Archiwa z powierzonym zasobem (na stałe lub na określony okres) przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych w szkołach wyższych (np. Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego), innych instytucjach naukowych i państwowych (np. Archiwum Polskiej Akademii Nauk, Archiwum Głównego Urzędu Statystycznego, Zamku Królewskiego w Warszawie).

Archiwum Polskiej Akademii Nauk powstało na mocy Uchwały nr 167/53 Sekretariatu Naukowego PAN z 1 grudnia 1953 roku. W 1954 roku powstał Oddział Archiwum PAN w Krakowie, w 1956 — Oddział Archiwum PAN w Poznaniu. W 1974 roku został utworzony Oddział Archiwum PAN w Katowicach z siedzibą w Zabrzu. Od 1982 roku jego siedziba znajduje się w Wodzisławiu Śląskim. Zadania Archiwum PAN sprecyzowane zostały w Statucie, nadanym przez Sekretariat Naukowy Polskiej Akademii Nauk w 1962 roku. Archiwum PAN stało się naukową placówką pomocniczą. W latach 1962–1977 podlegało Prezydium PAN, w okresie 1977–1997 należało do placówek Wydziału I Nauk Społecznych PAN. Nowe regulacje prawne, oparte na Ustawie o PAN z 1997 roku, sytuują Archiwum PAN przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk, który wykonuje swoje zwierzchnictwo poprzez Wydział I. W maju 2002 roku Oddział Archiwum PAN w Krakowie usamodzielnił się. Przy Archiwum PAN pozostały nadal dwa oddziały.

Cele i zadania Archiwum PAN

Archiwum PAN w Warszawie wraz z oddziałami jest wiodącą placówką archiwalną Polskiej Akademii Nauk, posiadającą zasób historyczny, gromadzącą i przechowującą materiały archiwalne jednostek organizacyjnych PAN, posiadającą prawo gromadzenia spuścizn uczonych, dokumentacji towarzystw i instytucji naukowych w formie daru, depozytu i zakupu.

Zasób Archiwum PAN

Zasób Archiwum PAN jest podzielony na trzy działy. Dział I obejmuje akta instytucji naukowych, redakcji i komitetów. Najważniejsze z nich to zespoły instytucji, które działały przed powstaniem Polskiej Akademii Nauk i przekazały jej swoją dokumentację: Towarzystwo Naukowe Warszawskie (1907–1952), Kasa im. Józefa Mianowskiego (1881–1951), Polskie Towarzystwo Historyczne (1886–1939, 1947–1968), Kongresy Nauki Polskiej I–III (1951–1986). Dział II obejmuje dokumenty wytworzone przez Polską Akademię Nauk — jej władze, jednostki organizacyjne, placówki naukowe oraz towarzystwa naukowe dotowane przez PAN do 1983 roku. Dział III obejmuje spuścizny uczonych polskich. Są to materiały pochodzenia prywatnego. Archiwum Polskiej Akademii Nauk gromadzi również fotografie i medale, posiada też różne kolekcje, jak kolekcja dokumentów do dziejów Uniwersytetu Wileńskiego czy zbiór nekrologów uczonych polskich, a także mikrofilmy i fotokopie. Archiwum ma także bibliotekę.

Zbiory pochodzenia kancelaryjnego
1 stycznia 1962 roku Zarządzenie Sekretariatu Naukowego Polskiej Akademii Nauk wprowadziło w kancelariach jednostek organizacyjnych system bezdziennikowy, oparty na jednolitym wykazie akt w systemie dziesiętnym. Wydano Zbiór przepisów o postępowaniu z dokumentacją aktową w PAN (1963, 1979), opracowano przykładowy rzeczowy wykaz akt (1988, 1998). Zbiory opracowywane są zgodnie z normami stosowanymi w polskiej służbie archiwalnej.

Zbiory pochodzenia prywatnego (spuścizny)
Archiwum Polskiej Akademii Nauk wypracowało własne metody opracowywania spuścizn, które zaakceptowane zostały również w innych polskich archiwach. Wydano Wytyczne opracowania archiwalnego spuścizn rękopiśmiennych. Projekt, Warszawa 1959; Wytyczne opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych, Warszawa 1990. Wytyczne… są znaczącym wkładem Archiwum PAN do archiwistyki polskiej. Medale i fotografie opracowywane są zgodnie ze stosowanymi normami.

Pomoce archiwalne
Centralny Inwentarz Materiałów Źródłowych do Dziejów Nauki i Techniki Polskiej (opracowywany od 1970 r.); spisy zdawczo-odbiorcze (głównie zespoły otwarte pochodzenia kancelaryjnego); inwentarze poszczególnych zespołów; „Biuletyn Archiwum Polskiej Akademii Nauk”, który publikuje inwentarze zespołów; Przewodnik po zasobie Archiwum PAN (1965, 1978, 1999); baza SEZAM.

Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego

gromadzi i udostępnia dokumentację wytworzoną przez jednostki organizacyjne Uniwersytetu. Przechowuje także spuścizny osób związanych z uczelnią.

Zasób

Królewski Uniwersytet Warszawski

Protokół posiedzeń Rady Ogólnej Szkoły Głównej Warszawskiej od dnia 4 stycznia 1817 do dnia 14 marca 1818 i posiedzeń Rady Królewsko-Warszawskiego Uniwersytetu od dnia 16 marca 1818 do dnia 12 marca 1819 r. w Warszawie

Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego

7 j.a. z lat 1820-1854, dotyczących profesorów UW oraz działalności politycznej studentów ( w tym ukaranych lub relegowanych z uczelni).

Murgrabia Pałacu Kazimierzowskiego

9 j.a. z lat 1814 – 1836, zawierających dokumentację związaną z administrowaniem ww. budynkiem.

Szkoła Główna

3 j.a. z lat 1862-1869 obejmujące szczątki akt dwóch studentów oraz jednego profesora

Cesarski Uniwersytet Warszawski

W AUW przechowywane są jedynie odpryski dokumentacji CUW – księgi zeszytów obserwacji z laboratorium fizycznego, inwentarze książek, fragmenty dwóch akt studenckich.

Uniwersytet Warszawski 1915-1939

Akta studenckie zachowane w ok. 85%, wszystkie Albumy Studentów UW, większość ksiąg egzaminacyjnych i dyplomowych.

Z ocalałych akt ogólnych, w AUW znajduje się dokumentacja:

·         Senackiej Komisji Budżetowej z lat 1926 – 1939 ( 12 j. a)

·         Kwestury (preliminarze budżetowe, planu i sprawozdania finansowe z lat 1925-1939)

·         kilka teczek akt z Biura Rektora zawierających m.in. projekty ustaw o szkołach akademickich z lat 1920-1937

·         statut UW z 1937 roku

·         kilkanaście zarządzeń Rektora z lat 1933-1939

·         zestawienia statystyczne studentów UW z lat 1925 – 1930

·         ponadto zachowały się szczątki dokumentacji administracji budynków, spraw studenckich, fundacji stypendialnych – w sumie w AUW znajduje się 121 j.a. ww. dokumentacji

Archiwum UW przechowuje ponadto 133 teczek, zawierających akta ogólne poszczególnych wydziałów UW z 1915-1939.

Uniwersytet Warszawki 1945-

W Archiwum znajdują się zamknięte zespoły wydziałów, które w latach 50. odeszły z UW ( Wydział Teologii Katolickiej, Wydział Lekarski, Wydział Weterynaryjny, Wydział Farmaceutyczny, Wydział Teologii Ewangelickiej).

AUW przechowuje także akta Wyższej Szkoły Pedagogicznej (1950-1963) oraz Wyższej Szkoły Nauczycielskiej (1968-1973).

Pozostałe akta uczelni stanową zespół otwarty – stan zachowania akt jest b. różny.

AUW przechowuje akta posiedzeń Senatu UW od 1945, z tym że brakuje dokumentacji z lat 1959-1968, są również akta Administracji Ogólnej uczelni oraz przede wszystkim akta studenckie i pracownicze oraz przewody doktorskie, habilitacyjne i profesorskie.

W Archiwum znajdują się też akta przejęte z Sekretariatów JM Rektora oraz Prorektorów. Archiwum posiada akta poszczególnych wydziałów uczelni, wytworzone do ok. 2006 roku.

Spuścizny archiwalne

Archiwum UW przechowuje akta kilkudziesięciu spuścizn, spośród których do najciekawszych należą:

·         Adama Czyżewicza

·         Witolda Bayera

·         Tadeusza Bernadzikiewicza

·         Jana Łukaszewicza

·         Kazimierza Michałowskiego

·         Marii Straszewicz

·         Ignacego Koschembar-Łyskowskiego

·         Marii Żebrowskiej

·         Zygmunta Kuczyńskiego

·         Henryka Kapiszewskiego

·         Władysława Sobocińskiego