją różnych podświadomych

mechanizmów obronnych, ale przede wszystkim przypominanie sobie i wewnętrzne smakowanie tak

wielu dobrodziejstw miłującego nas Boga Ojca (Bóg jest miłością, 1 J 4, 8), który kocha bardziej

czynem aniżeli słowem (por. 1 J 3, 18; ĆD 230). Zdaniem św. Ignacego „wśród wszelkich

niewyobrażalnych niegodziwości i grzechów niewdzięczność należy do najbardziej obrzydliwych

rzeczy...; jest ona zapomnieniem otrzymanych dóbr, łask i darów; przyczyną, początkiem i źródłem

wszelkiego zła i grzechów” 22 .

W sytuacji osoby, która odprawia rekolekcje ignacjańskie pierwszego tygodnia Ćwiczeń

duchownych, dostrzeżenie darów Bożej miłości jest o tyle łatwiejsze, że ma już za sobą odprawione

medytacje na temat tak zwanego Fundamentu (por. ĆD 23), w którym rozważana jest prawda o

stworzeniu człowieka przez Boga, o celu ludzkiego istnienia oraz o celu innych stworzeń, które Bóg

uczynił z miłości do człowieka, i aby mu pomagały do zbawienia 23 . Rekolektant, przyjmując więc

prezenty Bożej miłości, wsłuchiwał się też w miłosne wyznania Boga: Zanim ukształtowałem cię w

łonie matki, znałem cię (Jr 1, 5); Pociągnąłem ich ludzkimi więzami, a były to więzy miłości (Oz

11,4); Moja gołąbka (Pnp 6,9); Drogi jesteś w moich oczach, nabrałeś wartości i}a cię miłuję (Iz

43,4); Ukochałem cię odwieczną miłością (Jr 31, 3). Widział wyraźnie, jaką miłością obdarzył nas

Ojciec: zostaliśmy nazwani dziećmi Bożymi i rzeczywiście nimi jesteśmy (1 J 3,1). Dziękczynienie,

którym rozpoczynamy rachunek sumienia, także przy spowiedzi generalnej, „otwiera nasze oczy i

serca na dary, które z woli Bożej stały się naszym udziałem” 24 .

Drugim krokiem w rachunku sumienia, według metody św. Ignacego, jest „prośba o laskę

poznania grzechów i odrzucenia ich precz (CD 43. 2). Penitent, przypominając sobie Boże

dobrodziejstwa i dziękując za nie Miłości, tym jaśniej dostrzega popełnione w życiu grochy i ich

obrzydliwość, i ma tym większe pragnienie odrzucenia ich Wie jednak, że jego własne oczy [zbyt]

mu schlebiają, by znaleźć swą winę i ją znienawidzić (Ps 36, 3), dlatego całym sercem prosi

miłosiernego Boga Ojca w Duchu Świętym o łaskę poznania grzechów i porzucenia ich z całą

stanowczością. Współczesny chrześcijanin, żyjący w świecie wielkich osiągnięć nauki i techniki,

narażony jest na zagubienie sacrum, tajemnicy. Najczęściej nie przystępuje do sakramentu

pojednania głównie dlatego, że nie czuje się aż tak wielkim grzesznikiem 25 . Tym bardziej więc

potrzebuje oświecającej łaski Ducha Świętego aby mógł poznać wewnętrzną złośliwość i brzydotę

popełnionych grzechów. Podczas odprawiania rekolekcji ignacjańskich pierwszego tygodnia służą

temu rozmyślania o grzechu (por. ĆD 45-61), które mogą być bardzo pomocne także poza

rekolekcjami.

Pierwsze rozmyślanie dotyczy grzechu Aniołów (por. CD 50), grzechu pierwszych rodziców

Bogiem i drugim człowiekiem , Kraków 2004, s. 27-104; D. K. Townsend, The exatnen reexamined,

Centrum Ignatianum Spiritualitatis 18 (1987/2), s. 11-64.

22 List św. Ignacego Loyoli z 18 marca 1542 roku do jego współbrata Szymona Rodriguesa; cyt. za: W.

Lambert, Słownik duchowości ignacjańskiej, Kraków 2001, s. 47.

23 Por. W. Królikowski, Zasada i Fundament Ćwiczeń duchowych św. Ignacego Loyoli , "Studia Bobolanum"

3/2004, s. 99-114.

24 G. A. Aschenbrenner, Codzienny rachunek sumienia , [w:] G. A. Aschenbrenner, M. Bednarz, B. Schlink,

Wyznaję nieprawość moje. Rachunki sumienia , Kraków 1992, s. 37.

25 Poza tym, dzisiejszy człowiek widzi, wciąż na nowo popełnia te same grzechy i to go zniechęca; nie wie,

co ma mówić na spowiedzi; nie czuje potrzeby spowiadania się; twierdzi, że spowiadanie się jest zbyt

upokarzające i wtedy wyznaje swoje grzechy bezpośrednio Bogu, jak to czynią protestanci; konfesjonał

staje się jakby krępujący, a księża wydają się zbyt zajęci innymi sprawami, by mieli słuchać spowiedzi;

woli wspólne nabożeństwa pokutne, uważając, że Bóg nie wymaga aż tyle, by udzielić przebaczenia.

Wobec takich i innych trudności prośba o łaskę poznania grzechów i porzucenia ich, przy okazji

spowiedzi generalnej, wydaje się tym bardziej pożyteczna; por. P. Descouvemont, Dlaczego mam się

spowiadać? , Kraków 1990, s. 3-11.

Spowiedź generalna - wskazania. Wacław Królikowski SJ.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: