PRAWIDŁOWE I NIEPRAWIDŁOWE POSTAWY RODZICIELSKIE
(referat opracowany przez pedagoga szkolnego - mgr Małgorzatę Wielińską)
Pedagodzy często spotykają w swojej pracy dzieci pochodzące z rodzin, w których występują nieprawidłowe postawy rodzicielskie. Jednym z zadań pracy pedagoga jest udzielanie pomocy dzieciom jak również można pomóc rodzicom w zrozumieniu, na czym polegają prawidłowe postawy rodzicielskie, wskazać to, co jest w ich postawach nieprawidłowe i wspólnymi siłami doprowadzić do zmiany. Dla powstawania prawidłowych postaw rodzicielskich potrzeba swobodnego kontaktu między rodzicem a dzieckiem, który jest uwarunkowany zrównoważeniem emocjonalnym rodziców.
Właściwe postawy rodzicielskie to:
1. Akceptacja dziecka, czyli przyjęcie go takim, jakie ono jest, z jego cechami fizycznymi, usposobieniem, z jego umysłowymi możliwościami i łatwością osiągnięć w jednych dziedzinach a ograniczeniami i trudnościami w drugich. Akceptujący rodzice rzeczywiście lubią swoje dziecko i nie ukrywają tego uczucia przed nim. Kontakt z nim dla nich jest przyjemnością i daje im zadowolenie. Uważają je za godne pochwał i jawnie je aprobują. Kiedy jest niegrzeczne lub coś przeskrobie dają mu do zrozumienia, że jest czyn a nie jego osobowość. Akceptując dziecko dają mu poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia z własnego istnienia.
2. Współdziałanie z dzieckiem, świadczące o pozytywnym zaangażowaniu i zainteresowaniu rodziców zabawą i pracą dziecka, a także wciąganie i angażowanie dziecka w zajęcia i sprawy rodziców i domu, odpowiednio do jego możliwości rozwojowych. Współdziałających z dzieckiem rodziców cechuje aktywność w nawiązywaniu wzajemnych kontaktów. W miarę dorastania dziecka wzrasta u rodziców gotowość wyjaśniania a wiec rozszerzają oni zasób wiadomości u dziecka a później wskazują na sposoby zdobywania wiedzy samemu. Znajdują przyjemności nie tylko we wspólnym wykonywaniu czynności, ale i we wzajemnej wymianie uwag, obserwacji, zdań.
3. Dawanie dziecku właściwe dla jego wieku rozumnej swobody. Dziecko w miarę przechodzenia przez nowe fazy rozwoju coraz bardziej oddala się fizycznie od rodziców, ale przy tym rozbudowuje się świadoma wież psychiczna między rodzicami a dzieckiem i rodzice darzą je większym zaufaniem. W miarę dorastania dają dziecku coraz szerszy zakres swobody i pozwalają na pracę lub zabawę z dala od nich. Mimo że pozostawiają dzieciom duży zakres swobody potrafią utrzymać autorytet i kierować dzieckiem w takim zakresie, w jakim jest to pożądane. Dbając o zdrowie i bezpieczeństwo dziecka zarówno wobec fizycznych zagrożeń jak i urazów emocjonalnych, rodzice dający rozumną swobodę dziecku są obiektywni w ocenie perspektywy ryzyka.
4. Uznanie praw dziecka w rodzinie jako równych, bez przeceniania i niedoceniania jego roli. Rodzice ustosunkowują się do przejawów aktywności dziecka w sposób swobodny, nie formalny i nie wścibski czy dyktatorski dostosowując się do fazy rozwojowej, jakiej się ono znajduje. Pozwalają na odpowiedzialność za własne działanie, a nawet oczekują dojrzałego zachowania. Przejawiają w ten sposób szacunek dla jego indywidualności. Kierują dzieckiem przez podsuwanie mu sugestii. Stosują także szeroko wyjaśnienie i tłumaczenie a więc bardziej intelektualne sposoby oddziaływania, a nie narzucanie, czy wymuszanie. Są gotowi do podawania wyjaśnień i uzasadnień przekazywanych wymagań czy kar, a więc mają tendencję do oparcia dyscypliny na wzajemnych ustaleniach i racjonalnych podstawach. Dziecko wie, czego oczekują od niego rodzice, a te oczekiwania są na miarę jego możliwości.
Nieprawidłowe postawy rodzicielskie.
1. Odrzucenie, odtrącenie dziecka- dziecko czuje się niepotrzebne, pozostawione z boku. Zmiany psychiczne powstające w wyniku takiej postawy rodziców u dziecka to:
-problemy w nawiązywaniu trwałych emocjonalnie więzi,
-problemy w dziedzinie wyrażania uczuć,
-niezaspokojona potrzeba miłości i akceptacji,
-niska samoocena,
-silne mechanizmy obronne,
-agresja,
-nałogi.
2. Unikanie kontaktów z dzieckiem lub stwarzanie ich pozorów- brak okazywania uczuć, chłód, rekompensata przez rzeczy materialne. Zmiany psychiczne w wyniku takiej postawy rodziców u dziecka to:
-oschłość emocjonalna:
-potrzeba zwrócenia na siebie uwagi usłyszenia pochwały,
-silna potrzeba akceptacji - dla jej zdobycia potrafią wiele poświęcić dziewczęta – silnie odczuwane pragnienia miłości, które chcą zaspokoić za wszelką cenę. Taka postawa i wywołane nią działania często prowadzą do nieodpowiednich związków.
3. Nadmierne ochranianie dziecka – zmiany psychiczne powstające u dziecka to:
-uzależnienie od rodziców,
-dziecko jest egoistyczne i wymagające,
-brak odporności i bezradność w nowych sytuacjach,
-postawa roszczeniowa w stosunku do wszystkich,
-szukają bardzo opiekuńczego partnera.
4. Nadmierne wymagania – postawa ta wynika z perfekcjonizmu rodziców. Często ta postawa występuje u rodziców, którzy w dziecku widzą możliwość realizacji ich niespełnionych planów marzeń, aspiracji. To powoduje u dzieci:
-nerwicę spowodowaną ciągłym niedorastaniem do stawianych wymagań,
-podwójną moralność u dziecka,
-brak wiary we własne siły i możliwości,
-problemy z podejmowaniem decyzji.
Bibliografia:
Ziemska M. „Rodzina a osobowość” Warszawa 1979
Pospiszyl K. „Z badań nad postawami rodzicielskimi” Lublin 1998.
Nisa