Znaki Czasu 2007.04.pdf

SPIS TREŚCI

Siła tradycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Religijność Polaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Najwyższy czas, by polską religijność przestać oceniać według wskaźnika

95% katolików, a zacząć oceniać ją według wskaźnika 33% Polaków

niepotrafiących wymienić żadnego z dziesięciorga przykazań.

Cały ten zgiełk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Jezus błogosławił tych, którzy potrafią słuchać. Tych, którzy są

w stanie oddalić zgiełk życia, otaczający ich hałas i skupić uwagę

na rzeczach ważnych. Błogosławieni cisi...

Zagadka śmierci mamutów . . . . . . . . . . . . . . 7

Jest wiele hipotez na temat przyczyn wyginięcia mamutów: potop,

głód, wirus, meteoryt... Jednak, jak odkryto, bezpośrednią przyczyną

ich śmierci było uduszenie. Jak do tego doszło i dlaczego zginęła cała

populacja mastodontów?

Jaki chrzest? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Jezus polewany wodą z niewielkiego naczynia przez Jana Chrzciciela

— tak sztuka sakralna przedstawia chrzest Syna Bożego. Tymczasem

Pismo Święte mówi o zanurzaniu. Nie zna też chrztu niemowląt, tylko

dorosłych. Czy to, kogo i jak chrzcimy, jest aż tak istotne?

Jezus a tradycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Człowiek uczciwy dąży do prawdy tak w dziedzinie nauki, jak i religii.

Jednak w obydwu obszarach spotykamy nadużycia. Te naukowe mogą

zweryfikować tylko fachowcy, religijne — każdy wierzący.

Ludzie listy piszą... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Jak ewoluowało chrześcijaństwo . . . . . . . . 16

Dla wielu będzie to bolesna prawda. Współczesny Kościół powszechny

tylko w niewielkim zakresie przypomina ten apostolski. Jakich zmian

dokonano na przestrzeni wieków?

Dwa chrzty Polski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Już sto lat przed księciem Mieszkiem Wiślanie przyjęli chrześcijaństwo.

Dlaczego Mieszko I ochrzcił kraj po raz drugi?

Temat tabu — śmierć . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Czy mamy siłę, by dotknąć tego tak niepopularnego tematu?

Nie lubimy mówić o śmierci, tak jakby nas nie dotyczyła. A przecież

jest nieuchronna. My jednak rzadko jesteśmy przygotowani nie tylko

na własną śmierć, ale i na odejście najbliższych.

Serwis AAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Nie wiedziałem,

że Bóg był zawsze obok . . . . . . . . . . . . . . 22

Historia młodego człowieka, którego wspomnienia z dzieciństwa

do tej pory przyprawiają o gęsią skórkę. Dziś w tym wszystkim

widzi Boga, który przeprowadził go przez najtrudniejszy czas.

Znaki i fakty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

Przystanek autobusowy . . . . . . . . . . . . . . 24

Zawsze o właściwym czasie, czy to słońce, deszcz, zawierucha,

śnieżyca czy mróz, on czeka na swojego pana. Szary zwykły kundel

nie ma zegarka, ale dokładnie zna czas przyjazdu autobusu i czeka,

a na powitanie z wdzięczności merda ogonem i z radością patrzy

prosto w oczy swemu panu. To szczególna lekcja dla nas.

Człowiek z Nieba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Polecamy książkę Paula Hattawaya o rozwoju chrześcijańskiego

Kościoła domowego w komunistycznych Chinach. Historia jego lidera

przypomina życie apostoła Pawła, a całą książkę czyta się jak

współczesne Dzieje Apostolskie.

Zaparcia

— nowa choroba cywilizacyjna . . . . . . . . . 26

Na zaparcia cierpi co druga kobieta i co czwarty mężczyzna krajów

Zachodu. Powód? Niewłaściwa dieta oraz siedzący, stresogenny

i nieregularny tryb życia. To wstydliwa i tylko pozornie niegroźna

dolegliwość.

Gulasz soczewicowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

Si≥a

Tradycja nie liczy się

z rozsądkiem i nie pyta

o sens tego, co się

od wieków praktykuje.

Jej sensem jest sam fakt

wielowiekowego istnienia

i przemożna zasada

konsekwencji, która

zmusza kolejne pokolenia

do zachowywania tego,

czego się częstokroć już

nie rozumie.

książce „Przyczynki” Kazimie-

rza Wójtowicza znalazłem

interesującą przypowieść

„O pieczonych mrówkach”, będącą

dobrym wprowadzeniem w główną te-

matykę bieżącego numeru „Znaków

Czasu” — w tematykę tradycji.

„Istnieje pewne plemię mrówek,

które ma dziwny obyczaj: każdego siód-

mego dnia (dzień wolny od pracy) pie-

cze się uroczyście tę mrówkę, która

w ostatnim tygodniu (w dniach robo-

czych — rozumie się) pracowała naj-

pilniej i najwydajniej. Pieczeń ta bywa

potem z odpowiednim ceremoniałem

spożywana przez całe plemię. Wszyst-

kie mrówki wierzą bowiem, że w ten

sposób duch pracy mrówczej przecho-

dzi na ucztujących. Poza tym głosi się

tu nieustannie, że być pokarmem

dla drugich to największy zaszczyt

dla mrówczej istoty.

Mimo to zdarzyło się raz, że jedna

z najpilniejszych mrówek w historii

wygłosiła przed śmiercią wstrząsające

przemówienie: — Moje drogie siostry,

moi kochani bracia! Jest mi niesamo-

wicie miło, że moją cnotę pracowitości

zamierzacie uczcić w tradycyjny spo-

sób. Muszę jednak wyznać w całej

szczerości, że byłoby mi o wiele przy-

jemniej, gdybym nie zasłużyła na mia-

no najpilniejszej. Przecież nie żyje się

2 • ZNAKI czasu • KWIECIEŃ 2007

Punkt widzenia

tradycji

tylko po to, aby zapracować sobie

na śmierć...

— Po co w takim razie?! —

krzyknęły chórem mrówki czekające

na ucztę. Te najbliżej stojące zepchnę-

ły ją też szybko na rozgrzaną już pa-

telnię — bo nie czas na dysputy i prze-

mowy, gdy głos ma tradycja!” 1 .

Tej mrówczanej przypowieści moż-

na by równie dobrze nadać tytuł „Siła

tradycji”, bo faktycznie tradycja jest

siłą. Siłą, która czasami nie liczy się

z rozsądkiem, nie pyta o sens tego,

co się od wieków praktykuje. Jej sen-

sem jest sam fakt wielowiekowego ist-

nienia i przemożna zasada konse-

kwencji, która zmusza kolejne pokole-

nia do zachowywania tego, cze-

go się częstokroć już nie rozumie,

albo na co nigdy byśmy się nie

zdecydowali, gdybyśmy to my mie-

li zainicjować jakiś zwyczaj.

Kolejna zasada, która sprzyja

umacnianiu tradycji, to zasada auto-

rytetu. Skoro tak twierdzą lub robią

autorytety, to my tym bardziej powin-

niśmy. A przecież zmarli, pokolenia

naszych przodków, są dla nas autory-

tetami niejako przez sam fakt nieżycia .

Chodzi o to, że nie każdy zmarły, gdy

żył, był dla nas autorytetem, ale po-

nieważ o zmarłych wolno mówić tylko

dobrze lub wcale (znów jakaś trady-

cja!), więc wychodzi na to, że wszyst-

ko, co robili, było dobre, a więc godne

naśladowania. A jeśli jeszcze byli to

nasi bliscy, to tym bardziej, bo docho-

dzi czynnik emocjonalny. Z tradycja-

mi przodków (nawet tych mrówczych)

się nie dyskutuje — je się wykonuje.

Ostatni ze sprzymierzeńców tra-

dycji to zasada społecznego dowodu

słuszności. Określone zachowania oce-

nia się nie na podstawie ich wewnętrz-

nej racjonalności, ale na podstawie

tego, czy wykonują je inni ludzie. Ba-

dania dowodzą, że tylko 5% z nas to

inicjatorzy zachowań, a 95% to ich

imitatorzy. Dlatego zdecydowana

większość ludzi nie pyta o sens takiej

czy innej tradycji — wystarczy, że wszy-

scy tak robią.

