Błędy metodologiczne.doc

(29 KB) Pobierz

Błędy metodologiczne

I.       Ogólne

 

1. Błąd definiowania

 

a) formalne

– definicje nie spełniające warunku niesprzeczności

– definicje nie spełniające warunku przekładalności (definicje za szerokie lub za wąskie oraz nie gwarantujące w ogóle przekładalności definiendum)

– bezpośrednie czy pośrednie błędne koło w definiowaniu

b) pozaformalne

– definicja zbyt długa

– definicja zmieniające w powszechnie przyjęte znaczenie definiendum ( przy definicjach sprawozdawczych)

–  sprawozdawcza definicja terminu wieloznacznego przez jeden definiens jednoznaczny

–  definicja nie wyjaśniająca

–  definicja podająca nadmiar własności ( definicja nie wyjaśniająca precyzyjnie)

–  definicja czysto negatywna

–  definicja alternatywna

–  definicja względna

–  definicja twórcza ( gdy nie ma być metasystemowym skrótem)

 

2. Błędy podziału i klasyfikacji

 

a) formalne

- podział nieadekwatny

- podział nierozłączny

b) pozaformalne (materialne)

- podział zbyt sztuczny

-podziały zbyt szczegółowe i skomplikowane

- podziały nie posiadające jednolitej zasady lub właściwej dla celów którym mają służyć ( podział nieprzydatny do celów poznawczych lub dydaktycznych w danej dziedzinie i przy danych zadaniach)

c) błędy semantyczne ( nieostrość pojęć czy nieostrość określenia stosunków między zakresami)

 

3. Błędy stawiania i rozwiązywania zagadnień naukowych

 

a) zagadnienia i hipotezy niewłaściwie postawione

-        nieściśle i nieprecyzyjnie sformułowane

-        niezasadne

-        nie na serio ( tylko dydaktycznie lub retorycznie, lub dla samego sprawdzenia)

-        nietrafne

-        nierozwiązywalne racjonalnie (zagadnienie zasadniczo nierozstrzygalne)

-        nie wymagające operacji poznawczych o charakterze dyskursywnym lub twórczym

              b) rozwiązania niepoprawne, gdy

-        nie są podane wyraźnie lub poprawne logicznie reguły postępowania

-        nie są uzasadnione ostatecznie oczywistością zmysłową lub intelektualną

-        nie są przeprowadzone w sposób racjonalny i kontrolowany

-        nie są usystematyzowane

-        są niewyrażalne ściśle i precyzyjne w stopniu możliwym dla danej dziedziny wiedzy

 

4. Błędy dyskusji

 

a) niewłaściwy wybór przedmiotu dyskusji i jej zapoczątkowanie, jak np. postawienie problemu nie podlegającego sporowi lub rozwiązywalnego w drodze zwykłego spostrzeżenia lub nieprecyzyjnie sformułowanego lub nierozwiązywalnego racjonalnie

b) korzystanie w zwodzeniu z usterek w wysłowieniu myśli

c) posługiwanie się w przekonywaniu czynnikami emocjonalnymi i sugestią, jak np. wykorzystanie braku niedostatecznego przygotowania u dyskutanta, narzucanie tezy słowami mocno zabarwionymi emocjonalnie zaksakującymi czy wręcz sofistycznymi

d) nieszczere i nielojalne używanie chwytów i forteli, jak np. pozyskiwanie najpierw zaufania, a później jego nadużycie, ukrywanie własnych metod atakowania i obrony, by niespodziewanie zaskoczyć, ustawiczne i złośliwe zarzucanie niejasności („nie rozumiem”) oraz zamęczające żądanie definicji każdego terminu

e) posługiwanie się wadliwymi rozumowaniami

 

II.   Specjalne

 

1. Błędy stosowania metody dedukcyjno- formalnej

 

a) wadliwość w konstruowaniu aparatury pojęciowej (symboliki i jej użycia)

- niewłaściwy wybór wyrażeń pierwotnych

- niepoprawne wprowadzanie nowych wyrazów

b) wadliwości systematyzowania

- usterki w wyborze założeń

- błędy dowodzenia (zwłaszcza kierowanie się pół oczywistością)

-wadliwości posługiwania się diagramami

- niewłaściwa aplikacja metody dedukcyjnej

 

2. Błędy stosowania metody statystycznej

 

a) niewłaściwy wybór próbki (reprezentacji)

- nie dokonany dwiema wzajemnie kontrolującymi się metodami

- próbka tendencyjna, za mała lub jakościowo niekompletna

b) nieodpowiednia obserwacja

– źle dobrani obserwatorzy

– nie zdeterminowany dostatecznie przedmiot (np. mieszanie cech zjawiska z opinią o zjawisku)

– wadliwa redakcja formularzy (zwłaszcza ankiety)

c) pomijanie szczegółowej kontroli (rachunkowej i logicznej) materiału statystycznego

d) grupowanie materiału bez zachowania warunków poprawnego podziału

e) bezkrytyczne użycie technik statystycznych (np. obliczanie średniej geometrycznej przy wielkościach zero lub ujemnych)

f) analizowanie nie biorąc pod uwagę:

– ukrytych założeń (modyfikujących lu niesłusznych)

– istnienia błędu teoretycznego

–  nieadekwatności analizy statystycznej dla pewnych celów

– właściwej roli prawidłowości statystycznych (np. że nie są one jeszcze jako takie prawami naukowymi)

g) wadliwe prezentowanie rezultatów analizy

 

3. Błędy stosowania metody przyrodniczej

 

a) wadliwość ustalania faktu naukowego

– niedostateczne wyeliminowanie uprzedzeń i założeń

– nieliczenie się z czynnikami interpretacyjnymi

b) usterki obserwacji

– opuszczenie potrzebnych obserwacji, zwłaszcza co do zachodzenia instancji lub istotnych okoliczności zjawiska

– obserwacje niedokładne

– obserwacje nie przygotowane oraz nie kontrolowane różnorodnymi modyfikacjami

– błędy pomiaru i liczenia

c) wady opisu

– niedostateczne uwzględnienie aspektu ważnego ze względu na postawione pytanie

– całkowite pominięcie okoliczności zjawiska lub zależności od terminologii teorii

– mieszanie postrzeżeń z ich interpretacją

– brak porządku rzeczowego i logicznego

d) błędy interpretacji:

– nie uzasadniona dostatecznie generalizacja

– tendencyjne stawianie hipotez

- niepoprawne rozumowania przy rozstrzyganiu hipotez

– nieuwzględnianie pozytywnego stosunku uczuciowego jaki badacz zajmuje względem własnej hipotezy

– niewłaściwa kwalifikacja hipotez pochodnych od innych hipotez

e) uchybienia w konstruowaniu teorii

– dążenie za wszelką cenę do formalizacji języka

– przesadne rozdzielanie czynnika apriorycznego i empirycznego

– niedostateczna dbałość o rzeczową i logiczną jedność teorii

 

4. Błędy stosowania metody historycznej:

 

a) tendencyjny dobór źródeł

b) niekrytyczne badanie źródeł

– niedostateczne uzasadnienie autentyczności lub nieskażoności źródła oraz wiarygodności autora

– przesadne zaufanie do kryteriów wewnętrznych

– pomijanie wzajemnej kontroli świadectw

c) wadliwe rozumienie (językowe i rzeczowe) źródeł, zwłaszcza gdy wyczytuje się za dużo lub za mało, albo zupełnie coś innego ( zwykle to co chce się wyczytać)

d) usterki rozumowania bezpośredniego ( opartego na źródłach)

– opieranie się na źródłach pochodnych, jeśli istnieją ich wzory

– opracowywanie całości informacji, biorąc szczególy z doniesień istotnie różniących się w założeniach podstawowych

-        nieliczenie się z tym, że tylko niezależne źródła wzmacniają pewność informacji

-        nieostrożne posługiwanie się argumentem z milczenia

              e) uchybienia rozumowań pośrednich

-        używanie uprawdopodobniających uzasadnień pośrednich zamiast możliwego oparcia się na źródłach

-        przypisywanie hipotezie niewłaściwej kwalifikacji

-        ograniczanie się do potwierdzenia hipotezy bez skrupolatnego wyszukania argumentów obalających

-        doszukiwanie się jednej przyczyny lub motywu dla faktu historycznego, który z zasady jest zjawiskiem złożonym

-        posługiwanie się niedostatecznie uzasadnionymi analogiami

 

              5) Błędy analizy filologicznej

Zgłoś jeśli naruszono regulamin