KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE UCZNIÓW
NIEPEŁNOSPRAWNYCH I PRZEWLEKLE CHORYCH
W SZKOŁACH OGÓLNODOSTĘPNYCH, INTEGRACYJNYCH
I PROWADZĄCYCH ODDZIAŁY INTEGRACYJNE
W ŚWIETLE PRAWA OŚWIATOWEGO.
(aktualizacja na dzień 21.06.2005 rok)
1. Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 07. września 1991 roku z późniejszymi zmianami, nowelizacja z 2001 roku Dz.U. Nr 111, poz. 1194, z późniejszymi zmianami :
· system oświaty zapewnia możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;
· system oświaty zapewnia opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie im realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych;
· poprzez szkołę integracyjną lub oddział integracyjny należy rozumieć odpowiednio szkołę lub oddział, w których uczniowie posiadający orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego uczą się i wychowują razem ze zdrowymi rówieśnikami;
· szkołom integracyjnym nie ustala się obwodów szkolnych;
· organem prowadzącym przedszkola integracyjne i z oddziałami integracyjnymi, szkoły podstawowe integracyjne i z oddziałami integracyjnymi oraz gimnazja integracyjne i z oddziałami integracyjnymi jest gmina; organem prowadzącym szkoły ponadgimnazjalne integracyjne i z oddziałami integracyjnymi jest powiat;
· jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka w przedszkolu integracyjnym, szkole podstawowej lub gimnazjum integracyjnym, odpowiednią formę kształcenia, na wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa na miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli i szkół;
· zapewnienie uczniom niepełnosprawnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do i ze szkoły lub zwrot kosztów przewozu środkami komunikacji publicznej dla ucznia i jego opiekuna (jeżeli dowożą dziecko rodzice) jest obowiązkiem gminy;
· jedną z form działalności dydaktyczno - wychowawczej szkół (wszystkich) są zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi, które mogą być prowadzone także z udziałem wolontariuszy (szczegółowe informacje dot. wprowadzania do placówek wolontariuszy można znaleźć m.in. w rozporządzeniu MENiS z dnia 11 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno – pedagogicznych .Dz.U. Nr 5, poz. 46, 2003 rok);
· podręczniki szkolne i książki pomocnicze do kształcenia specjalnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym, niewidomych, słabo widzących, niesłyszących kształcących się w oddziałach integracyjnych są dofinansowywane z budżetu państwa i można je zamawiać, nieodpłatnie na adres szkoły, za pośrednictwem Kuratorium Oświaty w Gdańsku (wszelkich dodatkowych informacji udziela pani wizytator Róża Konkiel tel.(0-58) 346-32-18);
2. Rozporządzenie MENiS z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych Dz.U. Nr 19, poz 167:
· kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych jest prowadzona nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia: 18 roku życia (szkoła podstawowa), 21 roku życia (gimnazjum), 24 roku życia (szkoła ponadgimnazjalna);
· przedszkola i szkoły, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni i niedostosowani społecznie, zapewniają dzieciom i młodzieży:
a) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu z PP-P;
b) odpowiednie warunki do nauki (w tym sprzęt rehabilitacyjny)
c) realizację programów nauczania, wychowania i programów profilaktycznych dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka, z wykorzystaniem odpowiednich form i metod pracy;
d) zajęcia rewalidacyjne lub socjoterapeutyczne (także zgodne z zaleceniami zawartymi w orzeczeniu z PP-P;
e) integrację ze środowiskiem rówieśniczym;
· przedszkola i szkoły, do których uczęszczają uczniowie niepełnosprawni, udzielają pomocy rodzicom i prawnym opiekunom dzieci i młodzieży niepełnosprawnych i niedostosowanych społecznie w zakresie doskonalenia umiejętności niezbędnych we wspieraniu ich w rozwoju (przedszkola i szkoły winny więc opracować program wspierania rodziny dziecka niepełnosprawnego, równoległy do konstruowanych programów edukacyjnych);
· w przedszkolach i szkołach integracyjnych (prowadzących oddziały integracyjne) zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w odpowiednich typach i rodzajach specjalnych przedszkoli i szkół (pedagogów specjalnych) oraz odpowiednich specjalistów (terapeutów), w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego. Ww. wymienieni nauczyciele i specjaliści:
a) rozpoznają potrzeby edukacyjne i możliwości psychofizyczne dzieci i młodzieży niepełnosprawnych (dokonują diagnozy roboczej);
b) współorganizują zajęcia edukacyjne i pracę wychowawczą w formach edukacyjnych (wspólnie z nauczycielami wiodącymi prowadzą zajęcia, wybierają, dostosowują bądź opracowują indywidualne programy edukacyjne, wychowawcze i profilaktyczne, uczestniczą w zajęciach edukacyjnych prowadzących przez innych nauczycieli
c) prowadzą zajęcia rewalidacyjne lub socjoterapeutyczne (jeżeli posiadają stosowne kwalifikacje i uprawnienia)
d) udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne (bez udziału drugiego nauczyciela) w doborze metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi
e) prowadzą bądź organizują różnego rodzaju formy pomocy pedagogicznej i psychologiczne dla dziecka i jego rodziny (tu program wspierania rodziny);
· dyrektor przedszkola i szkoły ustala zajęcia, w których (ze względu na potrzeby edukacyjne niepełnosprawnych dzieci i młodzieży) uczestniczą nauczyciele ze specjalnym przygotowaniem lub inni specjaliści (to dyrektor ustala, na których zajęciach obecnych jest dwóch nauczycieli!)
· dla uczniów niepełnosprawnych dostosowuje się warunki i formę przeprowadzania sprawdzianu po klasie VI-tej, egzaminu gimnazjalnego po klasie III-ciej, egzaminu maturalnego, egzaminu dojrzałości, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe do indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Wszystkie ww. sprawdziany i egzaminy odbywają się zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych oraz zgodnie z wytycznymi Centralnej Komisji Egzaminacyjnej dot. sposobów dostosowań. W czasie przeprowadzania ww. sprawdzianów i egzaminów, należy zapewnić obecność specjalisty z zakresu danej niepełnosprawności lub niedostosowania społecznego. Jeżeli jest to niezbędne dla uzyskania właściwego kontaktu z uczniem lub absolwentem oraz pomocy przy obsłudze specjalistycznego sprzętu i środków dydaktycznych!!!
1. Rozporządzenie MEN z dnia 12 lutego 2001 roku w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania Dz.U. Nr 13, poz. 114, z późniejszymi zmianami Dz.U. Nr 23, poz. 192 z 2003 roku:
a. zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno - pedagogicznych wydają, na pisemny wniosek rodziców bądź prawnych opiekunów, orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego dzieciom i młodzieży z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi (niepełnosprawnym), wymagającym specjalnej organizacji nauki i metod pracy (orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego nie są wydawane „na zawsze”, orzeczenia te wydaje się na określony czas, po którym tracą ważność; jeżeli zaś w związku ze zmianą okoliczności stanowiących podstawę wydania orzeczenia ustanie potrzeba kształcenia specjalnego (dziecko przestanie być niepełnosprawne) zespół orzekający, na wniosek rodziców lub prawnych opiekunów, wyda orzeczenie uchylające);
b. w orzeczeniu zespół określa zalecaną formę kształcenia specjalnego, tu kształcenia w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej lub z oddziałami integracyjnymi;
c. także w orzeczeniu zespół zaleca formy stymulacji, rewalidacji i terapii, usprawniania, rozwijania potencjalnych możliwości i mocnych stron dziecka oraz inne formy pomocy psychologiczno - pedagogicznej, a także określa możliwości rozwojowe i potencjał dziecka (te wszystkie informacje służą potem nauczycielowi do konstruowania indywidualnych programów terapeutyczno - edukacyjnych dla poszczególnych uczniów niepełnosprawnych);
d. zespoły orzekające wydają także orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dzieciom i młodzieży przewlekle chorym (dłużej niż okres 21 dni) z uwagi na utrudnienia bądź niemożność uczęszczania do szkoły - często takie orzeczenia otrzymują także uczniowie o szczególnie poważnie zaburzonym zachowaniu, zagrażającym zdrowiu i bezpieczeństwu własnemu oraz innych);
2. Rozporządzenie MENiS z dnia 07 stycznia 2003 w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dz.U. Nr 11, poz. 114:
- szkoły udzielają uczniom, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno - pedagogicznej, która w odniesieniu do uczniów niepełnosprawnych polega w szczególności na:
· rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwienie zaspokojenia ich,
· organizowaniu różnych form pomocy psychologiczno - pedagogicznej (tu zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze, psychoedukacyjne i specjalistyczne: korekcyjno - kompensacyjne, logopedyczne, socjoterapeutyczne i inne o charakterze terapeutycznym),
· wspieraniu nauczycieli i rodziców w działaniach wyrównujących szanse edukacyjne ucznia,
· udzielaniu nauczycielom pomocy w dostosowywaniu wymagań edukacyjnych, wynikających z realizowanych przez uczniów programów nauczania do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych,
· wspieraniu rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, podejmowaniu działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych, wspieraniu nauczycieli i rodziców w organizowaniu doradztwa oraz zajęć związanych z wyborem dalszego kształcenia i zawodu –
W związku z tak szerokim zakresem udzielania pomocy dziecku, jego rodzinie i nauczycielom konieczne jest zatrudnianie w placówkach integracyjnych i prowadzących oddziały integracyjne specjalistów: pedagogów specjalnych z różnych dziedzin pedagogiki, psychologów, terapeutów, logopedów, rehabilitantów i innych;
3. Rozporządzenie MENiS z dnia 11 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno - pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych Dz.U. Nr 5, poz. 46, 2003 rok:
· uczeń przewlekle chory (z problemami zdrowotnymi), uczęszczający do klasy ogólnodostępnej lub do klasy integracyjnej (jako uczeń pełnosprawny!) może otrzymać z poradni psychologiczno - pedagogicznej, na pisemny wniosek rodzica lub prawnego opiekuna, opinię „wspierającą”, dot. a) dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych, b) przyjęcia do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej kandydata z problemami ograniczającymi możliwość wyboru kierunku kształcenia, c) przystąpienia ucznia z problemami zdrowotnymi do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku szkoły podstawowej, egzaminu w ostatnim roku gimnazjum i egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych;
· uczeń z wadą słuchu otrzyma z poradni opinię w sprawie zwolnienia go z nauki drugiego języka obcego;
4. Rozporządzenie MENiS z dnia 29 stycznia 2003 roku w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży, Dz.U. Nr 23, poz. 193, 2003 rok:
· indywidualne nauczanie dzieci i młodzieży przewlekle chorej, na podstawie orzeczenia z poradni psychologiczno - pedagogicznej, prowadzone jest przez jednego lub kilku nauczycieli szkoły. Uwaga! Uczeń niepełnosprawny posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może otrzymać drugie orzeczenie – o potrzebie indywidualnego nauczania, jeżeli warunki zdrowotne nie pozwolą mu uczęszczać do szkoły razem z rówieśnikami. W uzasadnionych przypadkach dyrektor szkoły może powierzyć prowadzenie indywidualnego nauczania nauczycielowi zatrudnionemu w innej placówce (np. specjalnej, gdy uczeń jest niepełnosprawny, lub nauczycielowi z innej szkoły, który ma stosowne uprawnienia);
· zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu dziecka - w szczególności w domu rodzinnym! Nie wyklucza to jednak prowadzenia nauczania indywidualnego w szkole. Dzieci, którym poradnia psychologiczno - pedagogiczna przyznała nauczanie indywidualne, wymagają szczególnego wsparcia. Najważniejsze jest umożliwienie im kontaktów rówieśniczych w środowisku szkolnym. Uczniowi nauczanemu indywidualnie, jeżeli pozwala na to jego stan zdrowia, powinno się umożliwić udział w różnego rodzaju uroczystościach klasowych i szkolnych, także z pojedynczym włączaniem go w zajęcia lekcyjne. Dla każdego ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, dyrektor szkoły ustala zasady, zakres, miejsce i czas prowadzenia zajęć. Uwaga! Nie może jednak istnieć sytuacja, gdy uczeń niepełnosprawny, który dodatkowo posiada orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania, uczęszcza na wszystkie zajęcia lekcyjne ze zdrowymi rówieśnikami, po lekcjach zaś organizuje mu się nauczanie indywidualne wg tygodniowego wymiaru godzin zgodnie z cytowanym rozporządzeniem! Czasami, przed zmianą organizacji nauczania ucznia niepełnosprawnego - z nauczania indywidualnego na (często ponowne) nauczanie w klasie ogólnodostępnej bądź integracyjnej (szczególnie w przypadku uczniów z zaburzonym zachowaniem) - praktykuje się organizowanie tego nauczania na terenie szkoły ze stopniowym włączaniem ucznia w grupę klasową.
5. Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 roku w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół Dz.U. Nr 61, poz. 624, zmiana: Dz.U. Nr 10, poz. 96 z 2002 roku; Dz.U. Nr 146, poz. 1416 z 2003 roku; Dz.U. Nr 66, poz. 606 z 2004 roku; Dz.U. Nr 10, poz. 2878 z 2005 roku:
· liczba uczniów w oddziale integracyjnym w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej wszystkich typów wynosi od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych;
· w oddziałach integracyjnych w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających specjalne przygotowanie pedagogiczne oraz specjalistów prowadzących zajęcia rewalidacyjne - za określenie zgodności kwalifikacji nauczyciela ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym z prowadzonymi przez niego zajęciami odpowiedzialny jest dyrektor placówki. Nauczyciel pełniący funkcją nauczyciela wspierającego w oddziale integracyjnym winien posiadać odpowiednie dyplomy bądź zaświadczenia o odbytych kursach kwalifikacyjnych z zakresu pedagogiki specjalnej (dowolnej) a ponadto winien: znać i rozumieć potrzeby uczniów z różnego rodzaju niepełnosprawnościami i trudnościami w uczeniu się, znać różnorodne metody i formy pracy z uczniami niepełnosprawnymi w oddziałach specjalnych lub integracyjnych, być przygotowanym pod względem metodycznym i merytorycznym do pracy edukacyjnej (musi posiadać dokumentację, świadczącą o tym, iż „umie uczyć”); bardzo często nauczyciele wspierający (pedagodzy specjalni) mają uprawnienia do prowadzenia zajęć rewalidacyjnych;
· w szkołach podstawowych i gimnazjach można dodatkowo zatrudniać, w uzasadnionych przypadkach, pomoc nauczyciela (osobę nie będącą nauczycielem);
· dyrektor winien powołać na terenie kierowanej przez siebie placówki, zespoły problemowo - zadaniowe, ds. integracji. Zespołem tym kieruje przewodniczący, w zespołach spotykają się i pracują nauczyciele uczący w klasach integracyjnych oraz inni specjaliści, w celu omawiania i rozwiązywania bieżących problemów integracyjnych, ustalania kryteriów naboru uczniów do klas integracyjnych (zarówno niepełnosprawnych, jak i sprawnych) oraz wzajemnego wspierania się w pracy dydaktyczno - wychowawczej w aspekcie integracji uczniów zdrowych i niepełnosprawnych (niekiedy do takich zespołów należą także rodzice uczniów niepełnosprawnych);
· statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych różnego typu określa cele i zadania placówki uwzględniające (także) program wychowawczy dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska - oznacza to, iż w placówkach integracyjnych i prowadzących oddziały integracyjne konieczne jest uwzględnianie systematycznego procesu wspierania integracji w programach wychowawczych, a także w planach pracy poszczególnych wychowawców klas;
· statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych różnego typu określa szczegółowe zasady wewnątrzszkolnego oceniania uczniów (WSO) – w placówkach integracyjnych, prowadzących oddziały integracyjne a także w innych placówkach ogólnodostępnych WSO winno uwzględniać kryteria oceniania uczniów z danym rodzajem niepełnosprawności (sposób oceniania i egzekwowania wiedzy, wykazanie swoich mocnych stron i umiejętności, sposób motywowania ucznia do pracy i inne);
· statut szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej winien określać także organizację zajęć dodatkowych dla uczniów niepełnosprawnych z uwagi na ich szczególne potrzeby (tzw. program rewalidacyjnego wspierania). Dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej w szkole ogólnodostępnej, integracyjnej lub z oddziałami integracyjnymi zapewnia się:
a) realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego,
b) odpowiednie warunki do nauki, oprzyrządowanie i środki dydaktyczne oraz dostępność środowiska szkolnego,
c) realizację, we współpracy z rodziną, programu nauczania dostosowanego do indywidualnych możliwości i potrzeb edukacyjnych, z wykorzystaniem form i metod pracy dydaktycznej odpowiednich do zaburzeń i odchyleń rozwojowych,
...
magdh