Tradycja jako zbiór zasad postę-

powania, obyczajów, poglądów prze-

kazywanych z pokolenia na pokole-

nie zwykle kojarzy się pozytywnie. Mó-

wimy o tradycjach rodzinnych, długo-

letnich, narodowych; o przywiązaniu

do tradycji, pielęgnowaniu jej, odwo-

ływaniu się do niej. Zdecydowanie ne-

gatywnie kojarzy się natomiast zrywa-

nie z tradycją. A przecież jeśli się głę-

biej zastanowić, to znajdziemy trady-

cje lub ich elementy, które wymagają

zmiany lub porzucenia. Co powiemy

jest abstynentem, ale kto by się przej-

mował takimi szczegółami).

Nie chcemy się jednak w tym nu-

merze zastanawiać nad wszelkimi

przejawami tradycji, choć byłoby

nad czym. To, co nas szczególnie inte-

resuje, to tradycja religijna. Jaka jest

jej rola w chrześcijaństwie? Jaką rolę

odgrywała w judaizmie? Wbrew po-

zorom to pytania niezwykle istotne

dla naszej wiary, a może nawet

dla naszego osobistego zbawienia.

Zwłaszcza że Jezus znany był nie tyle

z tego, że podtrzymywał i pielęgno-

wał wielowiekowe tradycje religijne,

co z tego, że je łamał. Przywódcy reli-

gijni zarzucali mu, że Jego uczniowie

nie trzymają się tradycji przodków. Od-

powiedzią Jezusa było: „Lud ten czci

mnie wargami, lecz sercem swoim da-

leko jest ode Mnie. Daremnie jednak

cześć Mi oddają, ucząc zasad, które są

wymysłem ludzi. Porzuciliście przy-

kazanie Boga, a trzymacie się ludz-

kiej tradycji (...). Zręcznie potrafi-

cie omijać przykazanie Boga, by

utrzymać waszą tradycję. (...) W ten

sposób unieważniliście Słowo Boga

ze względu na waszą tradycję, którą

sobie przekazaliście” 2 .

Te niepokojące stwierdzenia po-

chodzą z Pisma Świętego i znalazły

się tam nie bez powodu. Ponieważ hi-

storia lubi się powtarzać, być może

każdy chrześcijanin powinien przypa-

trzeć się istocie i znaczeniu tradycji

religijnych, które sam praktykuje, i za-

dać sobie pytanie, czy na pewno są

one zgodne z naczelną normą wiary

chrześcijańskiej, jaką jest Słowo Boże,

a w nim Boże przykazania. Żeby się

za późno nie okazało, że było się

w błędzie...

o tradycyj-

nie polskim podejmo-

waniu gości alkoholem czy piciu go

nawet podczas spotkań z okazji świąt

i uroczystości religijnych? Czy to jest

tradycja godna naśladowania? Dzie-

siątki tysięcy młodych ludzi w naszym

kraju, specyficznie ubranych („na spor-

towo”) i uczesanych (a właściwie wy-

golonych), nie wyobraża sobie kibico-

wania swojej drużynie bez wywołania

tradycyjnej bijatyki. Wielu z nich

w drugi dzień świąt wielkanocnych też

musi być wiernych wielowiekowej tra-

dycji wylewania wiader wody na ob-

cych ludzi. Tradycyjnie dajemy rów-

nież łapówki, bo przecież wszyscy dają.

A jeśli chcemy dać komuś obcemu

jakiś prezent lub wyrazić wdzięczność,

to — też tradycyjnie — musi to być

dobry koniak (nawet jeśli obdarowany

Redaktor naczelny

1 Kazimierz Wójtowicz, Przyczynki , Wydawnictwo

Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wro-

cław 1996, s. 61. 2 Mk 7,3-13 Biblia ekumeniczna .

ZNAKI czasu • KWIECIEŃ 2007 • 3

tradycji

O tym się mówi

Najwyższy czas, by polską

religijność przestać oceniać

według wskaźnika 95%

katolików, a zacząć

oceniać ją według

wskaźnika 33% Polaków

niepotrafiących wymienić

żadnego z dziesięciorga

przykazań.

Religijnoś

edług badań przeprowadzonych pod ko-

niec 2006 roku na zlecenie Komisji Euro-

pejskiej, Polska zajmuje drugie miejsce

pod względem religijności wśród wszystkich państw

Unii Europejskiej. Wyprzedza nas tylko Malta. Aż

87% Polaków przyznało, że religia jest bardzo ważna

w ich życiu.

