HODOWLA BAKTERII
Pożywka bakteryjna (zwana czasem podłożem bakteryjnym lub pożywką)
W skład pożywek wchodzi woda destylowana oraz sole w stężeniu zapewniającym izotoniczność środowiska. pH musi być odpowiednie dla wzrostu, ponieważ bakterie są wrażliwe na jego wahania. Najczęściej stosowaną dziś pożywką jest bulion odżywczy, który składa się z peptonu, wodnego wyciągu mięsnego oraz soli kuchennej, umożliwiającej zachowanie izotoniczności podłoża w stosunku do wnętrza komórek bakteryjnych. Niektórym samożywnym (autotroficznym) bakteriom obecność związków organicznych może zaszkodzić. Z tego powodu podłoża przeznaczone do ich hodowli zestala się krzemionką, tworząc dość twardy i elastyczny żel. Po przygotowaniu pożywkę wyjaławia się w wysokiej temperaturze.
Podział
Dzieli się je ze względu na konsystencję na stałe (zestalone agarem określa się agarem odżywczym a żelatyną - żelatyną odżywczą), półpłynne i płynne (zwykły bulion odżywczy). Ze względu na skład chemiczny : podłoża naturalne, półsyntetyczne i sztuczne. Naturalne nie znamy dokładne składu. Podłoża sztuczne znamy ich skład. Ze względu na wymagania odżywcze bakterii proste(drobnoustroje niewybredne) i złożone (specjalne, wzbogacone). Ze względu na użyteczność laboratoryjną: wybiórcze rosną tylko niektóre(VL z kanamycyną i wankomycyną dla beztlenowych pałeczek Gram-”-” , podłoże Chapmana i Bairda Parkera dla gronkowców, podłoże SS dla Salmonella i Shigella, różnicujące mają wskaźnik+substrat identyfikujący rozkładany tylko przez dany rodzaj/gatunek bakterii(p.Levine'a, MacConkeya), namnażające(hamują wzrost zbędnych bakterii- p.SF seleninowo-fosforanowe) wzmagające wzrost Salmonella, p. SH dla Shigella, (inny podział: proste, wzbogacone, wybiorczo-diagnostyczne)
Pożywki minimalne
Zawierają one wyłącznie te składniki, które są niezbędne do podtrzymania funkcji życiowych danego mikroba lub badanej funkcji mikroorganizmu.
Pożywki proste
Na tych pożywkach mogą wzrastać jedynie najmniej wymagające drobnoustroje. Są to bulion i pepton, a w przypadku podłoża stałego agar i żelatyna. Przykłady: pożywka LB, pożywka YPD.
Pożywki wzbogacone
Większość chorobotwórczych bakterii wzrasta właśnie na tych pożywkach. Poza standardowymi składnikami, znajduje się tu jeszcze dodatkowy czynnik - krew barania, glukoza, witaminy etc.
Przykłady: agar z krwią, agar Brauna.
Pożywki wybiórczo-namnażające (selekcyjne)
Są to pożywki, na których rośnie ograniczona ilość bakterii, a wzrost innych jest hamowany. Wykorzystywane są w nich cechy charakterystyczne szukanego szczepu: jeśli na przykład gatunek X rośnie przy wysokim stężeniu jakieś substancji, których dla innych gatunków jest śmiertelny, można zastosować pożywkę z daną substancją. W większości wypadków nie da się ograniczyć wzrostu tylko do jednego szczepu, można jednak znacznie zawęzić zakres.
Przykłady: bulion z żółcią, pożywka SF, pożywka Müllera i Kauffmanna.
Pożywki wybiórczo-różnicujące (elekcyjne)
Są to podłoża, na których różnicuje się bakterie ze względu na ich metabolizm. Jeżeli jeden z gatunków wytwarza enzym, którego nie wytwarza inny szczep rosnący na danym podłożu, można je zróżnicować ze względu na obecność (lub brak) katalizowania reakcji przez ten enzym. Jeśli wyników reakcji nie widać gołym okiem, stosowany jest dodatkowo wskaźnik informujący o zajściu przemiany chemicznej. Bardzo często dane podłoże jest równocześnie pożywką wybiórczo-namnażającą. Przykłady: p. Levine'a, agar SS, p. Chapmana, p. MacConkeya, p. Wilsona-Blaira, p. Endo, p. Krumwielda, p. Kliglera.
Pożywki specjalne
Stosowane do hodowli szczególnie wymagających szczepów bakterii. Przykłady: p. Löfflera, p. Tarroziego-Wrzoska, agar czekoladowy, p. Clauberga, p. z tioglikolanem sodu, p. Levinthala, p. Löwensteina-Jensena.
pożywka Löfflera- surowica bydlęca +glukoza, dla maczugowców. Podłoże Löfflera jest podłożem stosowanym do hodowli maczugowców błonicy. Na tym podłożu rośnie dobrze większość drobnoustrojów, jednak w ciągu pierwszych 18 godzin maczugowce błonicy rosną obficiej niż towarzysząca flora bakteryjna i wytwarzają duże ilości ziaren wolutyny.
podłoże Löwensteina-Jensena. - pożywka używana do trudnej hodowli prątków , mykobakterie, podłoże to należy do bardzo wzbogaconych i zawiera żółtko jaja kurzego, glicerol, asparginę i zieleń malachitową , która hamuje wzrost niekwasoopornych bakterii. Pożywka z tioglikolanem sodu – płynne podłoże używane w mikrobiologii do hodowli bakterii beztlenowych, zwłaszcza przetrwalnikujących rodzaju Clostridium.
Podłoża wybiórczo-diagnostyczne pożywka Chapmana – jest to pożywka typu wybiórczo-różnicującego stosowana do hodowli gronkowców. Wykorzystuje się w niej fakt, że stafylokoki (gronkowce) są w stanie rosnąć przy wysokim stężeniu chlorku sodu, w przeciwieństwie do większości pozostałych bakterii. S. aureus i S. saprophyticus fermentują mannitol, natomiast S. epidermidis nie (element różnicujący pożywki). S. aureus można odróżnić od S. saprohyticus testem na koagulazę – po wrzuceniu do krwi pierwszy ścina osocze, drugi nie.
S. aureus – gronkowiec złocisty w warunkach tlenowych i względnie beztlenowych wzrasta w postaci kolonii otoczonych żółtą strefą – zmiana barwy podłoża z różowej na żółtą jest wynikiem rozkładu mannitolu i zakwaszeniu środowiska. Podobnie zachowują się niektóre szczepy Staphylococcus saprophyticus, wykazujące te właściwości w warunkach tlenowych. Staphylococcus epidermidis nie rozkłada mannitolu i rośnie w postaci białych kolonii nie powodując zmiany barwy podłoża.
Poza czynnikami wzrostu (bulion, pepton) agar zawiera również NaCl (zazwyczaj w stężeniu 7,5% dla zahamowania wzrostu bakterii innych niż gronkowce), mannitol oraz czerwień fenolową.
pożywka MacConkeya- Agar MacConkeya – wykorzystywane w mikrobiologii podłoże służące do hodowli bakterii Gram-ujemnych. Zawiera sole kwasów żółciowych, fiolet krystaliczny (hamuje wzrost bakterii Gram-dodatnich), neutralną czerwień (barwi drobnoustroje fermentujące laktozę), laktozę i peptony.
Agar MacConkeya różnicuje bakterie Gram-ujemne na fermentujące (Lac+) i niefermentujące laktozę (Lac-). W obecności zawartego w podłożu wskaźnika – czerwieni obojętnej, wskutek zależnego od rozkładu laktozy zakwaszenia środowiska, kolonie bakterii rozkładających laktozę barwią się na kolor różowy. Kolonie aktywnie rozkładające laktozę są ponadto otoczone różową strefą wytrąconych soli kwasów żółciowych. Pałeczki laktozoujemne mają bezbarwne kolonie. Te drobnoustroje, które posiadają zdolność fermentacji laktozy zawartej w agarze (np. Escherichia coli, Klebsiella) zakwaszają podłoże do pH < 6,8. Prowadzi to do powstania czerwonych/różowych kolonii. Bakterie Lac- takie jak Salmonella czy Shigella zużywają peptony. Wytworzony podczas reakcji amoniak podwyższa pH podłoża – powstają białe/bezbarwne kolonie.
Poprzez selekcjonowanie bakterii Gram-ujemnych i różnicowanie pomiędzy patogenami jelitowymi, takimi jak Escherichia coli i Salmonella, agar MacConkeya jest wykorzystywany do diagnostyki przyczyn biegunki.
Wariant podłoża, agar MacConkeya z sorbitolem, umożliwia izolację i różnicowanie enteropatogennych serotypów E. coli.
Agar D-Coccosel (Agar z żółcią i eskuliną) jest używany do wybiórczej izolacji i różnicowania enterokoków i paciorkowców grupy D z materiałów zawierających bogatą florę mikrobiologiczną.
Charakterystyczne kolonie enterokoków i paciorkowców grupy D są bezbarwne lub szare i otoczone czarną obwódką (hydroliza eskuliny).
Wybiórczość podłoża w stosunku do bakterii Gram-ujemnych uzyskano dzięki zawartości azydku sodu. Żółć hamuje wzrost niektórych bakterii Gram-dodatnich, innych niż enterokoki.
Podłoże SS- Podłoże to służy do izolacji pałeczek z rodzaju Salmonella i Shigella z materiałów klinicznych. Duże stężenia soli kwasów żółciowych i cytrynianu hamują wzrost bakterii Gram-dodatnich i większości bakterii Gram-ujemnych. Zawarta w podłożu laktoza pozwala odróżnić bakterie laktozododatnie. Tiosiarczan sodowy jest zaś źródłem siarki gwarantującym wykrycie szczepów wytwarzających H2S, który z jonami żelaza daje czarny strąt zabarwiający środek kolonii. Pałeczki z rodzaju Shigella rosną w postaci bezbarwnych kolonii, a szczepy Salmonella wytwarzające siarkowodór – w postaci koloni bezbarwnych z zaczernieniem środka.
coiioc