Gaz-łupkowy.pdf

INICJATYWA CK

LOBBING PRZECIW WYDOBYCIU GAZU ŁUPKOWEGO W UE – WNIOSKI DLA POLSKI

Eksploatacja gazu z pokładów łupkowych to szansa dla Polski na

uniezależnienie się od zewnętrznych dostaw tego surowca i na czerpanie

korzyści z jego sprzedaży. Jednakże w Europie wzmaga się krytyka tej

technologii, a w ramach debaty na ten temat argumenty merytoryczne mieszają

się z ideologicznymi. Angażują się w nią grupy interesu, którym na rękę byłoby

ograniczenie lub uniemożliwienie wydobycia gazu łupkowego

w Polsce. Waldemar Pawlak stwierdził w lipcu tego roku, że ,,są różne interesy i

będzie można obserwować, które kraje europejskie będą miały zbieżne interesy

z interesami na przykład rosyjskimi w zakresie gazu łupkowego”. Analiza

argumentacji lobby antyłupkowego pozwala sformułować wnioski dotyczące

działania polskich instytucji publicznych, które mogą pomóc

w obronie raczkującego polskiego sektora wydobycia tego rodzaju surowca.

Wzrost zainteresowania problematyką gazu łupkowego w UE

5 kwietnia 2011 roku amerykańska agencja rządowa Energy Information

Administration (EIA) opublikowała raport pt. „World Shale Gas Resources: An Initial

Assessement of 14 Regions Outside the United States” („Światowe złoża gazu

łupkowego: wstępna ocena 14 regionów poza USA” - tłum. aut.), który odbił się

szerokim echem w polskich mediach. Wedle amerykańskich badań Polska posiada

największe złoża gazu łupkowego w Europie i jedne z największych na świecie,

plasując się na 11. miejscu po Chinach, USA, Argentynie, Meksyku, RPA, Australii,

Kanadzie, Libii, Algierii i Brazylii. EIA podaje, że Polska dysponuje ok. 5,3 bln m 3

surowca. Polskie złoża łupków oceniane są przez Amerykanów jako technicznie

możliwe do wydobycia. Łupki w Polsce zlokalizowane są w trzech basenach:

Bałtyckim, Podlaskim i Lubelskim, spośród których pierwszy i ostatni mają najlepsze

rokowania pod względem eksploatacji.

Dyskusje na temat gazu łupkowego w Polsce rozpoczęły się na długo po

opublikowaniu amerykańskiego raportu. Gaz łupkowy stał się jednym z głównych

tematów, poruszanych w czasie prezydenckiej kampanii wyborczej w 2010 r.

Jednakże dokument EIA okazał się przełomowy, ponieważ w naukowy sposób

potwierdził, że Polska posiada największe złoża, potencjalnie gotowego do

Raport EBE/Inicjatywa CK

przygotowany przez: Wojciech Jakóbik, Paweł Kowal, Bartosz Marcinkowski, Piotr Rapkowski, Kamil Zając

w w w . p a w e l k o w a l . p l w w w . e b e . o r g . p l w w w . f a c e b o o k . c o m / p a w e l k o w a l p l

INICJATYWA CK

LOBBING PRZECIW WYDOBYCIU GAZU ŁUPKOWEGO W UE – WNIOSKI DLA POLSKI

eksploatacji gazu łupkowego w Europie. Na łamach „Naszego Dziennika”1 prof.

Mariusz Orion-Jędrysek − pracownik naukowy w Zakładzie Geologii Stosowanej

i Geochemii Uniwersytetu Wrocławskiego, były podsekretarz stanu i główny geolog

kraju w latach 2005-2007 − alarmował, że polskie zasoby geologiczne są

nieodpowiednio zabezpieczone przed rabunkową eksploatacją, a rząd poświęca zbyt

mało uwagi kwestii gazu łupkowego.

Po opublikowaniu raportu EIA przybrał na sile trwający już wcześniej lobbing

środowisk ekologicznych przeciwko wydobyciu gazu łupkowego. Z drugiej strony,

polscy i amerykańscy politycy i przemysłowcy starają się przekonać opinię publiczną

do łupków, organizując spotkania dotyczące tego sposobu pozyskiwania gazu.

W dniach 28-29 marca br. PKN Orlen wraz z Energy and Geoscience Institute

University of Utah i Schlumberger Innovation Center zorganizowali konferencję, na

której omawiano perspektywy wydobycia gazu łupkowego w Polsce – gościem był

m.in. premier Donald Tusk. 11 i 12 maja br. odbyła się w Warszawie konferencja

„The Poland – U.S. Energy Roundtable”, podczas której dyrektor Departamentu

Gazu i Ropy Ministerstwa Gospodarki, Maciej Kaliski, przestrzegał przed

wzrastaniem antyłupkowych nastrojów w Europie i Rosji. Większe zainteresowanie

tematyką wśród europejskich polityków i społeczeństw (protesty we Francji,

optymizm

w Polsce), nie oznacza bynajmniej, że przyszłość gazu łupkowego jest niezagrożona.

Przeciwnie – aktywizacja ekologów wysuwających przeciw łupkom coraz więcej

argumentów sprawia, że posiadające złoża państwa oraz organa Unii Europejskiej,

którym zależy na implementacji „zielonej energii”, mogą stworzyć legislacyjne bariery

dla tej innowacyjnej metody pozyskiwania gazu ziemnego.

Rozbudowa arsenału argumentów przeciw łupkom

O ile do niedawna przeciwnicy wydobycia gazu łupkowego koncentrowali się

wyłącznie na jego ekologicznym aspekcie, o tyle w ostatnim czasie ich argumentacja

zyskała nowe wymiary. Argumenty przeciwników łupków można już

podzielić na cztery grupy: ekologiczną, ekonomiczną,

społeczną i prawną. Środowiska ekologiczne skupiają się w swej krytyce

głównie na rzekomej szkodliwości metody szczelinowania hydraulicznego. Ekolodzy

powołują się na film dokumentalny Josha Foxa „Gasland” („Kraj gazem płynący”),

który w złym świetle przedstawia wpływ łupków na społeczności żyjące w pobliżu

miejsc eksploatacji.

Najpopularniejszą grupę argumentów osób nieprzychylnie nastawionych do

łupków stanowią a r g u m e n t y e k o l o g i c z n e , które wpłynęły już na decyzje

poszczególnych rządów. W marcu 2011 r. protesty ekologów we Francji skłoniły

premiera François Fillona do ogłoszenia czasowego moratorium na wydobycie gazu

1 M. Orion-Jędrysek, Gaz łupkowy poza kontrolą, www.naszdziennik.pl, 14.10.2011

Raport EBE/Inicjatywa CK

przygotowany przez: Wojciech Jakóbik, Paweł Kowal, Bartosz Marcinkowski, Piotr Rapkowski, Kamil Zając

w w w . p a w e l k o w a l . p l w w w . e b e . o r g . p l w w w . f a c e b o o k . c o m / p a w e l k o w a l p l

INICJATYWA CK

LOBBING PRZECIW WYDOBYCIU GAZU ŁUPKOWEGO W UE – WNIOSKI DLA POLSKI

łupkowego. W maju niższa izba francuskiego parlamentu zakazała prowadzenia

wydobycia gazu łupkowego metodą szczelinowania hydraulicznego z obawy przed

zatruciem wód gruntowych. 9 maja br. Jacek Winiarski, rzecznik Greenpeace

w Polsce powiedział: „Do odwiertów wpompowywana jest duża ilość wody

z dodatkiem specjalnych chemikaliów. Prowadzi to do zanieczyszczenia wody pitnej.

Greenpeace nie jest przeciwny gazowi, bo uważamy go za paliwo przejściowe

w drodze od paliw kopalnych do OZE. Jednak kluczową kwestią w przypadku łupków

będzie to, jak technologia wydobycia będzie wpływała na środowisko naturalne.

Metoda z USA jest dla nas zła”2. 17 maja 2011 roku w piśmie „Proceedings of the

National Academy of Sciences” (prestiżowy tytuł Amerykańskiej Akademii Nauk)

pojawił się artykuł na temat zanieczyszczenia wody przez wydobycie łupków: autorzy

twierdzą, że w przydomowych studniach mieszkańców okolic wydobycia znaleźli

duże stężenie metanu – 64 miligramy na litr (norma to 1 mg). Ich zdaniem powoduje

to wzrost ryzyka wybuchu, ponieważ taka woda jest łatwopalna. Winą za to obarczyli

metodę szczelinowania hydraulicznego3.

Po publikacji amerykańskiego raportu nt. łupków rozmaite grupy zaczęły

wysuwać a r g u m e n t y e k o n o m i c z n e, podające w wątpliwość opłacalność

wydobycia gazu z łupków. Część argumentów ekonomicznych opiera się na

fałszywych przesłankach ekologicznych – wedle nich pokrycie strat związanych ze

zniszczeniem krajobrazu, zatruciem mieszkańców i wód gruntowych w efekcie

wymaga nakładów finansowych przewyższających zyski ze sprzedaży gazu

łupkowego. 6 kwietnia 2011 roku dyrektor Greenpeace Russia, Vladimir Chuprov,

powiedział wprost, że wydobycie gazu łupkowego jest nieopłacalne. Podkreślił, że

łupki wymagają dużych inwestycji i zaawansowanych technologii, a ich

konkurencyjność na rynku energetycznym stoi wciąż pod znakiem zapytania 4 .

26 czerwca br. dziennik „New York Times”, powołując się na listy pracowników

koncernów energetycznych, wskazał, że wydobycie gazu łupkowego jest „w zasadzie

nieopłacalne”. NYT przedstawia wydobycie gazu łupkowego jako bardzo kosztowne

przedsięwzięcie, w którym koszt wydobycia przewyższa zysk ze sprzedaży gazu5.

Coraz większe znaczenie zyskują również a r g u m e n t y o c h a r a k t e r z e

społecznym – wskazuje się na niechętny stosunek lokalnych społeczności do

łupków oraz zachwianie równowagi krajobrazowej i destrukcję fauny i flory

w regionach eksploatowania złóż łupków. 22 marca 2011 r. podczas spotkania

mieszkańców Niestkowa zdecydowana większość z 30 obecnych zagłosowała

przeciw wydobyciu gazu łupkowego w okolicy. „Nie po to kupowaliśmy za duże

2 Czy wydobycie łupków zaszkodzi środowisku naturalnemu? Darek Malinowski, www.gazownictwo.wnp.pl, 28.07.2011

3 S. G. Osborn, A. Vengosh, N. R. Warner, R. B. Jackson, Methane contamination of drinking water accompanying gas -well

drilling and hydraulic fracturing, „Proceedings of the National Academy of Sciences” 17.05.2011, t. 108, nr 20.

4 Experts skeptical over commercial benefits of shale gas extraction, http://en.rian.ru/business/20100406/158452243.html,

03.08.2011

5 Documents: Leaked Industry E-mails and Reports, www.nytimes.com, 28.07.2011

Raport EBE/Inicjatywa CK

przygotowany przez: Wojciech Jakóbik, Paweł Kowal, Bartosz Marcinkowski, Piotr Rapkowski, Kamil Zając

w w w . p a w e l k o w a l . p l w w w . e b e . o r g . p l w w w . f a c e b o o k . c o m / p a w e l k o w a l p l

INICJATYWA CK

LOBBING PRZECIW WYDOBYCIU GAZU ŁUPKOWEGO W UE – WNIOSKI DLA POLSKI

pieniądze działki i budowaliśmy domy na wsi, aby teraz zabierano nam ciszę i spokój.

Jeśli chcecie zarabiać na wydobyciu gazu, to róbcie to w miejscach, gdzie nie

mieszkają ludzie” − wypowiedź mieszkańca Niestkowa, gdzie trwają prace

poszukiwawcze koncernów energetycznych6. Inny przykład: jak podaje

„Rzeczpospolita”, zdaniem amerykańskich ekologów obywatele USA są „pozbawieni

dostępu do informacji na temat toksycznych substancji używanych podczas

wydobycia” 7 .

W debacie o wykorzystaniu złóż gazu łupkowego mogą także zostać

wykorzystane argumenty prawne. Kolejnym bowiem problemem, jaki stoi przed

eksploatacją polskich łupków, jest p o l s k i e p r a w o g e o l o g i c z n e

i górnicze. Michał Szubski, prezes PGNiG, wskazuje, że stwarzające wiele

utrudnień inwestorom polskie prawo może być istotnym ograniczeniem dla

wykorzystania polskiego potencjału: „Trzeba rozwiązać problem cenotwórstwa, czyli

urzędowego ustalania ceny gazu, ponieważ potrzebna jest nam zdolność

generowania kapitału na rozwój. Jeśli to się nie uda, będziemy zmuszeni ograniczyć

inwestycje” 8 .

Jak widać, argumenty przeciwników wydobycia gazu łupkowego ogniskują się

na kilku związanych z nim płaszczyznach. Ustawodawstwo antyłupkowe może tym

samym zyskać fundamenty, niezwiązane tylko z ochroną środowiska naturalnego.

Polska, stojąc na straży swoich interesów ekonomicznych, powinna dążyć do

specjalnej legislacji, uwzględniającej wszystkie powyższe czynniki.

Lobby antyłupkowe – Unia Europejska

Na zamówienie Komisji ds. Środowiska, Zdrowia Publicznego oraz

Bezpieczeństwa Żywnościowego Parlamentu Europejskiego (European Parliament’s

Committee on Environment, Public Health and Food Safety – ENVI) 9 powstał raport

na temat eksploatacji gazu ze złóż łupkowych. Został on sporządzony przez

Wuppertal Institute for Climate, Environment and Energy oraz agencję doradczą

Ludwig-Boelkow-Systemtechnik GmbH. Autorzy tekstu „Wpływ wydobycia gazu

łupkowego i łupków bitumicznych na środowisko oraz ludzkie zdrowie” mają wiele

zastrzeżeń co do funkcjonowania prawa górniczego w Europie. Nawołują do

ponownej oceny kwestii związanych ze zmianami klimatycznymi, przejściem do

zrównoważonego systemu energetycznego, które są dla Unii Europejskiej

priorytetami. Zachęcają również do zastanowienia się nad zwiększeniem udziału

6 Z. Marecki, Mieszkańcy Niestkowa nie chcą, aby wydobywano tu gaz łupkowy, www.gp24.pl, 1.07.2011

7 Ekolodzy krytykują gaz łupkowy, www.rp.pl, 21.07.2011

8 Prawo kontra łupki, www.wprost.pl, 2.06.2011

9 Stefan Lechtenboehmer, Matthias Altmann, Sofia Capito, Zsolt Matra, Werner Weindorf, Werner Zittel, Impacts of shale gas

and shale oil extraction on the environment and on human health, Bruksela 2011

Raport EBE/Inicjatywa CK

przygotowany przez: Wojciech Jakóbik, Paweł Kowal, Bartosz Marcinkowski, Piotr Rapkowski, Kamil Zając

w w w . p a w e l k o w a l . p l w w w . e b e . o r g . p l w w w . f a c e b o o k . c o m / p a w e l k o w a l p l

INICJATYWA CK

LOBBING PRZECIW WYDOBYCIU GAZU ŁUPKOWEGO W UE – WNIOSKI DLA POLSKI

społeczeństwa w dyskusji w dziedzinie górnictwa na poziomie lokalnym

i regionalnym.

Według twórców dokumentu, stosowanie technologii do wydobywania gazu

z łupków wiąże się z nieuniknionym wpływem na środowisko, z wysokim ryzykiem

poniesienia szkód ekologicznych. Ryzyko wypadków zwiększa się wraz ze wzrostem

presji gospodarczej (złe użytkowanie w celu obniżenia kosztów i czasu produkcji), co

może powodować np. zanieczyszczenie wód gruntowych przez niewykryte przecieki.

Obecne ramy legislacyjne Unii Europejskiej przewidują oddziaływanie kopalni na

środowisko dopiero wtedy, gdy tempo produkcji przekracza wartość 500 000 m 3 na

dzień – według autorów limit ten jest zbyt wysoki. Władze lokalne i regionalne

powinny mieć prawo do wyłączenia obszarów wrażliwych (jak np. strefy ochronne

ujęć wody pitnej, wsie, grunty orne itp.), a także prawo do decydowania o zakazie lub

licencjonowaniu działań związanych z kruszeniem hydraulicznym na swoim

terytorium; brakuje analizy obecnych procedur przyznawania koncesji na

poszukiwanie oraz eksploatację złóż ropy i gazu.

W raporcie zwrócono uwagę, że zapotrzebowanie na gaz w Europie będzie

wzrastać i jedyną alternatywą dla pozyskiwania go drogą dostaw z Rosji może być

gaz łupkowy. Dokument wskazuje, że od kilku lat europejska produkcja gazu

ziemnego gwałtownie spada i przewiduje jej dalszy spadek o kolejne 30 lub więcej

procent do 2035 roku. Europejski popyt na gaz będzie narastał do 2035 roku, import

tego surowca będzie nadal się zwiększał. Zdaniem autorów raportu jest bardzo

wątpliwe, czy dodatkowy import rzędu 100 mld m 3 (lub więcej) będzie miał szansę

zostać zrealizowany.

Komisja ds. Środowiska, Zdrowia Publicznego oraz Bezpieczeństwa

Żywnościowego Parlamentu Europejskiego rekomenduje przeprowadzenie

wyczerpującej i szczegółowej analizy europejskich ram legislacyjnych dotyczących

wydobywania gazu łupkowego, „gazu zamkniętego” oraz kruszenia hydraulicznego,

dalsze ich rozwijanie (w tym obniżenie progu uznawania przez prawodawstwo

oddziaływania kopalń na środowisko), przeprowadzenie analizy Life Cycle

Assessment odnoszącej się do oceny długofalowych konsekwencji dla środowiska

z podjęcia wydobycia oraz zharmonizowanie prawa w całej Unii Europejskiej. Według

Komisji należy ocenić, czy stosowanie toksycznych substancji chemicznych do

iniekcji powinno być całkowicie zakazane, a przynajmniej liczba dozwolonych

substancji powinna być ograniczona, a ich użytkowanie monitorowane. Informacje

o stosowanych chemikaliach powinny być podane do widomości publicznej. Po

zaakceptowaniu projektu jednostki wydobywczej powinno być przeprowadzane

obowiązkowe monitorowanie przepływów wód powierzchniowych oraz emisji

szkodliwych substancji do atmosfery. Zdaniem członków Komisji należy prowadzić

statystyki dotyczące wypadków i gromadzić reklamacje na szczeblu europejskim.

Ze względu na skomplikowany charakter możliwych skutków i zagrożeń dla

środowiska oraz zdrowia ludzkiego, Komisja zaleca opracowanie nowej dyrektywy na

szczeblu europejskim w zakresie kruszenia hydraulicznego.

Raport EBE/Inicjatywa CK

przygotowany przez: Wojciech Jakóbik, Paweł Kowal, Bartosz Marcinkowski, Piotr Rapkowski, Kamil Zając

w w w . p a w e l k o w a l . p l w w w . e b e . o r g . p l w w w . f a c e b o o k . c o m / p a w e l k o w a l p l

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: