Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego.pdf

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania

Jarosław Cholewiński

Nr albumu: 195173

Praca magisterska

na kierunku Ekonomia

Austriacka Teoria Cyklu Koniunkturalnego

Praca wykonana pod kierunkiem

Dr Jerzego Boehlke

Katedra Teorii Ekonomi

Toruń 2006

Spis treści

Wstęp ____________________________________________________________________ 4

Rozdział 1 Wprowadzenie do problematyki wahań koniunktury ___________________ 7

1.1 Ważniejsze fakty dotyczące cyklu gospodarczego ___________________________ 7

1.2 Klasyfikacja teorii cyklu gospodarczego__________________________________ 10

1.2.1 Teorie należące do kategorii N/N______________________________________ 10

Teorie ekono-rytmiczne _______________________________________________ 10

Pierwsze teorie podkonsumpcji__________________________________________ 11

Teoria W. Fostera i W. T. Catchingsa_____________________________________ 11

Teoria Johna Maynarda Keynesa ________________________________________ 12

1.2.2 Teorie należące do kategorii X/X______________________________________ 14

Teorie meteorologiczne________________________________________________ 14

Monetarna teoria Hawtreya _____________________________________________ 15

Teoria nierównowagi monetarnej Yeagera _________________________________ 16

1.2.3 Teorie należące do kategorii X/N______________________________________ 16

Teoria realnego cyklu koniunkturalnego___________________________________ 17

Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego _________________________________ 17

Rozdział 2 Wprowadzenie do „Ekonomii Austriackiej” __________________________ 19

2.1 Rys historyczny ______________________________________________________ 20

2.2 Metodologia Szkoły Austriackiej ________________________________________ 24

2.3 Kapitał i procent _____________________________________________________ 28

2.4 Pieniądz, kredyt i bankowość___________________________________________ 30

2.4.1 Istota pieniądza____________________________________________________ 30

2.4.2 Podaż pieniądza ___________________________________________________ 32

2.4.3 Substytuty pieniądza _______________________________________________ 33

2.4.4 Bankowość i ekspansja kredytowa_____________________________________ 34

Rozdział 3 Austriacka teoria cyklu koniunkturalnego ___________________________ 36

3.1 Wprowadzenie _______________________________________________________ 36

3.2 Teoria fluktuacji gospodarczych Ludwiga von Misesa ______________________ 39

3.2.1 Preferencja czasowa (przyczyna istnienia procentu) _______________________ 41

3.2.2 Procent pierwotny _________________________________________________ 42

3.2.3 Wpływ zmiany podaży pieniądza na wysokość procentu pierwotnego _________ 43

3.2.4 Rynkowa stopa procentowa brutto i jej komponenty. ______________________ 45

3.2.5 Wpływ ekspansji kredytowej na pieniężną stopę procentową (rynkową stopę

procentową brutto). _____________________________________________________ 46

3.2.6 Opis zjawisk zachodzących w rosnącej fazie cyklu _______________________ 48

3.2.7 Opis zjawisk zachodzących w fazie recesji ______________________________ 52

Monetarna teoria przeinwestowania Friedricha Augusta von Hayeka ____________ 52

3.3.1 Krytyka ilościowej teorii pieniądza ____________________________________ 53

3.3.2 Struktura kapitałowa _______________________________________________ 55

3.3.3 Okrężne metody produkcji a stopa procentowa ___________________________ 58

3.3.4 Opis i interpretacja przebiegu cyklu ___________________________________ 59

Ożywienie __________________________________________________________ 59

Sytuacja Hayeka _____________________________________________________ 61

Załamanie i depresja __________________________________________________ 62

Rekomendacje dla polityki gospodarczej __________________________________ 64

3.4 Współczesne interpretacje Austriackiej Teorii Cyklu Koniunkturalnego ______ 65

3.4.1 Model Rogera W. Garrisona. _________________________________________ 65

3.4.2 Model „values-riches” ______________________________________________ 71

Rozdział 4 Próba identyfikacji elementów teorii austriackiej w zmianach koniunktury

polskiej gospodarki w okresie transformacji ustrojowej__________________________ 82

4.1 Metodologia _________________________________________________________ 82

4.2 Zmiany dynamiki PKB w latach 1989-2005 _______________________________ 87

4.3 Analiza wybranych wielkości makroekonomicznych w oparciu o teorię________ 88

Zakończenie ______________________________________________________________ 93

Bibliografia ______________________________________________________________ 94

Spis tabel ________________________________________________________________ 97

Spis rysunków ____________________________________________________________ 98

Wstęp

Już we wczesnych latach rewolucji przemysłowej zauważono, że gospodarka rozwija

się nierówno. Zamiast regularnego wzrostu produktu notowano fazy znacznego

przyspieszenia gospodarczego, po których następowały okresy spowolnienia dynamiki

wzrostu. W skrajnych sytuacjach gospodarka wrzucała wsteczny bieg. Wielu ekonomistów

poświęciło życia na dociekanie przyczyn takiego stanu rzeczy.

Pierwsi teoretycy próbujący zidentyfikować przyczyny cyklicznych wahań

koniunktury żyli w czasach, kiedy to znaczą cześć ludzkiej wytwórczości stanowiło

rolnictwo. Naturalne więc było doszukiwanie się przyczyn kryzysów gospodarczych w

wahaniach produkcji rolnej. Powstało w tym czasie wiele teorii meteorologicznych i

astronomicznych.

W miarę jak rewolucja przemysłowa nabierała rozpędu, ekonomiści zorientowali się,

że znaczne wahania występują także w przemyśle. Wyjaśnienie tego zjawiska stało się

jednym z głównych zadań nowoczesnej ekonomii. Zaczęły powstawać liczne teorie,

wyjaśniające wahania koniunktury. Jedne upatrywały przyczyn występowania cykli

gospodarczych w niedostatecznym popycie, inne w nadmiernej produkcji, jeszcze inne

obwiniały nieodpowiedzialną politykę banków.

W zasadzie do czasu Wielkiego Kryzysu z lat 1929 – 1933 dominował pogląd, iż

wszelkie wahania koniunktury i załamania gospodarcze mają swoje źródło na zewnątrz

systemu rynkowego. Powszechnie akceptowano prawo rynków Saya i panowało przekonanie

o samoregulacyjnych właściwościach rynku.

Punktem zwrotnym w rozwoju myśli ekonomicznej, a tym samym w sposobie

patrzenia na kryzysy gospodarcze była teoria Johna Maynarda Keynesa. Wypłynęła ona na

fali Wielkiego Kryzysu i odwróciła o 180 stopni sposób postrzegania procesów rynkowych

przez ekonomistów na całym świecie. Keynes stwierdził, że system rynkowy jest obarczony

licznymi wadami, a występowanie kryzysów gospodarczych jest wpisane w „logikę rynku”.

Remedium na owe niedoskonałości miały stanowić interwencjonistyczne działania państwa.

Pół wieku później okazało się, że Keynes się mylił. Lata 70 – te XX wieku przyniosły

stagflację. Zjawisko, które w świecie opisanym przez Keynesa nie mogło zaistnieć. Po krachu

paradygmatu keynesowskiego nastąpiła era monetaryzmu.

W czasie gdy Keynes formułował swoją teorię niewielu było ekonomistów, którzy

odważyli się rzucić mu rękawicę. Jednym z nich był Hayek, który przedstawił alternatywne

wyjaśnienie Wielkiego Kryzysu. Przedstawił swoją „teorię monetarnego przeinwestowania”.

Rekomendacje dla polityki pieniężnej, które wypływały z teorii Hayeka, stały w jawnej

opozycji wobec pomysłów Keynesa. Doszło do konfrontacji pomiędzy Keynesem i

Hayekiem. Debatę ostatecznie wygrał Keynes a Austriacka Teoria Cyklu Koniunktrualnego

(ATCK), która jest głównym przedmiotem zainteresowania niniejszej pracy, została prawie

zapomniana.

Po raz pierwszy ATCK została sformułowana przez Ludwika von Misesa. Następnie

rozwinął ją wspomniany już Frederich von Hayek. Pewien teoretyczny wkład do ATCK

wnieśli później: Roger W. Garrison, Murray N. Rothbard oraz Jesus H. de Soto.

Niniejsza praca składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale

przedstawiliśmy kilka najważniejszych faktów dotyczących cyklu koniunkturalnych oraz

przegląd ważniejszych teorii cyklicznych wahań koniunktury z uwzględnieniem ich

taksonomii.

Drugi rozdział jest wprowadzeniem do szkoły austriackiej. Prezentujemy w nim

kolejno: rys historyczny, metodologię szkoły austriackiej, teorię kapitału oraz

charakterystyczną dla ekonomii austriackiej teorię pieniądza.

W trzecim rozdziale opisujemy ATCK. Rozpoczynamy od pierwotnego jej ujęcia,

którego dokonał Ludwik von Mises w The Theory of Money and Credit a później w Human

Action. Mises wyjaśnił zjawisko preferencji czasowej, która jest przyczyną istnienia procentu

pierwotnego. Następnie naszkicował przebieg procesu zaniżania pieniężnej stopy procentowej

poprzez ekspansję kredytową banków, którego konsekwencją jest pojawianie się cykli

gospodarczych, a tym samym kryzysów. W dalszej części rozdziału opisujemy wkład jakiego

dokonał w rozwój ATCK Hayek. Prezentujemy słynne „trójkąty Hayeka” obrazujące

kapitałową strukturę gospodarki. Następnie zamieszczamy opis dwóch najbardziej

popularnych współczesnych ujęć ATCK. Pierwszym jest model Rogera W. Garrisona, który

zbudował go na teoretycznych podstawach sformułowanych przez Hayeka. Drugim ujęciem

jest model „ values – richies ”, który wykazuje więcej zgodności z teorią Misesa.

Czwarty rozdział jest próbą zinterpretowania wahań koniunktury w Polsce w okresie

transformacji ustrojowej w oparciu o austriacką teorię.

Niniejsza praca powstała w oparciu o literaturę z zakresu teorii ekonomii a w

szczególności o dzieła Ludwiga von Misesa, Murraya N. Rothbarda oraz kilku innych

przedstawicieli szkoły austriackiej. Z Polskich autorów niezwykle przydatne przy opisywaniu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: