HISTORIA DYPLOMACJI pojęcia cz.1.doc

Wojna stuletnia - W 1328 roku zmarł ostatni z synów Filipa Pięknego, król Karol IV. Jego śmierć zakończyła ponadtrzystuletnie rządy dynastii Kapetyngów. Do tronu po zmarłym władcy zgłosiło roszczenia aż trzech pretendentów: dwaj bratankowie Filipa Pięknego i jego wnuk ze strony córki Izabeli, król Anglii Edward III, co stało się przyczyną najdłuższej w historii Europy wojny o sukcesję. Na początku XIV w. rozognił się spór angielsko-francuski na tle lenn angielskich - Gujenny (części Akwitanii) oraz Flandrii. Dodatkowo spór ten nałożył się na rywalizację dwóch stronnictw arystokratycznych o władzę w samej Anglii. Podzieliła ona także rodzinę królewską: króla Edwarda II (1307 - 1327) i jego żonę Izabelę. Izabela schroniła się wówczas we Francji, gdzie uzyskała wojskowe i pieniężne wsparcie, gdyż sama była córką króla francuskiego Filipa IV.

Po zbrojnym powrocie królowej do Anglii, Edward II musiał abdykować i został aresztowany, tron zaś przypadł w 1321 jego synowi, niepełnoletniemu jeszcze Edwardowi III (1312 - 1377). Faktyczną władzę, do czasu jego pełnoletności, sprawowała matka wraz ze swym stronnictwem. Gdy młody, ambitny król przejął w 1330 rządy w Anglii, zaczął domagać się od Francji nie tylko swych praw do byłych lenn angielskich na terenie Francji, lecz także uznania go w ogóle za sukcesora korony francuskiej, gdyż był po matce księciem francuskiej dynastii Kapetyngów, której panowanie we Francji wygasło wobec braku bezpośrednich męskich następców tronu.

Wcześniej, po śmierci w 1328 Karola IV (1322-1328), szlachta francuska obrała królem Filipa VI Walezjusza (1328 - 1350). Edward III postanowił więc wyegzekwować swe pretensje dynastyczne w drodze wojny, którą rozpoczął w 1337. Trwała ona, z przerwami, przez ponad sto lat, do 1453. Pierwsza bitwa stoczona na morzu u wybrzeży Sluis (zachodnia Flandria) 24 czerwca 1340 zakończyła się zniszczeniem floty francuskiej. Po wylądowaniu armii angielskiej w Bretanii i Normandii do pierwszej większej bitwy lądowej doszło pod Crécy[czyt.'kresi']w 1346. Zwyciężyli w niej Anglicy i zajęli port Calais, który stał się ich główną bazą wypadową w wojnie. Potem z powodu epidemii dżumy nastąpił wieloletni rozejm. Kolejne zwycięstwo Anglicy osiągnęli w 1356 w bitwie pod Poitiers. Zakończyła się ona wielką klęską rycerstwa francuskiego, zdziesiątkowanego przez łuczników walijskich. Ponadto dostał się do niewoli król francuski Jan II Dobry (1350 - 1364).

Wg układu pokojowego, zawartego w 1360 w Bretigny Francja miała zapłacić Anglii wielki okup, w zamian Edward III rezygnował z tronu francuskiego. Królowie obu państw nie dotrzymali jednak podjętych zobowiązań i w 1369, gdy we Francji panował Karol V Mądry (1364 - 1380), działania wojenne zostały wznowione. Tym razem Francuzi byli lepiej przygotowani i mimo że nie dochodziło do większych starć, powoli odzyskiwali terytorium, wcześniej zajęte przez wojska angielskie. W 1389 zawarty został rozejm przez nowych władców: króla francuskiego Karola VI Szalonego (1380 - 1422) i angielskiego Ryszarda II (1377 - 1399).

W czasie stuletniej wojny po raz pierwszy w Europie zastosowana została artyleria, zapożyczona ze Wschodu. Pierwsi użyli jej Anglicy, natomiast Francuzi pierwsi utworzyli stałą armię. Wszystko to kosztowało dużo i spowodowało wprowadzenie nowych podatków - pogłównego w obu krajach, a we Francji dodatkowo podatku od soli. Były one powodem szeregu buntów oraz powstań miejskich i chłopskich, głównie we Francji. Ponadto przewlekła wojna miała swój wpływ na ukształtowanie się nowych form sprawowania władzy. W Anglii narodził się dwuizbowy parlament, a we Francji instytucja Stanów Generalnych, jako przedstawicielstwa stanowego ludności kraju.

W 1415 Anglicy, wykorzystując wewnętrzne zatargi książąt francuskich, wylądowali ponownie w Normandii, po czym w bitwie pod Azincourt król angielski Henryk V dokonał sromotnego pogromu; Francuzi stracili 10 tys. rycerskiej szlachty. W zawartym, w następstwie tej klęski, układzie pokojowym w Troyes, Francja została rozczłonkowana na księstwa i podporządkowana Anglii, a po śmierci króla francuskiego Karola VI Szalonego, tron Francji miał przypaść ostatecznie Henrykowi V - pomijając młodego delfina, syna Karola VI. Jedynie na niewielkim terytorium na południe od Loary i wokół Orleanu tlił się francuski opór.

Henryk V zmarł jednak młodo 31 sierpnia 1422, na dwa miesiące przed Karolem. Po śmierci tego drugiego na króla Francji koronowano niemowlę - Henryka VI - syna Henryka V. Spowodowało to we Francji rosnące niezadowolenie.

W 1429 na zamku następcy tronu - delfina Karola, zjawiła się 16-letnia wiejska dziewczyna, Joanna d'Arc, oświadczając, że miała widzenie świętego Michała Archanioła i innych świętych, którzy nakazali jej przepędzić Anglików z Francji i doprowadzić do koronacji Karola VII na króla Francji. Delfin przydzielił jej wielotysięczną armię, którą poprowadziła do walki z Anglikami, przebrana w zbroję rycerską i z własnym białym sztandarem z wizerunkiem Boga i lilią. Entuzjazm Joanny udzielił się wojskom francuskim i oswobodziły one oblężony przez Anglików Orlean oraz zajęły Reims, kontrolowane przez sprzymierzonych z nimi Burgundczyków. W katedrze w Reims Karol VII koronował się na króla Francji. Od tego czasu kolejne miasta i enklawy Francji zaczęły wyzwalać się spod okupacji angielskiej. Joanna d’Arc, pojmana przez Burgundczyków, dostała się do angielskiej niewoli i wyrokiem sądu biskupiego została, jako heretyczka i czarownica, 30 maja 1431 roku spalona na stosie, na Starym Rynku w Rouen, na oczach gawiedzi. Karol VII nie poczynił żadnych starań, aby ją uwolnić.

W trakcie kilkuletniego rozejmu, zawartego w 1444, Francja dźwignęła się z ruin wojennych, zreformowana została jej armia, zmniejszone obciążenia podatkowe, zlikwidowano zbrojne bandy rabusiów, a król Karol VII Walezy podporządkował sobie zbuntowane księstwa. Wreszcie w 1451 Anglicy wyparci zostali z ostatnich terenów zajmowanych we Francji (z wyjątkiem miasta Calais, które utrzymali do 1558). W 1453 r. wreszcie stuletnia wojna pomiędzy Anglią i Francja została zakończona, choć nie zawarty został żaden traktat pokojowy, a królowie angielscy długo jeszcze nosili tytuł królów francuskich.

Karol VII ostatnie lata swych długich rządów poświęcił na odbudowę kraju, zrujnowanego przez wojnę. W tymże czasie jego syn Ludwik prawie 20 lat rządził samodzielnie w prowincji Delfinat w południowej Francji. Odsunął on tam od władzy urzędników królewskich i powołał niezależny parlament, poprzez który sprawował władzę. Karol VII nie mógł tolerować zaistniałej secesji dużej prowincji i wysłał do niej królewskie wojska dla przywrócenia swej władzy. Syn uciekł wtedy do Burgundii, uzyskując tam azyl i wsparcie ze strony władcy księcia Filipa Dobrego.

Znaczącą rolę w wojnie odegrało Księstwo Burgundii, będące lennem francuskim, a zajmujące w połowie XIV w. terytorium na płd.-wschód od Paryża, przy granicy z Rzeszą Niemiecką. Z początkiem XV w. księstwo powiększyło się, dzięki spadkom i zakupom, o tereny Luksemburga, Flandrii i Brabancji, to jest późniejsze Niderlandy, które z kolei były lennami niemieckimi. Odtąd książęta burgundzcy znaleźli się wśród najbogatszych ludzi, a ich wystawny dwór i rządy stały się wzorcem dla władców absolutnych Europy.
Księstwo Burgundii w połowie XV w. obejmowało jeszcze terytorium Flandrii, uzyskane przez koneksje dynastyczne, i stanowiło bogate i zasobne państwo. Istniało tam wiele dużych, doskonale prosperujących, miast z rozwiniętą produkcją tkanin, miedzi, żelaza, wyrobów ze złota, soli i win. Przez wielkie porty Antwerpii, Brugii i Gandawy prowadzony był ożywiony handel z całą Europą.

W wojnie stuletniej Burgundia współdziałała z Anglią przeciwko Francji. W ugodzie pokojowej z królem francuskim Karolem VII w 1435 w Arras, Burgundia uwolniła się od zależności lennej od Francji, zaś w wyniku koneksji dynastycznych Niderlandy i wschodnia część Księstwa Burgundzkiego stały się po 1477 r. domeną niemieckich Habsburgów, co stało się potem zarzewiem długoletnich konfliktów francusko-habsburskich

·         Wojna siedmioletnia (1756-1763) – wojna pomiędzy Wielką Brytanią, Prusami i Hanowerem a Francją, Austrią, Rosją, Szwecją i Saksonią. Była to pierwsza wojna o zasięgu światowym – walki toczyły się w Europie, Ameryce Północnej, Indiach i na wyspach karaibskich. W późniejszej fazie konfliktu do wojny przyłączyły się Hiszpania i Portugalia oraz starająca się początkowo zachować neutralność Holandia, której siły zostały zaatakowane w Indiach. W związku z tym wojna ta może być uznana za wojnę hegemoniczną. bezpośrednia

o        atak i zajęcie Śląska przez króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego

·         pośrednie

o        konflikt między Anglią i Francją o kolonie w Ameryce Północnej,

o        sojusze między Francją i Austrią (tzw. przewrót przymierzy) i między Anglią a Prusami

o        dążenie Wielkiej Brytanii do osiągnięcia hegemonii

Rozpoczęła się 29 sierpnia ...