Zagadkowi Neandertalczycy.pdf

KOLEJNE ETAPY

NEANDERTALCZYCY

28 ÂWIAT NAUKI

Zaktualizowane ze Âwiata Nauki numer 6/2000

Dowody kopalne – choç niejednoznaczne – Êwiadczà,

˝e mogli si´ krzy˝owaç z Homo sapiens i niekiedy

zachowywali si´ w zdumiewajàco nowatorski sposób

Kate Wong

To by∏a taka zgrabna i nieskomplikowana opowieÊç.

ODBICIE PRZESZ¸OÂCI

ukazuje oblicze zarazem

znajome i obce.

Ta rekonstrukcja

twarzy neandertalki

powsta∏a na podstawie

znaleziska czaszki

doros∏ej kobiety

sprzed 130 tys. lat

z jaskini Krapina

w pó∏nocno-zachodniej

Chorwacji.

Nie mogàc sprostaç ludziom wspó∏czesnym, którzy wtargn´li na ich tereny ze z∏o˝onà kultu-

rà i technikà, neandertalczycy – stanowiàcy odr´bny gatunek – zostali wkrótce doprowadze-

ni przez nich do zguby. Ale takie historie cz´sto si´ gmatwajà, czego przyk∏adem sà w∏aÊnie

losy neandertalczyków. Te cz∏owiekowate istoty o wielkich mózgach zamieszkiwa∏y Europ´ i za-

chodnià Azj´ przez ponad 200 tys. lat, zmagajàc si´ w tych prehistorycznych czasach ze

zlodowaceniami i codziennymi zagro˝eniami. DziÊ ju˝ ich nie ma. Te fakty sà bezsporne. Na-

ukowcy spierajà si´ jednak za˝arcie o to, kim w∏aÊciwie byli neandertalczycy, jak ˝yli i co si´

z nimi naprawd´ sta∏o.

Uporczywe próby rozwik∏ania tych zagadek majà poczàtek w szerszej dyskusji nad pocho-

dzeniem cz∏owieka wspó∏czesnego. Niektórzy badacze twierdzà, ˝e nasz gatunek powsta∏ sto-

sunkowo niedawno (oko∏o 200 tys. lat temu) w Afryce, a póêniej wypar∏ archaiczne homini-

dy na ca∏ym Êwiecie, inni zaÊ – ˝e owe prastare populacje wnios∏y pewien wk∏ad w jego pul´

genowà. Neandertalczycy, jako najlepiej poznana z tych archaicznych grup, odgrywajà istot-

nà rol´ w sporze o rodowód ludzkoÊci. JeÊli chodzi o pewne wydarzenia z naszej zamierz-

ch∏ej przesz∏oÊci, zagadnienie to wykracza poza ramy akademickiej dyskusji, gdy˝ analizu-

jàc biologi´ i zachowania neandertalczyków, badacze muszà zadaç sobie pytanie, co decyduje

o pe∏ni cz∏owieczeƒstwa, i rozstrzygnàç, co sprawia, ˝e jesteÊmy wyjàtkowi (oraz czy napraw-

d´ tak jest). I rzeczywiÊcie pod wp∏ywem nowych odkryç paleoantropolodzy i archeolodzy

coraz cz´Êciej pytajà, jak bardzo neandertalczycy byli do nas podobni?

Porównywaniem neandertalczyków z ludêmi wspó∏czesnymi po raz pierwszy zaj´li si´ ba-

dacze w 1856 roku, kiedy odkryto niekompletny szkielet w dolinie Neandra w Niemczech.

Szczàtki te – masywna czaszka z charakterystycznym ∏ukowatym wa∏em nadoczodo∏owym

i grube koÊci koƒczyn – wyraênie ró˝ni∏y si´ od naszych, a wi´c neandertalczyków zaliczono

do odr´bnego gatunku Homo neanderthalensis (chocia˝ ju˝ wtedy daleko by∏o do zgody: nie-

którzy niemieccy naukowcy twierdzili, ˝e sà to szczàtki schorowanego Kozaka). Jednak dopie-

ro kiedy prawie 50 lat póêniej odkryto we Francji s∏ynnego starca z La Chapelle-aux-Saints,

uznano neandertalczyków za prymitywnych praludzi. Na rekonstrukcjach przedstawiano ich

jako pochylonych, oci´˝a∏ych, na po∏y ma∏pich dzikusów, przeciwstawiajàc im wyprostowa-

nych, pe∏nych gracji Homo sapiens . Wydawa∏o si´, ˝e neandertalczyk jest archetypem obce-

go – nierozgarni´tego stwora, stojàcego przed ewolucyjnym progiem cz∏owieczeƒstwa.

Dziesiàtki lat póêniej ponowne ogl´dziny wykaza∏y, ˝e cechy anatomiczne osobnika z La

Chapelle zinterpretowano mylnie*. W rzeczywistoÊci postawa cia∏a i ruchy neandertalczy-

ków nie ró˝ni∏y si´ zbytnio od naszych. Od tej pory paleoantropolodzy próbujà rozstrzygnàç,

czy cechy morfologiczne charakterystyczne dla neandertalczyków – takie jak mocny szkielet,

krótkie koƒczyny, beczkowata klatka piersiowa oraz wydatne wa∏y nadoczodo∏owe, niskie,

pochy∏e czo∏o, wystajàcy ku przodowi Êrodek twarzy i ˝uchwa bez bródki – stanowià podsta-

w´ do uznania ich za odr´bny gatunek. Badacze zgadzajà si´, ˝e niektóre ze wspomnianych

cech sà wynikiem przystosowania do Êrodowiska. Na przyk∏ad kr´pe cia∏o zapewnia∏o lepszà

ochron´ przed utratà ciep∏a w skrajnie mroênych warunkach podczas cyklicznych zlodowa-

ceƒ. Jednak inne, takie jak kszta∏t wa∏ów nadoczodo∏owych, nie majà wyraênego znaczenia

funkcjonalnego i zdajà si´ skutkiem dryfu genetycznego typowego dla izolowanych populacji.

Dla naukowców opowiadajàcych si´ za modelem zast´powania ludzi archaicznych przez

cz∏owieka wspó∏czesnego, charakterystyczna neandertalska morfologia jest wynikiem zupe∏nie

WYDANIE SPECJALNE

ÂWIAT NAUKI 29

NEANDERTALCZYK

czaszk´ typowà dla wspó∏czesnych ludzi, a jed-

noczeÊnie cechy wybitnie neandertalskie, jak cha-

rakterystyczny odst´p mi´dzy ostatnim trzonow-

cem a wst´pujàcà cz´Êcià ˝uchwy (tzw. przerwa

zatrzonowa) czy kszta∏t otworu ˝uchwowego (wy-

lotu kana∏u nerwowego). Dalsze dowody, zda-

niem Frayera i Milforda H. Wolpoffa z Universi-

ty of Michigan w Ann Arbor, znaleziono u grupy

wczesnych ludzi rozumnych, których szczàtki od-

kryto na Morawach w Czechach na stanowisku

Mladeˇ. Obaj naukowcy twierdzà, ˝e czaszki tam-

tejszych ludzi wykazujà cechy opisane przez in-

nych badaczy jako w∏aÊciwe neandertalczykom.

Chocia˝ takie dowody s∏u˝y∏y niegdyÊ do uza-

sadniania tezy, ˝e neandertalczycy mogli niezale˝-

nie wyewoluowaç w nowoczesnych anatomicznie

Europejczyków, poglàd ten nie wytrzyma∏ próby

czasu. „Wiadomo, ˝e do Europy wkraczali ludzie

z zewnàtrz, a zatem jej póêniejsi mieszkaƒcy sà

mieszaƒcami – majà cechy populacji neandertal-

skich i owych przybyszów” – mówi Wolpoff, który

jest przekonany, ˝e obie te grupy ró˝ni∏y si´ od sie-

bie tylko w takim stopniu, w jakim ró˝nià si´ na

przyk∏ad dzisiejsi Europejczycy od australijskich

aborygenów. Tak˝e szczàtki póênych neandertal-

czyków wskazujà, ˝e mogli krzy˝owaç si´ z przyby-

szami – twierdzi Fred H. Smith, paleoantropolog z

Loyola University of Chicago. Na podstawie ska-

mienia∏oÊci z jaskini Vindija w pó∏nocno-zachod-

niej Chorwacji mo˝na powiedzieç, ˝e neandertalczy-

cy „przyswoili sobie pewne cechy charakterystyczne

dla wczesnego kromanioƒczyka” – mówi, majàc na

myÊli kszta∏t ∏uków brwiowych i s∏abo zarysowa-

nà bródk´ na ˝uchwie.

Badacze, którzy uwa˝ajà neandertalczyków za

odr´bny gatunek, utrzymujà jednak, ˝e skamie-

nia∏oÊci z jaskini Vindija sà zbyt fragmentarycz-

ne, by wyciàgaç wnioski, a wszelkie podobieƒstwa

mo˝na przypisaç konwergencji, czyli ewolucji

zbie˝nej. Odrzucajà tak˝e argumenty o krzy˝owa-

niu si´, oparte na szczàtkach wczesnych ludzi

rozumnych z Mladeˇ. „Kiedy patrz´ na ich mor-

fologi´, widz´ grubokoÊcistoÊç, a nie neander-

talskoÊç” – replikuje Christopher B. Stringer z lon-

dyƒskiego Natural History Museum.

Jeszcze jednym powodem do kwestionowania

tez o krzy˝owaniu si´ neandertalczyków z przy-

byszami jest to, ˝e nie przystajà do nich wyniki

uzyskane przez Svante’a Pääbo (obecnie zatrudnionego w

Max-Planck Institut für evolutionäre Anthropologie w Lipsku)

i jego wspó∏pracowników. W lipcu 1997 roku oznajmili oni,

˝e wydobyli i przeanalizowali DNA mitochondrialny (mtDNA)

ze skamienia∏oÊci neandertalczyka. Na ok∏adce numeru cza-

sopisma Cell , w którym o tym donosili, widnia∏ jednoznaczny

komentarz: „Neandertalczycy nie byli naszymi przodkami.”

