Dział terapii fizykalnej, zajmującej się terapeutycznym wykorzystaniem efektów biologicznych, energii elektrycznej do leczenia, rehabilitacji i diagnostyki.
Klasyfikacja prądów oparta na :
-głównych parametrach prądu ; kierunek, częstotliwość, natężenie
-efektach terapeutycznych
Pod względem kierunku prąd dzielimy na :
-jednokierunkowy
-dwukierunkowy
1. Jednokierunkowy
Stałyà galwaniczny, przerywany
Zmiennyàsinusoidalny
Prąd jednokierunkowy – elektrony zawsze poruszają się w tym samym kierunku
2.Dwukierunkowy
Symetryczny
Prąd dwukierunkowy- elektrony poruszają się w naprzemiennych kierunkach i stale zmieniają swoją polaryzację.
Pod względem częstotliwości prądy dzielimy na :
-prądy stałe ( częstotliwość = 0)
-prądy niskie częstotliwości (1-800)
-prądy średniej częstotliwości ( 800-10.000)
-prądy wielkiej częstotliwości ( ponad 10.000)
Częstotliwość- liczba cykli lub drgań zachodzących w jednostce czasu.
Jednostka jest herz-Hz
Pod względem efektów terapeutycznych prąd dzielimy na :
-prądy z efektem pobudzenia ruchowego (np.prąd stały, przerywany,prostokątny, farradyczny, Kotra)
-prądy o efekcie przeciwbólowym (np.prąd stały, diadynamiczny, interferencyjny,Traberta, TENS)
Prąd elektryczny wywołuje znaczące efekty biologiczne, które zależą od parametrów prądu.
Pobudzenieà zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem zewnętrznych bodźców, które nie uszkadzają komórki i wywołują całkiem odwracalne zmiany.
Pobudliwośćà to zdolność komórki do reagowania na bodźce
-jony pozbawione kilku elektorów są to jony dodatnie (+) KATIONY , będą przemieszczać się do katody ( biegun ujemny)
-jony z przewagą elektronów to jony ujemne (-) ANIONY , będą przemieszczać się do anody ( biegun dodatni)
LECZNICZE ODDZIAŁYWANIE ZALEŻY OD :
Energia lecznicza
Zmiany w tkankach
Efekty
-rodzaj
-skład tkanek
-czas terapii
-właściwości
-sposób aplikacji
-rodzaj schorzenia
-zakres
-wielkość dawki
-podatność
-czas trwania
-wrażliwość osobnicza
Czynnik fizykalny– to bodziec wywołujący w ustroju odpowiedz tkankową zwaną odczynem
Odczyn- to odpowiedź tkankowa będąca w bezpośrednim kontakcie z efektorem leczniczym
( szereg reakcji biochemicznych , zmieniających procesy fizjologiczne zachodzące w tkankach)
Efekt leczniczy- to coś by było widoczne wymaga często wielokrotnego wywołania odczynów.
Zabieg elektryczny, w którym wykorzystuje się prąd stały. Nazwa zabiegu wiąże się z nazwiskiem włoskiego lekarza Luigi Galvaniego
Rodzaje elektrod:
1.Elektordy płaskie
2.Elektrody specjalne :
-dyskowa ( na okolice gałek ocznych , uszu)
-wałeczkowa ( galwanizacja labilna)
-Bergoniego tzw.półmaska ( na okolice twarzy)
Podział galwanizacji :
1.Ze względu na ułożenie elektrod
-podłużne
-poprzeczne
2.Ze względu na sposób wykonywania zabiegu
-stabilne
-labilne
3.Ze względu na elektrodę czynną
-katodowe
-anodowe
Elektroda czynna ( lecznicza)- wywołuje efekt leczniczy
Elektroda bierna – zamyka obwód
-poprzeczne – występują dwa opory, związane z warstwowym ułożeniem tkanek o różnym przewodnictwie
-podłużne – opór jaki stawiają tkanki jest tu mniejszy
Rozmiar elektrod – decyduje o gęstości przepływającego prądu, jest to stosunek natężenia prądu do powierzchni elektrody wyrażonej w cm2 przez którą przepływa prąd
J=I/S
I-natężenie
S-powierzchnia elektrody
24cm2 – 2,5 mA
36cm2 – 3,5 mA
7,2cm2 – 7mA
Aby być pewnym czy powyższe wartości nie są przekroczone, należy podzielić wyjściowe natężenie prądu ( wartość skuteczną) przez powierzchnie elektrody w cm2 ; otrzymana wartość powinna być mniejsza niż 2mA/cm2
-od 10-30 min ( przeciętnie 15min)
-codziennie , co 2 dzień
-cykl 10-20 zabiegów
Charakteryzuje się nadmiernym zagęszczeniem prądu na sąsiednich ze sobą krawędziach elektrod, objawiające się nadmiernym odczynem naczyniowym lub uszkodzeniem tkanki.
Zwiększenie gęstości prądu może również wystąpić w przypadku gdy powierzchnie elektrod nie są równe lub, gdy podkład nie przylega.
ANODA
-przeciwbólowe
-przekrwienie
-proces zapalny
-wpływa stymulująco
Zależy od
-powierzchni elektrody czynnej
-rodzaj i umiejscowienie schorzenia
Dawka słaba od 0,001-0,1 Ma/cm2 stosuje się w przypadku :
-użycia małych elektrod o powierzchni 10-20cm2
-w pod ostrym stadium schorzenia
-długotrwałego przepływu prądu
Dawka mocna od 0,5mA/cm2 stosuje się w przypadku :
-użycia dużych elektrod
-w przewlekłych schorzeniach
-krótkotrwałego przepływu prądu
WSKAZANIA
-nerwobóle
-przewlekłe zapalenia nerwów, korzeni, splotów
-zespoły bólowe w chorobie zwyrodnieniowej
-zaburzenia krążenia obwodowego
-porażenia wiotkie
-prąd o małej mocy wpływa na zakrzepy naczyniowe, oraz przyśpiesza zrost kostny
PRZECIWWSKAZANIA
-ropne zapalenie skóry i tkanek miękkich
-wypryski
-stany gorączkowe
-zaburzenia czucia
-choroby tarczycy
-porażenie spastyczne
-ciąża
-nowotwory
-czynna gruźlica
OSTROŻNOŚĆ
-stosowanie galwanizacji w okolicy klatki piersiowej i kończyn górnych u osób z wszczepionym rozrusznikiem serca
-zmiany chorobowe w okolicy głowy i serca , są to miejsca wrażliwe
-nie można wykonywać w miejscach w których kości zostały zespolone metanolem
-biegun (+) wpływa niekorzystnie na uszkodzone włókna nerwowe
ZASADY PRAWIDŁOWEGO WYKONYWANIA GALWANIZACJI
-przestrzegania wskazań lekarza
-wykonywać tylko na zlecenie lekarza
-sprawdzić czy u chorego nie występuje zaburzenie czucia powierzchniowego, jego osłabienie, lub zniesienie ( w przypadku osłabienia czucia konieczne jest zachowanie ostrożności w czasie zabiegu)
-oczyścić skórę i odtłuścić alkoholem
-pacjent powinien zachować spokój
-w miejscu ubytku skóry nałożyć podkład i osłonić miejsce folią
-przestrzegać czystości podkładu
-przebywać w kontakcie z pacjentem
-wszelkie zmiany natężenia prądu powinny być wykonywane płynnie i bardzo wolno
-sprawna aparatura
Transdermalny system terapeutyczny ( TTS)- polega na wprowadzeniu określonej substancji leczniczej do organizmu przez warstwę naskórka i skóry właściwej
W systemie TTS wyróżnia się –bierne i –czynne wprowadzanie leku
à bierne ( systemy membranowe) w których leki przenikają do organizmu spod specjalnych błon nałożonych na powierzchnie skóry
àczynne to jonoforeza i fonoforeza
Jonoforeza-metoda podawania leków wykorzystująca przemieszczanie się jonów leczniczych w polu elektrycznym. Jony wprowadzone przez skórę z ładunkiem elektrycznym przemieszczają się głównie drogą przewodów potowych i mieszków.
Jony o ładunkach takich samych jak elektrody, pod którymi się znajdują zostają odepchnięte od niej i przemieszczają się.
Jony konkurencyjne – jony wykazujące dużą ruchliwość w polu elektrycznym stanowiące konkurencje dla jonów działających leczniczo.
Jony pasożytnicze – pojawiające się na skutek zanieczyszczeń roztworu, użytego do jonoforezy lub zanieczyszczeń skóry.
Technika
-skóra odtłuszczona, oczyszczona
-zabieg wykonujemy tydzień przed zaprzestaniem leczenia maściami
-podkład lekowy – gaza grubości ok.0,5cm nasycona roztworem leku lub przykrywająca naniesioną na skórę lub żel
-podkład pośredni
-elektroda dopasowana do okolicy w której będzie przeprowadzany zabieg
-folia, opaska mocująca
-czas zabiegu 15 minut, w przypadku histaminy lub adrenaliny 3-5minut
-natężenie prądu najczęściej 0,1mA/cm2
Fonoforeza – metoda wprowadzanie leku za pomocą ultradźwięków
W obszarze skóry poddanej ultradźwiękom zachodzą :
-miejscowe zmiany temperatury
-zmiana wewnątrzkomórkowego ciśnienia
-powstanie zjawisk kawitacji ( wytworzenia pęcherzyków gazowych w płynach ustrojowych, w warstwie rogowej i na zewnątrz skóry pod wpływem zmian ciśnienia)
Efekty te ułatwiają wnikanie substancji leczniczych do tkanek podskórnych
Korzyści TTS :
-ominięcie przewodu pokarmowego (brak barier;błona śluzowa, enzymy)
-wprowadzenie bezpośrednio do krążenia, a nie przez układ żyły wrotnej
ogranicza to proces usuwania substancji leczniczych przez wątrobę
-możliwość przedłużenia działania substancji leczniczy o krótkim biologicznie okresie półtrwania
-możliwości przerwania w dowolnej chwili dawkowania leku
-miejscowe działanie leku ograniczenie do struktur objętych procesem chorobowym
Wady stosowania TTS :
-uczulenia, podrażnienia
-ograniczony sposób mierzenia intensywności i głębokości przenikania leku do skóry
-brak standaryzacji technik wykonywania zabiegu
-niepewność co do wielkości efektu miejscowego i systemowego
TTS stosujemy gdy :
-istnieją przeciwwskazania lub ograniczenia dla innych dróg podawania leku ( nietolerancja)
-wskazane jest podanie leku do tkanki o niskim stopniu unaczynienia , nie uzyskującej efektywnej dawki leku z krążenia systemowego
-wskazane jest miejscowe uzupełnianie np. przeciwzapalne
-wskazane jest wykorzystanie niezależnego od farmakoterapii, efektorów stosowania prądu elektrycznego
Kryteria doboru
Związane z dodatkowym efektem terapeutycznym
Jonoforezę stosujemy zazwyczaj :
-przy zmianach powierzchownych i / lub połączonych z bólem
-mniejsza głębokość przenikania
-wykorzystanie przeciwbólowego działania
Fonoforeze stosujemy zazwyczaj :
-przy zmianach głębokich
-gdy uzasadnione jest wykorzystanie wytworzonego ciepła
-gdy chcemy wykorzystać stymulacje procesów poprawczych
Czynniki wpływające na skuteczność jonoforezy
-rodzaj leku (każdy lek musi ulegać dysocjacji)
-stężenie leku ( wystarczająco duże, aby wywołać efekt)
-natężenie i czas działania pola elektrycznego ( im większe natężenie i dłuższy czas działania , tym większe przenikanie)
-właściwości skóry ( stopień uwodnienia , ukrwienia)
-efekt depozytowy ( zdolność gromadzenia jonów w skórze i skórze właściwej)
Czynniki wpływające na skuteczność fonoforezy
-masa cząsteczkowa leku ( przenikanie leku jest odwrotnie proporcjonalne do masy cząsteczkowej)
-stężenie leku
-podłoże leku ( maść, żel musi dobrze przewodzić )
-zwiększenie przepuszczalności naskórka i skóry pod wpływem leku
-oddziaływanie termiczne ze skórą i na cząstki leku
-doboru mocy i częstotliwości ultradźwięków
-sposobu ekspozycji na falę ultradźwiękową : ciągła , impulsowa
(fale impulsowe wiąże się z mniejszą produkcją ciepła-mniejsze przenikanie)
-czas ekspozycji ( im zabieg dłuższy tym większa dawka może wpłynąć)
-czas zabiegu ok.10-15 minut
Ocena skuteczności jono i fonoforezy
-wstępna ocena ( 4-5 dni po zabiegu)
-w przypadku neurologii po 5-7 dniach
-uwzględnienie minimalnych zmian, np.obraz zmian skórnych, zakres ruchu, pow.owrzodzenia)
-zmniejszenie bólu
-przy braku zmian po 8-10 zabiegach
àodstąpić od zabiegów
àwykonywać jeszcze 5-6 i dokonać ostatecznej decyzji
à zmienić lek
...
Sylwinka761