Nie tylko w oczach innych uchodzimy za naród

religijny. Sami też podkreślamy to z dumą przy każ-

dej okazji, a zwłaszcza wtedy, gdy w święta wierni

tłumnie nawiedzają kościoły lub gdy przyjeżdża do nas

papież. Inne przejawy polskiej religijności to kateche-

ci w każdej szkole, kapelani w szpitalach, wojsku

i więzieniach, duszpasterze we wszelkich możliwych

środowiskach, wszechobecne kaplice — od pałacu

prezydenta poczynając, przez lotniska, na supermar-

ketach kończąc — i krzyże: w sejmie, urzędach, szko-

łach, szpitalach, w wojsku i na policji, na wyszywa-

nych cekinami kurtkach artystów czy między silikono-

wymi piersiami niektórych artystek.

O, tak, jesteśmy narodem religijnym! I co z te-

go? Niemal każdego roku święta są okazją do bicia

kolejnych rekordów, jeśli chodzi o liczbę zatrzyma-

nych pijanych kierowców. A gdzie pili? Przy świą-

tecznych stołach! I żadne wizyty w kościołach, uczest-

nictwo w nabożeństwach i zwyczajowych obrzędach

nie miały na to wpływu.

wość. Można obchodzić święta zmartwychwsta-

nia, a jednocześnie nie wierzyć w zmartwych-

wstanie lub wierzyć w reinkarnację.

Mimo że 95% Polaków określa się jako kato-

licy, to wiarę deklaruje już tylko 70%. Z każdym

rokiem na niedzielne msze uczęszcza coraz mniej

osób. W latach 80. było to około 60% wiernych,

na początku lat 90. poniżej 50%, a obecnie oko-

ło 45%. 36% badanych przyznaje, że chodzi

na msze nie dlatego, że chce, ale dlatego, że tak

trzeba, to ich obowiązek, tego oczekuje od nich

rodzina, środowisko, w którym żyją.

Może tych chodzących na nabożeństwa było-

by więcej, gdyby — jak wynika z badań — kazania

były ciekawsze, mądrzejsze i odpolitycznione,

pieśni inaczej śpiewane, a ogłoszenia krótsze

i bardziej taktowne.

Określone oczekiwania formułowane są rów-

nież wobec duchownych. Wierni oczekują od nich,

aby byli: otwarci, uczynni, życzliwi, sprawiedliwi i to-

lerancyjni (tego chce ponad 33% badanych). Kolej-

ne pożądane cechy duszpasterzy to: pracowitość,

uczciwość, skromność, szczerość, prawdomówność

i dyskrecja (16%). Wiernych denerwuje materia-

lizm duchownych, chciwość, skąpstwo i interesow-

ność (21%) oraz zaangażowanie polityczne (9%).

Prywatyzacja religii

Katolicyzm statystyczny

W Polsce z jednej strony mamy do czynienia

z chrześcijaństwem zupełnie bezrefleksyjnym —

ograniczającym się jedynie do zwyczajowego,

mniej lub bardziej regularnego uczestniczenia

w wymaganych obrzędach i uroczystościach re-

ligijnych, przy jednoczesnym braku zrozumienia

dla ich istoty i znaczenia. Taka religijność cha-

rakteryzuje się całkowitym oddaniem spraw swe-

go własnego zbawienia w cudze ręce — kapłanów

profesjonalistów, którzy zamiast nas mają się

modlić, czytać święte księgi czy dochodzić do świę-

tości. Akcentuje się przywiązanie do tradycji i ry-

tuałów, nie ma to jednak większego przełożenia

na przestrzeganie etyki ewangelicznej i co-

dzienną moralność.

Ostatnie sondaże przeprowadzone na zamówie-

nie tygodnika „Newsweek” pokazały, że co trzeci an-

kietowany Polak nie potrafi wymienić żadnego z dzie-

sięciorga przykazań. Tyle samo osób uważa, że może

wyspowiadać się z grzechu pierworodnego. O tym, że

Pismo Święte to Stary i Nowy Testament, wiedzą tylko

najmłodsi ankietowani; wielu starszych włącza do nie-

go katechizm, a nawet „Gorzkie Żale” — jedno z ka-

tolickich wielkopostnych nabożeństw (sic!).

Z innych badań wynika, że można wierzyć w Bo-

ga, ale już niekoniecznie w Trójcę, Jezusa, Ducha

Świętego, szatana czy niebo. Można się deklarować

jako wierzący, ale nie czytać w ogóle Biblii, akcepto-

wać rozwody, homoseksualizm, kłamstwo, nieuczci-

4 • ZNAKI czasu • KWIECIEŃ 2007

ć PolakÛw

Z drugiej strony coraz bardziej

widoczne jest zjawisko, które można

by nazwać chrześcijaństwem sprywa-

tyzowanym lub religijnością selek-

tywną. W takim chrześcijaństwie

wierzący są członkami jakichś Ko-

ściołów, ale i tak wierzą po swoje-

mu. Traktują religię jak wyjście

na zakupy do supermarketu, gdzie

kupują to, co się im podoba i co jest

w danej chwili potrzebne. W religii

wybierają to, co wydaje się atrakcyj-

ne, a to co nieatrakcyjne odrzucają.

Chętnie akceptują prawa płynące

z Bożych obietnic (np. prawo

do zbawienia), ale już nie obowiąz-

ki (np. te, które mówią o posłuszeń-

stwie określonym zasadom, dekalo-

gowi itp.). Ich dewiza brzmi: nikt mi

nie będzie mówił, co mi wolno robić,

a czego nie. Chcą być sędziami

we własnych sprawach, samodziel-

nie decydującymi, co jest dla nich

dobre, a co złe. Nie znoszą jakich-

kolwiek zewnętrznych — zwłaszcza

w wykonaniu ludzi Kościoła — ocen

swego zachowania, wypominania im

grzechu, mówienia o winie.

Dzieje się tak, gdyż współczesna

popkultura — z jej natarczywie lan-

sowanym pojęciem szczęścia, które

polegać ma na maksymalizacji sa-

tysfakcji osobistej, czyli byciu jak naj-

dłużej młodym, zdrowym, sprawnym

(w tym seksualnie), posiadaniu jak

najwięcej dóbr — skutecznie uod-

parnia człowieka na poszukiwanie

i przyjmowanie wartości religijnych.

Tam, gdzie najważniejsze są pienią-

dze, sukces i wygoda życia, religia,

która wcale ich nie gwarantuje, prze-

staje być postrzegana jako dająca

szczęście. W świecie religijności

sprywatyzowanej pytanie: co będę

z tego miał? jest ważniejsze od py-

tania: jaka jest prawda?

Prawdziwa pobożność

A prawda jest taka, że tego się

ze sobą pogodzić nie da. Z prawdzi-

wej pobożności nie można ciągnąć

zysków. Tych, którzy to robią, Słowo

Boże określa jako „ludzi o wypaczo-

nym umyśle, pozbawionych prawdy” 1 .

Prawdziwa pobożność sama w sobie

potrafi być zyskiem osoby wierzącej,

jeśli „jest połączona z poprzestawa-

niem na małym” 2 . Taka pobożność

nie gustuje w publicznym obnosze-

niu się ze swoją religijnością 3 czy

w oczernianiu innych ludzi, bo wte-

dy jest bezużyteczna 4 .

Prawdziwa pobożność dąży

do zgodności ze zbawiennymi na-

ukami Pana Jezusa Chrystusa 5 i ko-

jarzona jest z takimi cechami i za-

chowaniami jak: nienaganność, pra-

wość, bogobojność, unikanie zła 6 ,

wierność, miłość, cierpliwość, łagod-

ność 7 . Dla apostoła Jakuba czystą

i nieskalaną pobożnością jest „nieść

pomoc sierotom i wdowom w ich

niedoli i zachowywać siebie nie spla-

mionym przez świat” 8 .

Każda inna pobożność jest pozor-

na i należy się jej wystrzegać 9 .

Andrzej Siciński

1 I Tm 6,5 Biblia ekumeniczna . 2 I Tm 6,6. 3 Zob.

Mt 6,1. 4 Zob. Jk 1,26. 5 Zob. I Tm 6,3. 6 Zob.

Hi 2,3. 7 Zob. I Tm 6,11. 8 Jk 1,27. 9 II Tm 3,5.

ZNAKI czasu • KWIECIEŃ 2007 • 5

Coraz bardziej widoczne jest zjawisko, które można by nazwać

chrześcijaństwem sprywatyzowanym lub religijnością selektywną.

W takim chrześcijaństwie wierzący są członkami jakichś Kościołów,

ale i tak wierzą po swojemu. Traktują religię jak zakupy w supermarkecie

— kupują to, co się im podoba i co jest w danej chwili potrzebne.

ZNAKI czasu • KWIECIEŃ 2007 • 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: