Steel Danielle - Kalejdoskop.pdf - Danielle STEEL - LadyHenrietta

Danielle Steel

Kalejdoskop

Migotliwy, pierwszy moment życia, niczym w morzu diament roziskrzony w pełnym

słońcu, gorejący płomień, nowe imię - jaśniejące światło, maleńki obrót potem i po raz

pierwszy nadchodzi ciemna noc, a po niej znowu szczęście bajek i tkliwość kołysanek, serca

należące do siebie aż jedno zostanie samotne, od pierwszego brzasku po najgłębszy zmrok,

od słońca poranka po sny o zmierzchu, fantastyczne plany, i życie, które czasem bieży krętą

ścieżką, wielkie nadzieje nagłe zwroty z jasności w ciemność z poniżenia w wielkość, z

radości w smutek, wieczne oczekiwanie na jutro, na odmianę losu, promyk nadziei...

poruszenie ręki - i życie zmienia swój bieg i koleje... a wszystko za sprawą jednego

drgnienia kalejdoskopu życia. Część pierwsza: Solange Rozdział 1 Dwudziestego czwartego

grudnia 1943 roku na północny wschód od Neapolu padały ulewne deszcze. Sam Walker,

szczelnie opatulony w pałatkę, zwinął się w okopie. Miał dwadzieścia jeden lat i nigdy

przed wojną nie był w Europie. Przebył piekielną drogę, by ujrzeć ten świat, i zobaczył

nawet więcej, niż kiedykolwiek chciał. Przebywał za oceanem od listopada czterdziestego

drugiego; do maja czterdziestego trzeciego walczył w północnej Afryce i brał udział w

operacji Torch. Uważał, że Afryka jest okropna z tym jej śmiertelnym gorącem, pustynnymi

wiatrami i oślepiającymi piaskowymi burzami, sprawiającymi, że oczy stają się czerwone i

piekące, a łzy ciągle spływają po policzkach. Lecz to, co się działo tutaj, było jeszcze

gorsze. W skostniałych z zimna dłoniach ledwo mógł utrzymać niedopałek, który dostał od

kumpla na gwiazdkę. O zapaleniu nie było mowy. Wiatr od gór przenikał człowieka do

szpiku kości; była to najgorsza zima, jaką pamiętano we Włoszech. Przynajmniej tak się

mówiło. Nagle zatęsknił za upalnym skwarem pustyni. Na Sycylii znalazł się w lipcu z 45

Pułkiem Piechoty, odkomenderowanym do Piątej Armii Clarka; w październiku, po

desancie na Sycylię, brał udział w bitwie o Neapol. Potem była bitwa pod Termoli, a teraz,

już od dwóch miesięcy, czołgali się przez skały i rowy w kierunku Rzymu. Ukrywali się w

przydrożnych stodołach, kradli jedzenie, walczyli ze wszystkich sił z Niemcami i przelewali

krew za każdy zdobyty centymetr drogi. - Psiakrew! - namokła mu ostatnia zapałka;

niedopałek, jego jedyny prezent gwiazdkowy, również. Miał dwadzieścia jeden lat i gdy

Japończycy zaatakowali Pearl Harbor, studiował w Harvardzie. Harvard... na myśl o tym

roześmiałby się, gdyby nie był tak bardzo zmęczony. Harvard... z jego wspaniałym życiem i

starym kwadratowym dziedzińcem, pełnym promiennych młodych ludzi, tak pewnych, że

któregoś dnia będą rządzić światem. Gdyby tylko wiedzieli... trudno teraz uwierzyć, że

kiedykolwiek stanowił część tego wszystkiego. Tak cholernie ciężko pracował, by się tam

dostać. Zwykły mieszczuch z Somerville, przez całe życie marzył o studiach w Harvardzie.

Siostra wyśmiewała się z niego, gdyż ona pragnęła jedynie wyjść za mąż za jakiegoś

chłopca ze starszej klasy. Każdy się nadawał, a wielu z nich z pewnością przeszło próbę w

łóżku. Trzy lata starsza od Sama, była już rozwódką, gdy po roku różnych dorywczych prac,

których się chwytał ukończywszy szkołę średnią, dostał się do Harvardu. Ich rodzice zginęli

w wypadku samochodowym podczas wycieczki na Cape Cod, kiedy miał piętnaście lat. W

rezultacie wylądował u Eileen i jej osiemnastoletniego męża. Odszedł na cztery miesiące

przed ich rozwodem. Od tego czasu rzadko się widywali. Pojechał pożegnać się z nią w trzy

dni po otrzymaniu karty powołania. Pracowała w barze, włosy ufarbowała na blond i ledwo

rozpoznał ją w przyćmionym świetle. Z początku wydawała się zażenowana, ale zaraz

potem spostrzegł w jej oczach ten sam chytry błysk, który pamiętał i którego zawsze

nienawidził. Eileen ciągle wyczekiwała na "faceta na stałe" a jej młodszy brat nigdy nie

znaczył dla niej zbyt wiele. - A więc... powodzenia. - Stała w ciemnym kącie baru,

wpatrując się w niego z zakłopotaniem, on zaś zastanawiał się, czy powinien pocałować ją

na pożegnanie. Zdawało mu się jednak, że chciała jak najszybciej wrócić do pracy i nie

miała mu nic więcej do powiedzenia. - Napisz, gdzie cię wysłali. - Tak... naturalnie...

trzymaj się ciepło... Żegnając się z nią czuł, że znów ma dwanaście lat, i przypominał sobie

wszystko, czego w niej nie lubił. Z trudnością potrafił znaleźć w niej jakąś dobrą cechę.

Zawsze wydawali się sobie ludźmi z innych światów, prawie innych planet. Torturowała go

w dzieciństwie mówiąc, że był dzieckiem adoptowanym; wierzył w to do czasu, gdy

pewnego dnia matka spuściła jej lanie i powiedziała Samowi w swój patetyczny, pijacki

sposób, że Eileen kłamała. Eileen kłamała bez przerwy, kłamała na temat wszystkiego i jeśli

tylko było to możliwe, obwiniała Sama o swoje postępki, a ojciec jej wierzył. Sam czuł się

obco między nimi: wielkim tęgim ojcem, pracującym całe życie na łodzi rybackiej, matką

pijącą za dużo i siostrą, która wychodziła na całe noce. Czasami leżał na łóżku i próbował

wyobrazić sobie, jak to jest, gdy jest się cząstką prawdziwej rodziny, takiej z gorącymi

posiłkami na stole i czystą bielizną pościelową... rodziny, być może, z Beacon Hill...

spędzającej lato na Cape Cod... rodziny z małymi dziećmi i psami oraz często śmiejącymi

się rodzicami. Nie przypominał sobie, by kiedyś widział swych rodziców śmiejących się lub

trzymających za ręce, i czasami zastanawiał się, czy kiedykolwiek to robili. Po cichu

nienawidził ich za tandetny styl życia i za los, na jaki go skazali. Pragnął czegoś znacznie

lepszego. Oni w zamian nienawidzili go za dobre stopnie, błyskotliwy umysł, udział w

przedstawieniach szkolnych i za to, co mówił im o innym życiu, innym świecie, innych

ludziach. Pewnego razu zwierzył się ojcu, że chciałby studiować w Harvardzie, a ojciec

spojrzał na niego ze zdziwieniem, jak na kogoś obcego. I rzeczywiście był obcy, obcy dla

nich wszystkich. Kiedy w końcu wstąpił do Harvardu, spełniły się jego marzenia, a

stypendium, które zdobył, było najwspanialszym prezentem, jaki otrzymał w życiu. A

później ten magiczny pierwszy dzień, ukoronowanie długiej i znojnej pracy, by potem, po

trzech miesiącach, wszystko się w jednej chwili skończyło. Deszcz walił w jego

przemarznięte dłonie. Nagle usłyszał obok siebie głos. Spojrzał przez ramię. - Chcesz

ognia? Skinął głową, wyrwany ze swych wspomnień, i ujrzał wysokiego blondyna o

niebieskich oczach. Strumienie deszczu spływały mu po policzkach. W tej ulewie każdy

wyglądał, jakby płakał. - Tak, dzięki... - Sam uśmiechnął się i przez moment jego oczy

rozbłysły jak dawniej. Kiedyś, wieki temu, był duszą każdego towarzystwa; marzył, by

zostać motorem napędowym kółka teatralnego w Harvardzie. - Przyjemne Boże

Narodzenie, prawda? Mężczyzna uśmiechnął się. Sprawiał wrażenie starszego niż Walker,

lecz i Walker wyglądał teraz na starszego niż w rzeczywistości. Po północnej Afryce i

kampanii włoskiej wszyscy czuli się staro, a niektórzy nawet tak wyglądali. - Arthur

Patterson. - Przedstawił się tak oficjalnie, że Walker roześmiał się głośno, kiedy nagły

poryw wiatru zmiótł ich na brzeg okopu. - Czarujące miejsce, Włochy, no nie? Zawsze

chciałem tu przyjechać. Prawdziwie wspaniałe wakacje. - Rozejrzał się wkoło, jakby patrzył

na śliczne dziewczęta w kostiumach kąpielowych i plaże z niezliczonymi pięknymi ciałami,

a Patterson mimo woli wyszczerzył zęby w uśmiechu i zachichotał. - Jesteś tu długo? - Och,

jakieś tysiąc lat. Ostatnie Boże Narodzenie wypadło w Afryce. Cudowne miejsce. Zaprosił

nas Rommel. - Z wdzięcznością przyjął ogień od wysokiego blondyna, przypalił peta i

zaciągnął się porządnie dwa razy, zanim oparzył sobie palce. Podzieliłby się ze swym

nowym przyjacielem, ale nie zdążył, bo deszcz wygasił ostatni centymetr. Spojrzał

przepraszająco na swego dobroczyńcę. - A tak w ogóle, nazywam się Sam Walker. - Skąd

jesteś? Ze względu na dawne sentymenty chciał powiedzieć, że z Harvardu, lecz

zabrzmiałoby to idiotycznie. - Z Bostonu. - Ja z Nowego Jorku. - Tak jakby cokolwiek to

znaczyło. Teraz wszystko było nieważne: to tylko nazwy nie istniejących miejsc. Realne

były Palermo, Sycylia, Salerno, Neapol i Rzym, ich cel ostateczny, jeśli w ogóle

kiedykolwiek tam dotrą. Wysoki blondyn rozejrzał się dookoła, mrużąc oczy przed

deszczem i wiatrem. - Byłem prawnikiem, zanim się to wszystko zaczęło. Dawniej takie

słowa wywarłyby na Samie wrażenie, ale teraz zarówno to, kim byli, jak i miejsca, skąd

pochodzili, były nieistotne. - Ja chciałem być aktorem. - Nie mówił tego prawie nikomu; z

pewnością nie rodzicom, ani też później, po ich śmierci, siostrze. Powiedział tylko kilku

bliskim przyjaciołom, a i ci śmiali się z niego. Jego nauczyciele zaś mówili, że powinien

studiować coś bardziej wartego zachodu. Lecz nikt nie rozumiał, czym było dla niego

granie, co działo się z nim, gdy wchodził na scenę. Przeobrażając się w odtwarzaną postać,

sięgał, jakby za sprawą magii, w głąb swojej duszy. Znikali znienawidzeni rodzice, siostra,

która była mu wstrętna, a razem z nimi wszystkie jego obawy i wahania. Zdawało się

jednak, że nikt tego nie rozumie. Nawet w Harvardzie. Jego absolwenci nie byli aktorami:

byli lekarzami, prawnikami, biznesmenami, prezesami korporacji i fundacji,

ambasadorami... Zaśmiał się cicho do siebie. Z pewnością był teraz ambasadorem jak diabli,

z karabinem w ręku, ze stale nastawionym bagnetem, by w każdej chwili móc patroszyć

swych wrogów, co było jego częstym zajęciem w tym roku. Zastanawiał się, ilu ludzi zabił

Patterson i co czuł teraz, ale takiego pytania nie zadaje się nikomu. Każdy po prostu musi

żyć ze swoim sumieniem i pamięcią wykrzywionych twarzy i zdziwionych oczu, kiedy

wyciąga się z człowieka bagnet i wyciera z krwi o ziemię... Popatrzył na Arthura Pattersona

oczami starego człowieka; ciekaw był, czy któryś z nich dożyje następnego Bożego

Narodzenia. - Dlaczego chcesz zostać aktorem? - Hm? - Zaskoczyło go poważne spojrzenie

tamtego, kiedy sadowili się na wystającej

z błota skale, a pod ich stopami woda w okopie marszczyła się pod uderzeniami strug

deszczu. - Ach, to... Boże, nie wiem... granie wydaje mi się niezłym zajęciem. - Ale

chodziło o coś znacznie, znacznie więcej; tylko wtedy, gdy grał, czuł się zdrowy, silny i

pewny siebie. Nie mógł jednak powiedzieć tego temu facetowi. Rozmowa o marzeniach w

Wigilię spędzaną w okopie wydawała mu się śmieszna. - Byłem w chórze w Princeton. - Ich

rozmowa była absurdalna i Walker roześmiał się. - Czy zdajesz sobie sprawę z tego, jakimi

jesteśmy wariatami? Rozmawiać o chórach, kółkach dramatycznych i Princeton w tym

cholernym okopie? Mówię ci, że chciałbym zostać aktorem, a możemy nie dożyć nawet

następnego tygodnia... Nagle zachciało mu się płakać. To było tak cholernie straszne, a

jednocześnie tak realne, że mógł tego dotknąć i powąchać. Przez ostatni rok nie wąchał

niczego oprócz śmierci i był już od tego chory. Wszyscy oni byli chorzy, podczas gdy

generałowie planowali natarcie na Rzym. Kto by zresztą troszczył się o cholerny Rzym?

Czy Neapol lub Palermo? O co walczyli? O wolność Bostonu, Nowego Jorku i San

Francisco? Przecież one były wolne, ludzie tam chodzili do pracy, na tańce, do kina. Co, u

diabła, wiedzieli o tym wszystkim? Nic. Absolutnie, cholernie nic. Walker spojrzał na

wysokiego blondyna i pokręcił głową. Jego oczy pełne były mądrości i smutku, nagły

śmiech wyparował. Chciał pojechać do domu, do kogokolwiek... nawet do siostry, która nie

napisała do niego ani razu, odkąd wyjechał z Bostonu. Sam wysłał do niej dwa listy i uznał,

że nie warto się więcej fatygować. Myśl o niej zawsze wprawiała go w złość. Przez

wszystkie te lata, gdy był dzieckiem, potem nastolatkiem, czuł się przy niej nieswojo. Tak

samo działali na niego matka i otępiały, małomówny ojciec. Nienawidził ich wszystkich, a

teraz był tu sam z nieznajomym, który występował w chórze w Princeton, i już zaczynał go

lubić. - Gdzie chodziłeś do szkoły? - Patterson desperacko starał się trzymać przeszłości,

wspominać dawne czasy, jakby myślenie o nich mogło przenieść ich tam z powrotem, lecz

Walker wiedział, że to niemożliwe. Teraźniejszość była tu, w brudzie, w marznącym

deszczu, w okopach. Walker spojrzał na Arthura z krzywym uśmieszkiem, marząc o

papierosie, takim prawdziwym, a nie nędznym centymetrze czyjegoś niedopałka. Harvard!

W Harvardzie miał prawdziwe papierosy, kiedy tylko zechciał. Lucky Strikes. Na myśl o

nich prawie rozpłakał się z tęsknoty. Patterson wydawał się poruszony. - Chcesz zostać

aktorem? Walker wzruszył ramionami. - Tak mi się wydaje... specjalizowałem się w

literaturze angielskiej. Pewnie bym skończył w jakiejś szkole ucząc i wystawiając

przedstawienia dla zasmarkanych gówniarzy. - To wcale nie jest złe życie. Chodziłem do St.

Paul, mieliśmy tam niezłe kółko dramatyczne. - Walker popatrzył na niego ze zdziwieniem,

jakby zastanawiając się, czy Patterson istnieje naprawdę... Princeton, St. Paul... co oni tu, do

cholery, robili? Każdy z nich?... Szczególnie ci, co zginęli. - Jesteś żonaty? - Nagle Walker

zaczął wypytywać Arthura niczym Święty Mikołaj, zanim rozda podarki. Wydawali się tak

różni, pod każdym względem, a jednak coś ich chyba łączyło. Arthur pokręcił głową. -

Byłem zbyt zajęty karierą. Pracowałem dla firmy prawniczej w Nowym Jorku. Osiem

miesięcy, zanim się zaciągnąłem. Miał dwadzieścia siedem lat, jego oczy były poważne i

smutne, Walkera zaś iskrzyły się dowcipem. Włosy Sama były czarne, Arthura jasne. Sam

był średniej budowy, miał potężne ramiona i długie, jak na swój wzrost, nogi. Miał też tę

wewnętrzną energię, której brakowało Arthurowi. Wszystko, co wiązało się z Arthurem

Pattersonem, było bardziej powściągliwe, wyczekujące, spokojne. Ale Sam był także

młodszy. - Mam siostrę w Bostonie, jeśli jeszcze nie dała się zamordować jakiemuś

facetowi w barze. - To dzielenie się informacjami o sobie wydawało się ważne, tak jakby

mogli nie mieć następnej szansy, by dać się komuś poznać. Obaj chcieli, żeby ktoś ich

poznał, zanim zginą, chcieli się zaprzyjaźnić, pragnęli, by o nich pamiętano. - Nigdy nie

zgadzaliśmy się ze sobą. Pojechałem zobaczyć się z nią przed wyjazdem, lecz nie napisała

do mnie ani razu. A ty? Siostry? Bracia? Arthur uśmiechnął się po raz pierwszy. - Jestem

jedynym dzieckiem dwojga jedynaków. Mój ojciec zmarł, gdy byłem w szkole, a matka

nigdy już nie wyszła za mąż. Nie jest jej lekko. Widzę to z listów. - Nie wątpię. - Walker

pokiwał głową, próbując wyobrazić sobie matkę Arthura: wysoką, szczupłą kobietę o

białych, niegdyś blond włosach. Prawdopodobnie pochodziła z Nowej Anglii. - Moi rodzice

zginęli w wypadku samochodowym, gdy miałem piętnaście lat. - Nie powiedział Arthurowi,

że wcale wtedy nie cierpiał, ani tego, że ich nienawidził. Nie powiedział mu też, że nigdy go

nie rozumieli. Teraz brzmiałoby to zbyt ckliwie, poza tym nie miało już znaczenia. - Nie

wiesz, gdzie nas stąd wyślą? - Czas znów pomyśleć o wojnie, nie ma sensu zbyt długo

rozwodzić się nad przeszłością. Nic by to nie dało. Rzeczywistość istniała tutaj, na północny

wschód od Neapolu. - Wczoraj słyszałem coś o Cassino, za górami. Powinniśmy mieć

niezłą zabawę, nim tam dotrzemy. - Będzie też inny powód do zmartwień - śnieg, a nie, jak

teraz, deszcz. Walker zastanawiał się, jakie jeszcze tortury mieli dla nich w zapasie

generałowie, aktualni panowie ich życia. - Sierżant wczoraj wieczorem wspominał o Anzio,

to na wybrzeżu. - Wspaniale. - Walker uśmiechnął się kwaśno. - Może będziemy mogli

popływać. Arthur Patterson uśmiechnął się; polubił tego wygadanego chłopaka z Bostonu.

Pod goryczą zrodzoną przez wojnę wyczuwało się beztroskę i inteligencję. A poza tym

można było z nim porozmawiać. Dla Arthura wojna była straszna z wielu powodów.

Rozpieszczany w dzieciństwie, jako młody chłopak otoczony był przesadną troską,

szczególnie po śmierci ojca, gdy wychowywała go całkowicie zaślepiona matka. Wojna

spadła na niego jak brutalny cios. Nigdy w swym dotychczasowym życiu nie zaznał

żadnych niewygód, nigdy też nie czuł się zagrożony, od przyjazdu zaś do Europy spotykały

go wyłącznie niewygody i zagrożenia. Podziwiał Sama, że tak dobrze to znosił. Walker

wyciągnął przydziałowe porcje, zaoszczędzone na bożonarodzeniowy poczęstunek, i

otworzył je z grymasem obrzydzenia na twarzy. Cukierki oddał już jakimś miejscowym

dzieciakom. - Masz ochotę na świątecznego indyka? Sos jest trochę tłusty, ale kasztany

wyborne. Szerokim gestem podsunął mu skromną puszkę i Arthur roześmiał się. Podobało

mu się w nim wszystko. Wyczuwał instynktownie, że Walker ma ten rodzaj odwagi, której

jemu brakowało. On chciał tylko przeżyć, wrócić do domu, do ciepłego łóżka, czystej

pościeli i długonogich blondynek studiujących w Wellesley lub Vassar. - Dziękuję, już

jadłem. - Mmm... - Walker mruczał tak wymownie, jakby jadł co najmniej bażanta. -

Bajeczna kuchnia, co? Nie zdawałem sobie sprawy, że jedzenie we Włoszech jest aż tak

dobre. - Co jest, Walker? - Idący okopem nisko pochylony żołnierz zatrzymał się i podniósł

głowę. Był sierżantem w tej kompanii. Właściwie nie miał z Samem problemów, wolał

jednak nie spuszczać go z oka, bo ten w gorącej wodzie kąpany chłopak już nieraz głupio

ryzykował swoje życie. Patterson to inna historia: bez charakteru i za bardzo wykształcony.

- Macie jakiś problem? - Nie, sierżancie. Mówiłem właśnie, że mamy tu wspaniałe jedzenie.

Ma pan ochotę na gorącą grzankę? - Wyciągnął opróżnioną do połowy puszkę. - Przestań,

Walker - burknął sierżant. - Nie przyjechałeś tu na przyjęcie. - Do diabła, musiałem źle

odczytać zaproszenie. - Sam nie przestraszył się stopnia ani groźnego spojrzenia sierżanta,

roześmiał się i skończył swoją porcję. Sierżant przesunął się obok nich w ulewnym deszczu

i spojrzał przez ramię. - Panowie, jeśli wasz bogaty program towarzyski na to pozwoli, jutro

się przenosimy. - Zrobimy, co będziemy mogli, sierżancie... co tylko będziemy mogli!

Sierżant, uśmiechając się mimo woli, ruszył dalej, a Arthur Patterson zadrżał. Sierżant

podziwiał łatwość, z jaką Walker śmiał się i sprawiał, że inni też się śmiali. Wszyscy teraz

desperacko tego potrzebowali. Wiedział, że mają przed sobą ciężkie chwile. Może nawet

Walker nie będzie się śmiał. - Odkąd tu jestem, ten facet daje mi popalić - poskarżył się

Arthur. - To część jego uroku - wymamrotał Sam grzebiąc po kieszeniach w poszukiwaniu

jakiegoś zapodzianego peta. I wtedy Arthur, jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki,

wyciągnął prawie całego papierosa. - Mój Boże, człowieku, skąd to masz? - Oczy Sama

rozszerzyły się z pożądania, kiedy Arthur podał mu zapalonego papierosa. - Nie widziałem

takiej ilości tytoniu od zeszłego tygodnia, kiedy zabrałem papierosa zabitemu Niemcowi.

Arthur wzdrygnął się na samą myśl o tym, lecz wiedział, że Walker był do tego zdolny. Po

części była to gruboskórność młodości, po części zaś odwaga, którą miał Sam Walker.

Emanowała z niego nawet wtedy, gdy siedział spokojnie w okopie, opowiadał głupie

dowcipy lub rozprawiał o Harvardzie. Tej nocy spali zwinięci obok siebie. Następnego dnia

deszcz trochę zelżał. W drobnej potyczce zdobyli stodołę, gdzie spędzili noc, a w dwa dni

później skierowali się w stronę rzeki Volturno. Był to brutalny marsz, który przypłaciło

życiem ponad dwunastu ludzi. Sam i Arthur byli już wtedy serdecznymi przyjaciółmi. Sam

dosłownie wlókł, a w końcu prawie niósł Arthura, kiedy ten przysięgał, że nie zrobi już ani

jednego kroku więcej. Sam także uratował go przed snajperską kulą. Kiedy natarcie na

Nettuno i Anzio nie powiodło się, główny ciężar przełamania niemieckich linii w kierunku

na Cassino spadł na dywizję Sama i Arthura. W tym czasie Arthur został ranny, kula trafiła

go w ramię. Z początku Sam myślał, że Arthur nie żyje. Kiedy odwrócił się w jego stronę,

usłyszawszy świst pocisku, Arthur już leżał; klatkę piersiową miał całą zakrwawioną, a

oczy szkliste. Rozerwawszy mu koszulę, Sam odkrył, że rana nie jest ciężka. Przeniósł go

za linię walki do punktu

medycznego i został tam tak długo, aż się upewnił, że przyjacielowi nic nie grozi. Dopiero

wtedy wrócił na pole bitwy i walczył do ostatecznego odwrotu; była to, dla nich wszystkich

przygnębiająca próba sił. Następne cztery miesiące były koszmarem. W sumie pod Anzio

straciło życie pięćdziesiąt dziewięć tysięcy ludzi. Wśród nieustającego deszczu kierowali się

na północ, do Rzymu, a Sam i Arthur czuli się tak, jakby czołgali się przez każdy centymetr

Steel Danielle - Kalejdoskop.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: