PRELEKCJA 5
Paciorkowce
Morfologia:
- Gram(+) ziarenkowce
- katalazo-ujemne
- wywołują alfa-, beta- lub gamma-hemolizę
- tlenowe (w większości względne tlenowce) i beztlenowe
- rosną najlepiej na agarze z krwią, który dostarcza katalazę i umożliwia wzrost tlenowy
Czynniki zjadliwości:
- toksyny
- otoczki
Typy hemolizy:
a) alfa-hemoliza - hemoliza niecałkowita, powoduje zielone zabarwienie hemoglobiny, dlatego paciorkowce tej grupy nazywane są zieleniejącymi
- większość paciorkowców tej grupy nie ma otoczek z wyjątkiem S. pneumoniae (który posiada 80 typów otoczkowych)
- paciorkowce zieleniejące
b) beta-hemoliza - hemoliza całkowita (pojawia się przezroczysta strefa na agarze)
- paciorkowce tej grupy odpowiedzialne są za większość chorób paciorkowcowych, chociaż nie wszystkie Streptococcus beta-hemolizujące są patogenne
- do beta-hemolizujących należą S. pyogenes i S. agalactiae!
c) gamma-hemoliza - inaczej brak hemolizy
- gamma-hemolizujące paciorkowce zwykle nie są chorobotwórcze
Tabela - różnicowanie paciorkowców beta-hemolizujących:
Gatunek
Grupa serologiczna
Wrażliwość na bacytracynę
Wrażliwość na ko-trimoksazol
Test CAMP
Rozkład hipuranu sodu
Test PYR
S. pyogenes
A
wrażliwe
oporne
-
+
S. agalactiae
B
S. equisimilis
C
S. constelatus
F lub A
Klasyczny podział na grupy serologiczne wg Lancefield uwzględnia różnice w budowie wielocukrów wchodzących w skład ściany komórkowej.
a) Grupy Lancefield o istniejącym znaczeniu klinicznym i ich przedstawiciele:
A - S. pyogenes, nieliczne szczepy S. anginosus i S. constelatus
B - S. agalactiae,
C - S. dysgalactiae subsp. equisimilis, S. equi subsp. equi, S. equi subsp. zooepidemicus
D - S. bovis (=equinus), Enterococcus faecalis, Enterococcus faecium
F - niektóre paciorkowce grupy S. millieri
G - m.in zwierzęce paciorkowce ropotwórcze (S. canis)
Identyfikacja serologiczna:
- testy lateksowe (odczyn bierny odwrócony)
- w przypadku grup A i B określenie przynależności do grupy jest równoznaczne z identyfikacją gatunku (A - S. pyogenes, B - S. agalactiae)
- w przypadku innych grup przynależność gatunkowa określana jest przy użyciu testów biochemicznych
Paciorkowce grupy A - Streptococcus pyogenes:
Czynniki determinujące chorobotwórczość:
1. białka:
a) białko M:
- właściwości antyfagocytarne i antykomplementarne, działa też cytotoksycznie na neutrofile
- silnie immunogenne, występuje ponad 80 typów
b) białko F - białko wiążące fibronektynę:
- czynnik adhezyjny, pozwala paciorkowcom wiązać się z komórkami nabłonkowymi gardła
c) białko G:
- wiąże region Fc przeciwciał - zapobiega opsonizacji
2. otoczka hialuronowa:
- nie jest immunogenna
3. wielocukier C i antygeny błony cytoplazmatycznej:
- przypuszczalnie rola w nieropnych następstwach zakażenia paciorkowcowego
- przypominają ludzkie antygeny (szczególnie te w sercu, nerkach i stawach) - mogą doprowadzić do autoagresji (rozwija się gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek itd.)
4. egzotoksyny:
a) toksyny erytrogenne:
- wytwarzane przez szczepy zarażone bakteriofagiem
- działają na podwzgórze powodując gorączkę
- powodują wysypkę charakterystyczną dla płonicy
b) egzotoksyna A:
- podobna do toksyny erytrogennej i TSST-1
- superantygen odpowiedzialny za ogólne objawy zakażenia
c) egzotoksyna B:
- proteza cysteinowa - niszczy tkanki w martwiczym zapaleniu powięzi
d) toksyna sercowo-wątrobowa
5. hemolizyny:
a) streptolizyna O:
- wrażliwa na tlen
- powoduje beta-hemolizę (przejaśnienia w agarze)
- cytotoksyczne działanie na leukocyty
- silnie immunogenna
b) streptolizyna S:
- niewrażliwa na tlen
- działa hemolitycznie i cytotoksycznie
6. czynniki rozprzestrzeniania:
- enzymy pozwalające paciorkowcom rozpuszczać tkanki i skrzepy
- proteinazy, hialuronidaza, streptokinaza, nukleazy (streptodornaza = DNA-aza)
- immunogenne
Zakażenia pierwotne:
1. ostre zapalenie gardła i angina
- najczęstszy czynnik bakteryjny!
2. płonica:
- rozwija się. gdy szczep produkuje toksynę erytrogenną
- drobna grudkowa wysypka, koloru czerwonego, rozsiana po całym ciele
- malinowy język
- gorączka
3. róża:
- rozlane zakażenie skóry i błon śluzowych, zwykle na kończynach i twarzy
4. zakażenia ran
5. liszajec
6. posocznica
7. zapalenie ucha środkowego
8. zapalenie zatok
9. zapalenie płuc
10. martwicze zapalenie powięzi
- występuje gdy szczep produkuje egzotoksynę B
- martwica powięzi i tkanki podskórnej
- dołącza się dodatkowe zakażenie innymi bakteriami
11. paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego :
- spowodowany przez egzotoksynę A (produkowana przez szczepy lizogenne)
12. cellulitis:
- zakażenie skóry i przylegającej tkanki łącznej
13. gorączka połogowa:
- zakażenie macicy rozwijające się po porodzie
U chorego po przebytym pierwotnym zakażeniu mogą rozwinąć się:
a) gorączka reumatyczna:
- zapalenie mięśnia sercowego i/lub zastawek
- zapalenie stawów (dużych)
- objawy neurologiczne (pląsawica)
- występuje przeważnie u dzieci i młodzieży
-> jest następstwem zakażenia gardła
-> rozpoznanie opiera się na kryteriach Jonesa (do rozpoznania potrzebne dwa duże lub jedno duże razem z dwoma małymi) i badaniach serologicznych (p-ciała przeciw streptolizynie lub DNA-azie B)
- kryteria Jonesa duże: zapalenie serca, zapalenie wielostawowe, pląsawica, guzki podskórne, rumień brzeżny
- kryteria Jonesa małe: gorączka, bóle stawów, wydłużenie P-R, podwyższone OB, gorączka reumatyczna w wywiadzie
-> leczenie gorączki: aspiryna, supresja penicylinowa mająca zapobiegać nawrotom
b) kłębuszkowe zapalenie nerek:
-> zwykle następstwo zakażenia skóry (ew. gardła)
- charakter autoimmunologiczny
-> objawy: obrzęk twarzy, hematuria, nadciśnienie
-> diagnostyka: wzrost mian przeciwciał, spadek składnika C3
c) rumień guzowaty:
- czerwone, podskórne guzki
- prawdopodobnie skutek reakcji nadwrażliwości na peptydoglikan
Leczenie S. pyogenes: penicylina, erytromycyna, cefalosporyny.
Lekowrażliwość paciorkowców grupy A:
- wrażliwe na: penicylina G (leczenie ok. 10 dni), u pacjentów uczulonych na penicylinę: erytromycyna lub cefalosporyny.
- celem leczenia jest nie wyleczenie pacjenta ze schorzenia tylko eradykacja bakterii!!
S. pyogenes - zakażenia szpitalne:
- sporadycznie spotykane na oddziałach położniczych i poporodowych (gorączka połogowa) oraz noworodkowych (zakażenia pępka)
- śmiertelność: 30%
- sprzyjające warunki dla infekcji występują też na oddziałach przewlekłej opieki i w domach opieki
Paciorkowce grupy B - S. agalactiae:
- określane mianem GBS - group B streptococcus (infections)
- składnik mikroflory:
- przewodu pokarmowego
- okolicy moczowo-płciowej
- jamy ustnej
- jamy nosowo-gardłowej
- powoduje hemolizę beta
Obraz kliniczny zakażeń GBS:
- sepsa
- zapalenia płuc
- zapalenie wsierdzia
- zapalenie skóry
- zapalenie tkanki podskórnej
- zapalenia układu moczowego
- martwicze zapalenie powięzi
GBS jest przyczyną:
1) u kobiet:
- zapaleń dróg moczowych
- zapaleń błon płodowych
- posocznicy
2) zakażeń okołoporodowych noworodków i niemowląt:
- w okresie wczesnym - do 7. dnia życia: posocznica, zapalenie płuc, rzadziej zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- w okresie późniejszym - po 7. dniu do 3 miesiąca życia: głównie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
-> w USA najczęstszy czynnik etiologiczny groźnych dla życia zakażeń noworodków
Profilaktyka: ampicylina u kobiet w ciąży będących nosicielkami!!
Wymaz z pochwy i odbytu.
GBS jest przyczyną zakażeń u dorosłych głównie wtedy, gdy występują następujące czynniki ryzyka:
- podeszły wiek
- obniżona odporność po chemioterapii
- cukrzyca
- ciąża
Postaci zakażeń GBS u dorosłych:
- zapalenie płuc
- zakażenia skóry
- zakażenia tkanki podskórnej
- zakażenia układu moczowego
CAMP - test wykrywający S. agalactiae (GBS)
Test CAMP:
- służy do wykrywania GBS (Streptococcus agalactiae)
- test wykorzystuje fakt, że GBS produkuje pewien rozpuszczalny czynnik (czynnik CAMP), który wspólnie z beta-lizyną (hemolizyną) produkowaną przez gronkowca złocistego powoduje całkowitą lizę erytrocytów w agarze.
...
cyrylek12