Choroby układu ruchu
Badanie – jako całość i połączone z badaniem całego organizmu
I. Wywiad
1. Ból w okolicy stawu - moment jego pojawienia się, nasilenia, czas trwania, okoliczności, w których nasila się lub występuje, czy w spoczynku, ruchu, obciążeniu, pora dnia, czy w jednym, kilku stawach, czy na przemiennie, czy powoduje ograniczenie zakresu ruchu, upośledzenie siły mięśni, czy są przykurcze, czy utrudnia chodzenie, poruszanie się, schylanie, ogranicza czynności.
2. Dynamika zmian – kiedy i w jakim miejscu wystąpiły pierwsze objawy, jaka była kolejność jakie inne dolegliwości ogóle - temperatura
II. Badanie przedmiotowe
1. Oglądanie –obrzęk, wysięk, zaczerwienienie, kształt okolicy stawów, obecność zniekształceń, zaników mięśniowych, przykurczów, określenie zakresu ruchów, postawa, chodzenie, siadanie, wstawanie, kształt ruchomość kręgosłupa, próba Schobera – odległość między L5 a poziomą linią biegnącą ok. 10 cm wyżej w głębokim skłonie powinna wynosić
>14,5 cm., obecność ganglionów – elastyczne guzy- odsznurowane kieszonki z płynem połączone ze stawem
2. Omacywanie – zmiana kształtu stawu, zwiększona ciepłota miejscowa, bolesność, wzmożone napięcie mięśni, gangliony, balotowaie rzepki – wysięk wstawie kolanowym
3. Opukiwanie – bolesność
III. Badania laboratoryjne
1. OB.
2. CRP
3. Antystreptolizyna O ASO
Leczenie
I. Farmakoterapia
1. Przyczynowe – prątki gruźlicy dwoinki rzeżączki, gronkowce
2. Objawowe – zmniejszenie odczynu zapalnego, złagodzenie bólu – przeciwzapalne, przeciwbólowe
II. Fizykoterapia
1. Ciepło
2. Ruch
3. Okłady
4. Oszczędzanie stawu
III. Leczenie chirurgiczne
Kolagenozy
Układowe choroby tkanki łącznej, etiologia nie jest znana, duża rola mechanizmów immunologicznych- znacznie silniejsze niż u zdrowych wytwarzanie przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom własnych tkanek – autoimmunizacja, najważniejsze z nich to: przeciwciała antyjądrowe – ANF, przeciwjąderkowe, przeciw zdegenerowanej IgE.
Przypuszczalne mechanizmy uruchamiające lub nasilające mechanizm autoimmunizacji: leki – prokainami, jod, sulfonamidy; czynniki fizyczne – nasłonecznienie; urazy, nowotwory, uszkodzenie tkanek przez infekcje.
Leczenie: sterydy – przestrzeganie ścisłych zasad – możliwość groźnych powikłań, dawki podtrzymujące – nawet przez lata.
Toczeń rumieniowaty układowy
Głównie u młodych kobiet, przebieg ostry – przełom toczniowy, podostry, przewlekły – 15 – 25 lat, skłonność do remisji i zaostrzeń, nieleczony – zgon
Przyczyny: - autoimmunopatia mieszana – obecność wielu różnych przeciwciał – ANF – najważniejszy czynnik LE, przeciwciała przeciw innym składnikom jądra, cytoplazmy, elementom krwi.
Objawy: - gorączka,
- zmiany skórne z obrzękiem i wybroczynami, plamy rumieniowate – grzbiet nosa, policzki, „motyl”
- stawy – dolegliwości typu gośćca ostrego lub przewlekłego
- serce – zapalenie osierdzia, częstoskurcz zatokowy, niemiarowości
- nerki – białkomocz, krwinkomocz, wałeczki, zespól nerczycowy, nadciśnienie
- zrosty opłucnej, bóle brzucha nudności, wymioty
Badania: - OB.
- morfologia
- γ globuliny
- obecność ANF
Leczenie: aspiryna, prednizon
Zapalenie tętnic guzkowe
Ciężka choroba średnich i małych tętnic, głównie u mężczyzn, proces obejmuje całą grubość ściany naczynia – na skórze - guzki, rolowani raczej niepomyślne
Przyczyny: uczulenie na bakterie, sulfonamidy, penicylina
Objawy: - atypowość – gorączka, chłodnięcie, osłabienie, tachykardia lub cechy gośćca
- nerki – martwica tętnic łukowatych, oliguria, nadciśnienie, azotemia, mocznica
- dychawica oskrzelowa z eozynofilią
- zapalenie nerwów obwodowych – bóle
- zawał lub zgorzel jelita z perforacją, wrzód żołądka z krwawieniem, ostra martwica trzustki, zawał śledziony
- porażenie mięśni ocznych, obrzęk powiek i spojówek, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, odklejenie siatkówki
- białkomocz
- leukocytoza z neutrofilią, eozyniofilią
Badania: -OB.
- mocz
Leczenie: prednizon – 60 – 100 mg
Zapalenie skórno mięśniowe
Choroba cechuje się pierwotnym zapaleniem mięśni i skóry, przebieg ostry i ciężki z objawami trzewnymi – trwa kilka tygodni, przewlekły – łagodniejszy – trwa wiele lat.
Objawy: - ostry – częściej u młodych – gorączka, rumień, obrzęk rozszerzenie drobnych naczyń twarzy – wokół oczu, powieki, przechodzą na policzki, nos, kark, klatka piersiowa, ramiona, ręce, niekiedy całe ciało, obrzęk, bolesność stawów, osłabienie, sztywność mięśni ( najpierw ciastowate), odruchy ścięgniste obniżone, upośledzenie mowy, połykania, oddychania. Śmiertelność 50%
Badania: OB., badanie moczu – kreatynuria, biopsja skóry i mięśni
Leczenie: sterydy, leczenie fizykalne, unikanie ciężkiej pracy
Twardzina układowa
Cechuje się stwardnieniem i rozplemem kolagenu oraz zajęciem naczyń, postępującymi zmianami stwardnieniowo - zanikowymi skóry, tkanki podskórnej, mięsni, objawy ze strony przewodu pokarmowego, serca, płuc, nerek. Przebieg ostry, podostry, przewlekły.
Występuje najczęściej u dorosłych kobiet, często stwierdza się przeciwciała anty – nukleolarnre (anty – RNA).
Objawy: zaniki, stwardnienia palców rąk, zmiany skórne tułów, nadgarstki, twarz, ręce są długo wolne – 3 okresy:
1. Obrzękowy z przebarwieniami
2. Stwardnieniowy – skórz jest ciasna, twarda, nieelastyczna
3. Zanikowy
Twarz maskowata, skóra napięta, otwarcie ust utrudnione, unieruchomienie klatki piersiowej, usztywnienie stawów i kończyn w przykurczu, zwapnienie okolic stawów.
Przełyk, dwunastnica, jelito czcze – wiotkie, utrata perystaltyki, utrudnione przechodzenie pokarmów – objawy niedrożności porażennej.
Serce duże, tętni słabo, obecność w EKG arytmi, bloków, cech blizn, niewydolność krążenia odporna na naparstnicę, zapalenie wysiękowe osierdzia.
Zgrubienie ścian pęcherzyków płucnych – powstanie serca płucnego i niewydolnością oddechową z utrudnioną dyfuzją gazów.
Nagła, szybko narastająca niewydolność nerek z oligurią, azotemia i nadciśnieniem tętniczym.
Badania: - OB, morfologia – leukocytoza, badanie ogólne moczu – białkomocz, krwinkomocz.
Leczenie: - najmniej skuteczne ze wszystkich kolagenoz.
Fizykoterapia - ciepłe kąpiele parafinowe, czynne i bierne ruchy, diatermia, gimnastyka oddechowa.
Gorączka reumatyczna
Najczęściej w wieku 6 – 18 lat, zajęte są stawy skokowe, kolanowe, nadgarstkowe, barkowe, łokciowe, objawy typowe dla chorób stawów, nie dochodzi do zniekształceń lub zesztywnień. Objawy cechuje duża zmienność lokalizacji i nasilenia, temperatura, wzrost OB, ASO.
Leczenie: – Aspiryna
Reumatoidalne zapalenie stawów
Etiologia nieznana, schorzenie ogólnoustrojowe, zaburzona funkcja wielu narządów, trwale uszkodzenie struktury i funkcji stawów, nieskuteczna antybiotykoterapia, zmienna aktywność objawów.
3 – 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn, proces wysiękowo – ziarninujący – ból, obrzęk, niszczenie struktury stawów – dysfunkcja.
Stawy: śródręczno – stawowe rąk, drobne stawy nadgarstków, międzypaliczkowe, śródstopno – paliczkowe, kolanowe, łokciowe, barkowe, biodrowe – rzadziej.
Objawy: bolesność uciskowa, obrzęk, wysięk, wzrost ciepłoty miejscowej. Z czasem – zniekształcenie, przykurcze, wywichnięcia, zesztywnienie, łokciowe odchylenie palców rąk.
Ogólne osłabienie uczucie zmęczenia, apatia, temperatura, bezsenność, upośledzenie łaknienia, poranna sztywność stawów – ustępuje po 15 – 30 min. Dlonie zimne, mokre od potu, obecność guzków podskórnych. Zespól Feltiego – niedokrwistość hemolityczna, leukopenia, trombocytopenia – nadmierna czynność śledziony.
Zespol Sjorgena – rzs oraz upośledzenie wydzielania soków trawiennych, lez, śliny – najbardziej zagrożone rogówki.
Badania: wzrost OB., umiarkowana anemia.
Przebieg: rozpoczyna się stopniowo – ból, leki obrzęk, zmęczenie, chudnięcie, apatia, stany podgorączkowe lub jako ostre mniej lub bardziej burzliwie przebiegające zapalenie jednego lub kilku stawów. Potem stopniowo postępująca destrukcja stawów – ból, obrzęk, rozlegle przykurcze, zniekształcenia stawów, sprawność ruchowa pogarsza się, stan ogólny zadawalający.
Kryteria rozpoznawcze: 1. Bolesność stawów
2. Obrzęk przez min. 6 tyg.
3. Podobny obrzęk innego stawu
4. Symetryczne wystąpienie obrzęku stawów
5. Poranna sztywność stawów – min. 15 – 30 minut
6. Dodatnia próba Waalera – Rosego
7. Zmiany RTG stawów
8. Guzki podskórne – lokcie, grzbiet, nadgarstki
Obecność 7 – 8 objawów – klasyczny gościec, 3-4- rozpoznanie prawdopodobne – obserwacja.
Leczenie: brak swoistego leczenia, aspiryna , preparaty zlotowo – siarkowe, cytostatyki; fizykoterapia – cieplo, ruch, nie dopuścic do przykurczów; chirurgiczne
Zesztywniejące zapalenie stawów kręgosłupa – choroba Bechtrewa
Przewlekla, postepująca choroba o nieznanej etiologii, prowadzi do zapalenia i zesztywnienia stawów krzyżowo – biodrowych i drobnych stawów międzykręgowych, niekiedy do skostnienia miękkich tkanek pokrywających trzony kręgów, atakuje glównie młodych mężczyzn.
Objawy: rozpoczyna się skrycie i powoli, bóle, obrzęki stawów skokowych – okolice ścięgien Achillesa, kości piętowych, ból w okolicy krzyżowo – pośladkowej – w nocy lub o świcie, lukowate wygięcie grzbietowe całego kręgosłupa, wysunięta do przodu broda, niemożność wykonania jakichkolwiek sklonów i skrętów.
Stan ogólny jest dobry, stany podgorączkowe, w obrazie RTG – nierówność szczelin zatarcie ich konturów, klaczkowate zagęszczenia kości krzyżowej biodrowej, skostnienia w przyczepach mięśni do kości piętowych- ostrogi.
Leczenie: nie ma skutecznego lekarstwa, zachowanie sprawności fizycznej, zwalczanie bólu i stanu zapalnego – aspiryna, butapirazol.
Dziecięca i mlodzieńcza postać przewlekłego zapalenia stawów
Podobna do rzs dorosłych, gwałtowny początek i przebieg, lub dlugotrwale zapalenie jednego tylko stawu np. kolanowego. Wczesne skostnienie chrząstek nasadowych – zahamowanie wzrostu kości na długość, upośledzony rozwój żuchwy – ptasi wygląd twarzy.
Objawy: zespól Stilla – burzliwie przebiegające zapalenie stawów, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych i śledziony, wysypki rumieniowate, leukocytoza.
Zapalenie tęczówek, cialka rzęskowego, rogówek, Zespól Wisslera – Fanconiego – szczególnie ciężka odmiana zespolu Stilla – objawy ciężkiej posocznicy – gorączka, wysypki krwotoczne, wysoka leukocytoza.
Lecenie: tak jak rzs, chirurgiczne.
Choroba Reitera
Etiologia nieznana, chorują częściej mężczyźni, w przebiegu czerwonki, trwa kilka – kilkanaście miesięcy, ustępuje całkowicie lub z częściowym zesztywnieniem stawu.
Objawy: triada- zapalenie stawów przypominające rzs lub zzsk, cewki moczowej, spojówek lub tęczówek.
Leczenie: aspiryna, metindol.
Wg Amerykańskiego Towarzystwa Reumatologicznego wyodrębnić można ponad sto chorób, których przebieg odbywa się z zajęciem kości lub stawów, które często wysuwa się na pierwszy plan, maskując w ten sposób chorobę podstawową. Towarzystwo to w 1983 r. Dokonało klasyfikacji tych chorób dzieląc je na następujące grupy:
I. Układowe choroby tkanki łącznej
II. Zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa
III. Choroby zwyrodnieniowe stawów
IV. Choroby „reumatyczne” towarzyszące zakażeniu
V. Choroby metaboliczne i gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą objawy stawowe
VI. Nowotwory
VII. Zaburzenia nerwowo-naczyniowe
...
teresawawa