Władimir Siergiejewicz Sołowjow - (ur. 16 stycznia 1853 w Moskwie, zm. 31 lipca 1900 tamże) − najwybitniejszy rosyjski myśliciel prawosławny XIX wieku i jeden z czołowych poetów, słowianofil i mesjanista, nazywany "filozofem wiecznej kobiecości”.
Wykładowca filozofii w Moskwie i Petersburgu. Inspirowany myślą B. Spinozy i G.W.F. Hegla, poszukiwał czynnika mogącego wyrazić "absolutną jedność i totalność" w chaotycznym świecie zjawisk i rzeczy. Odnalazł go w człowieku pośredniczącym między Bogiem i światem (przede wszystkim odnosiło się to do osoby Chrystusa).
Podejmował zagadnienia sofijne, wszechjedni, Bogoczłowieczeństwa, teokratyzmu i ekumenizmu.
W pierwszym okresie swojej twórczości Sołowjow miał nadzieję, że zrealizowanie Sofii, mądrości Boga w świecie, może być osiągnięte za pośrednictwem chrześcijańskiej teozofii, czyli poprzez poznanie Boga w jego zamyśle wobec świata. W drugim okresie (po 1882 r.) Sołowjow pokładał nadzieję w przemienieniu ludzkości dzięki teokracji, to znaczy poprzez stworzenie idealnego państwa i sprawiedliwego porządku społecznego, który zrealizuje w praktyce model civitas Dei św. Augustyna. Na koniec, w trzecim okresie, rozpoczętym w przybliżeniu w r. 1890, Sołowjow był całkowicie pochłonięty teurgią, tj. sztuką mistyczną, tworzącą życie zgodne z Bożą prawdą. W swojej ostatniej pracy "Trzy rozmowy" ("Tri razgawora") Sołowjow odrzuca utopijne nadzieje na osiągnięcie ideałów dobra w życiu ziemskim.
Cechami charakterystycznymi systemu filozoficznego Sołowjowa są: dążenie do poznania rzeczywistości jako harmonii oraz konkretność idei filozoficznych.
Władimir Sołowjow „Ogólny sens sztuki” 1890
III
Sołowjow wyróżnia trzy rodzaje doskonałego piękna w ludzkiej sztuce:
1) bezpośrednie (magiczne) – są to stany wewnętrzne, łączące nas z prawdziwą istotą rzeczy i ze światem nadziemskim. Przedzierają się one przez wszystkie umowności i ograniczenia, a swój bezpośredni wyraz znajdują w pięknych dźwiękach i słowach (muzyka i częściowo czysta liryka).
2) pośrednie przez wzmocnienie - piękna danego, w którym wieczny sens życia ukryty w indywidualnych i przypadkowych zjawiskach naturalnego i ludzkiego świata zostaje odsłonięty i uwyraźniony przez artystę. Wieczny sens życia jest niedostatecznie wyrażony w naturalnym pięknie zjawisk. Artysta odtwarza te zjawiska w skondensowanej, oczyszczonej i wyidealizowanej postaci.
Przykłady:
architektura – odtwarza w sposób wyidealizowany pewne prawidłowe formy ciał naturalnych i wyraża zwycięstwo tych idealnych form nad podstawową antyidealną cechą materii jaką jest siła ciążenia.
rzeźba klasyczna – idealizuje piękno ludzkiej postaci, przestrzega wąskiej linii oddzielającej piękno cielesne od zmysłowego, a zarazem przewiduje duchową cielesność, jaka objawi się w rzeczywistości.
malarstwo pejzażowe – oddaje w skondensowanej postaci idealną stronę zjawisk zewnętrznej przyrody, oczyszczając je z wszelkich materialnych, nieistotnych cech rzeczy (trójwymiarowość).
malarstwo religijne – wyidealizowane odtworzenie tych zjawisk z historii ludzkości, w których odsłania się najwyższy sens życia.
3) Odbicie ideału w nieodpowiadającym mu medium – artysta nadaje medium wzmocnioną postać dla większej wyrazistości odbicia.
Niezgodność danej rzeczywistości z ideałem może być różnego rodzaju:
a) znana ludzka rzeczywistość na swój sposób doskonała i piękna nie czyni zadość absolutnemu ideałowi, dla którego przeznaczony jest człowiek duchowy i ludzkość.
Przykład:
Achilles i Hektor, Priam i Agamemnon, Kriszna, Ardżuna i Rama – postacie piękne, ale z im większym artyzmem zostają przedstawione, tym jaśniej widać, że to nie one są prawdziwymi ludźmi i że nie ich czyny stanowią prawdziwe ludzkie sprawy. Epos bohaterski uważany jest za mgliste odbicie absolutnego ideału w pięknej, ale nieprzystającej do niego ludzkiej rzeczywistości, która właśnie, dlatego skazana jest na zagładę.
Głębsze odniesienie do nieurzeczywistnionego ideału znajdujemy w tragedii.
Tragedia:
- przedstawiane postacie są przeniknięte świadomością wewnętrznej sprzeczności między swoim realnym życiem a tym,co być powinno.
Komedia:
- wzmacnia i pogłębia poczucie ideału, ponieważ podkreśla tę stronę rzeczywistości, której nie można nazwać piękną; przedstawia osoby żyjące tą rzeczywistością jako całkowicie z niej zadowolone, przez co potęguje ich sprzeczność z ideałem.
Samozadowolenie stanowi istotne znamię pierwiastka komicznego w odróżnieniu od pierwiastka tragicznego. Zewnętrzne cechy fabuły odgrywają tu mniejszą rolę. Samozadowolenie rozumie Sołowjow jako ogólne zadowolenie z całego istniejącego układu życia, całkowicie podzielane nawet przez te postacie, które w danej chwili są z czegoś niezadowolone.
Oprócz rozróżnienia pierwiastka epickiego, tragicznego i komicznego można podzieli wszystkie typy ludzkie, odtwarzane artystycznie na pozytywne i negatywne. Pozytywne typy postaci powinny przeważać w sztukach plastycznych ( w rzeźbie i malarstwie), negatywne zaś w poezji. Rzeźba i malarstwo mają do czynienia z formami cielesnymi, których piękno jest zrealizowane w rzeczywistości, chociaż wymaga jeszcze wzmocnienia, czyli idealizacji. Tymczasem głównym przedmiotem poezji jest moralne i społeczne życie ludzkości, nieskończenie dalekie od urzeczywistnienia swego ideału.
Dla przedstawienia doskonałego człowieka czy idealnego społeczeństwa potrzebna jest twórcza moc. Aby wyrzeźbić piękne ciało albo piękną twarz nie potrzeba owej twórczej mocy. Poeci powstrzymują się od przedstawiania typów pozytywnych czy idealnych w swoich dziełach (u Szekspira są takimi pustelnicy albo czarodzieje, głównie zaś kobiety odznaczające się raczej naturalną czystością niż duchowo- ludzkim charakterem).
W największych dziełach poetyckich sens życia duchowego urzeczywistnia się tylko przez odbicie w nieidealnej ludzkiej rzeczywistości („Faust” Goethe).
Sztuka doskonała w swoim ostatecznym zadaniu powinna wcielać absolutny ideał nie w samej tylko wyobraźni, lecz także rzeczywiście – powinna uduchowić, przeistoczyć nasze faktyczne życie. Rodzi się stwierdzenie, że takie zadanie wykracza poza granice sztuki. Ale kto ustanowił te granice? W historii nie możemy ich odnaleźć. Poszczególne dziedziny sztuki osiągają możliwą w swoim rodzaju doskonałość i dalej nie postępują, powstają za to nowe, w zupełnie nowej sferze działania.
poezjochomiczka