Patofizjologia – Wykład 4

LIPIDY

Hydroliza triacylogliceroli : tworzenie miceli mieszanych ( lipaza trzustkowa )

Funkcje apolipoprotein:

- kofaktory enzymów: Apo-C-II akt. lipazę lipoproteinową, Apo-A-I akt. LCAT

- inhibitory enzymów

- ligandy w interakcjach z receptorami lipoproteinowymi w tkankach-  

  Apo-B-100, Apo-E, Apo-A-I z HDL

apo B w HDL – białka przenoszące lipidy elektroforetyczne, frakcje lipoprotein surowicy i opowiadające im uzyskane metodą wirowania

               wolne kwasy              α            pre β       β          chylomikrony

                 tłuszczowe

Chylomikrony:

·         gęstość < 0,93 g/ml                        triacyloglicerole 86 %

·         średnica 30 – 1200 nm                    białka 2 %

·         okres półtrwania 30 min                 fosfolipidy 7 %

                                                              cholesterol i estry 5 %

- ruchliwość elektroforetyczna pozostaje w punkcie startu (przy rozdziale elektroforetycznym)

- zawierają A-I, A-II, B48, C-I, C-II, C-III, D, E

- powstają w jelicie

- transportują lipidy pochodzące z diety ( pokarmowe )

Lipoproteiny o bardzo małej gęstości- VLDL:

·         gęstość 0,93 – 1,006 g/ ml              triacyloglicerole 55 %

·         średnica 30- 80 nm                         białka 8 %

·         okres półtrwania > 10 godz           fosfolipidy 18 %

                                                            cholesterol i estry 19 %

-  ruchliwość elektroforetyczna pre-b;

- zawierają: B-100, C-I, C-II, C-III, E wątrobie;

- powstają w wątrobie;

- transportują triacyloglicerole endogenne do narządów obwodowych

Lipoproteiny o pośredniej gęstości- IDL:

- ruchliwość elektroforetyczna pre-b;

- zawierają B-100, C-I, C-II, C-III, E;

- powstają w wątrobie;

- transportują triacyloglicerole do narządów obwodowych;

- okres półtrwania->10 godz.

Lipoproteiny o małej gęstości- LDL:

·         gęstość 1,019 – 1,063 g/ml          triacyloglicerole 6 %

·         średnica 18 – 25 nm                     białka 22%

·         okres półtrwania 3 dni                fosfolipidy 22 %

                                                          cholesterol i estry 50 %

- ruchliwość elektroforetyczna i b

- zawierają apolipoproteinę B-100

- powstają z VLDL i LDL (przy udziale lipazy lipoproteinowej)

- są głównym źródłem cholesterolu endogennego

- rozpoznawane przez receptory LDL

- są aterogenne (miażdżycorodne)

Lipoproteiny o dużej gęstości- HDL (tzw. „dobry cholesterol”):

·         gęstość HDL2 1,063 – 1,125 g/ml  ,   HDL3   1,125 – 1,210 g/ml

·         średnica HDL2    9-12 nm             ,    HDL3         6-9 nm

·         okres półtrwania: 3-4 dni;

- występują dwie odmiany HDL: HDL2->ruchliwość a, HDL3->ruchliwość pre-b

- powstają w wątrobie i jelicie;

- transportują cholesterol z narządów obwodowych do wątroby („zwrotny transport cholesterolu”)

- zawierają apolipoproteiny: A-I, A-II, C-I, C-II, C-III, D, E.

Hormony lipolityczne:

·         Adrenalina

·         Hormon wzrostu

·         Glukagon

·         Kortyzol

Wskaźnik aterogenności jest obliczany ze stosunku stężenia frakcji LDL do HDL       wg wzoru:

                                  LDL/HDL lub (Cholesterol całkowity-HDL)/HDL

Powinien być w zakresie<3!

LDL < 135 mg/dL

HDL > 40 mg/dL

CH < lub = 200 mg/dL

TAG <200 mg/dl do 100 mg/dL

                                Zaburzenia gospodarki lipidowej

Hiperlipoproteinemia pierwotna- uwarunkowana genetycznie:

1. niedobór lipazy lipoproteinowej,
2. rodzinna hipercholesterolemia,
3. rodzinna dys-b-lipoproteinemia,
4. rodzinna hipertriglicerydemia.

Ad.1

Inaczej- chylomikronemia:

- rodzinny niedobór lipazy lipoproteinowej,

- niedobór aktywatora lipazy- Apo-C-II

- obecność inhibitora lipazy lipoproteinowej

- obecność przeciwciał przeciwheparynowych

Skutki:

- ­ stężenia chylomikronów we krwi

- ­ stężenia triacyloglceroli TAG>20g/L (norma 0,65- 0,95g/L)

- powiększenie wątroby i śledziony (bo makrofagi je wyłapują)

- szpik- komórki piankowate

- skóra- kępki żółte

- ¯ aktywności lipolitycznej osocza (stwierdza się po wstrzyknięciu heparyny- powinno przejaśniać osocze)

- osocze mętne i rozwarstwia się w temp. 4OC

- zapalenie trzustki

- nawracające silne bóle brzucha ( wynik zapalenia trzustki )

W prawidłowej elektroforezie nie uwidaczniają się pre-b i chylomikrony.

Dla chylomikronów charakterystyczny jest elektroforegram typu 1- widoczne pasmo chylomikronów i frakcje pre-b i β.

Ad.2

Rodzinna hipercholesterolemia

A) postać poligenowa

- uwarunkowana genetycznie

mutacja genu 19 kodującego receptor dla LDL np.:

grupa I- brak allelu

grupa II- defekt transportu

grupa III- defekt wiązania

grupa IV- defekt internalizacji cholesterolu przez receptor

u homozygot- zupełny brak receptora dla LDL- [cholesterolu]=500-1000mg/dL

u heterozygot- znaczne zmniejszenie receptora dla LDL-       [cholesterolu]=350-550mg/dL

- czynniki egzogenne:

·         nadwaga

·         nadużywanie alkoholu

·         dieta bogatobiałkowa

B) postać monogenowa

- polimorfizm Apo-E (fenotyp Apo-E ¾ lub Apo-E 4/4)

­ wchłaniania cholesterolu z pokarmu a przewodzie pokarmowym ( > 70 % )

­ napływu cholesterolu do wątroby

­ syntezy i wydzielania VLDL przez hepatocyty

­ [LDL] w surowicy

- rodzinny defekt Apo-B-100

mutacja kodonu genu apo B-100 pozycja 3500 arginina→glutamina

(upośledzone powinowactwo LDL do receptora)

heterozygoty- [cholest.]=250-550mg/dL

Mechanizm:

Defekt receptora wiążącego LDL

¯

upośledzenie internalizacji cząsteczki LDL

¯

odblokowanie endogennej biosyntezy cholesterolu w komórkach różnych narządów (nie tylko wątroby)

¯

       odkładanie nadmiaru cholesterolu w komórkach ( scavenger cells )

Skutki:

·         przedwczesna miażdżyca

·         znaczny wzrost stężenia cholesterolu we krwi

·         obecność kępek żółtych na: powiekach, dłoniach, kolanach, pośladkach

·         osocze klarowne lub mętne, nie ulega rozwarstwieniu w temp. 4OC

Elektroforeza:

Typ 2a- intensywne pasmo b

Typ 2b- intensywne pasmo b + widoczne pre-b

Ad.3

Przyczyny:

                                         Wrodzony brak Apo-B-III lub

                     obecność nieprawidłowych odmian apoE (apoE 2/2) →resztkowych

¯

upośledzenie przemiany resztkowych chylomikronów oraz resztkowych VLDL w wątrobie

¯

­ stężenia TG i cholesterolu

cholesterol VLDL / TAG > 0,3

norma < 0,25

Skutki:

·         przedwczesna miażdżyca

·         nietolerancja węglowodanów

·         hiperurykemia

·         kępki żółte na dłoniach, w okolicach stawów kolanowych i  łokciowych

[cholesterol]/[triglicerydy]>0,3

Elektroforeza:

Typ 3- szerokie pasmo b (charakterystyczne dla prawidłowych form apolipoprotein)

Ad.4

Przyczyny:

- nadmierna synteza VLDL lub

- upośledzony katabolizm VLDL

Skutki:

- LDL prawidłowy

- ¯ HDL

- ­ TG ( 2-5 g/l )

- ­ VLDL

- ¯ aktywności lipazy lipoproteinowej (u 1/3 chorych)

- nacieki lipidowe:

·         hepatomegalia

·         splenomegalia

·         ostre zapalenie trzustki

·         kępki żółte w skórze

·         naczynia > miażdżyca

Sprzyja temu hiperinsulinemia.

Elektroforeza:

Typ 4- intensywne pasmo pre-b

Lub

Typ 5- intensywne pasmo pre-b + zaznaczone chylomikrony

Hiperlipoproteinemia wtórna- występuje częściej

1. Czynniki pokarmowe i używki:

- spożywanie pokarmów bogatotłuszczowych

- nadmierne spożywanie węglowodanów

- nadużywanie alkoholu (zespół Zievego[?])

Mechanizm:

¯utl.kw.tłuszcz.                                                                        zahamowanie akt.

przez tkanki                                                                        lipazy lipoproteinowej

...