Na podstawie krótkiego odcinka mtDNA, który uda∏o si´ zse-

kwencjonowaç, badacze ustalili, ˝e ró˝nica mi´dzy mtDNA ne-

andertalczyków i ludzi wspó∏czesnych by∏a o wiele wi´ksza ni˝

mi´dzy ˝yjàcymi obecnie populacjami ludzkimi. Chocia˝ po-

zornie kwestia gatunkowej odr´bnoÊci zosta∏a rozstrzygni´ta,

WI¢KSZA

GUZOWATOÂå

POTYLICZNA

POCHY¸E

CZO¸O

WYDATNY WA¸

NADOCZODO¸OWY

WYSTAJÑCA

ÂRODKOWA

CZ¢Âå

TWARZY

PRZERWA

ZATRZONOWA

BRAK

BRÓDKI

KROMANIO¡CZYK

MNIEJSZA

GUZOWATOÂå

POTYLICZNA

STROME

CZO¸O

DELIKATNY WA¸

NADOCZODO¸OWY

PIONOWA

ÂRODKOWA

CZ¢Âå

TWARZY

BRAK PRZERWY ZATRZONOWEJ

(OSOBNIK TEN NIE MA

OSTATNIEGO DOLNEGO

TRZONOWCA)

BRÓDKA

CHARAKTERYSTYCZNE RÓ˚NICE mi´dzy neandertalczykiem z Francji

(okaz La Ferrassie 1) a kromanioƒczykiem z Czech (Dolní Vˇstonice 16).

Choç sà to ró˝nice o charakterze bardziej iloÊciowym ni˝ jakoÊciowym,

dajà w sumie obraz dwóch bardzo odmiennych grup ludzkich.

innej drogi ewolucyjnej ni˝ ludzi wspó∏czesnych. Jednak pew-

na frakcja badaczy od lat podwa˝a t´ interpretacj´, dowodzàc,

˝e wiele cech typowych dla neandertalczyków mo˝na tak˝e

znaleêç u wczesnych rozumnych Europejczyków, którzy

nastali po nich. „Odznaczali si´ wprawdzie zespo∏em cech od-

miennych, ale jest to ró˝nica cz´stoÊci wyst´powania, a nie ab-

solutna innoÊç – twierdzi David W. Frayer, paleoantropolog

z University of Kansas. – W∏aÊciwie wszystko, co znajduje-

my u neandertalczyków, da si´ te˝ odszukaç i gdzie indziej.”

Wskazuje na jednego z najwczeÊniejszych znanych nowo-

czesnych anatomicznie Europejczyków, ze stanowiska Vo-

gelherd w po∏udniowo-zachodnich Niemczech, który ma

30 ÂWIAT NAUKI

EWOLUCJA CZ¸OWIEKA /NOWE SPOJRZENIE

wcià˝ istnia∏y wàtpliwoÊci [patrz: WIADOMOÂCI I OPINIE „Nie-

pewni antenaci”; Âwiat Nauki , marzec 1998]. Od tego czasu

uda∏o si´ pobraç i zanalizowaç mtDNA z trzech innych okazów,

ale i te badania nie dajà ostatecznych odpowiedzi.

Ostatnie znaleziska kopalne z Europy Zachodniej zwi´kszy∏y

zainteresowanie mo˝liwoÊcià krzy˝owania si´ neandertalczy-

ków z ludêmi wspó∏czesnymi. W styczniu 1999 roku badacze

donieÊli o znalezieniu w portugalskiej dolinie Lapedo prawie

kompletnego szkieletu czteroletniego dziecka pochowanego

24.5 tys. lat temu w sposób typowy dla kultury graweckiej,

charakterystycznej dla wczesnych europejskich kromanioƒczy-

ków. Zdaniem Erika Trinkausa z Washington University, Cidálii

Duarte z Instituto Portugu˘s de Arqueologia w Lizbonie i ich

wspó∏pracowników, okaz ten, nazwany Lagar Velho 1, ma za-

równo cechy neandertalskie, jak i nowoczesne, co mo˝na t∏u-

maczyç jedynie intensywnym krzy˝owaniem si´ obu popula-

cji [ ramka na nast´pnej stronie ].

JeÊli dalsze badania potwierdzà, ˝e Lagar Velho 1 jest mie-

szaƒcem, wzmocni to poglàd, ˝e neandertalczycy stanowili

jednà z form naszego gatunku. Obroƒcy modelu zast´powa-

nia dopuszczajà sporadyczne krzy˝owanie si´ ludzi nowocze-

snych z archaicznymi, poniewa˝ wÊród ssaków zdarza si´ to

niekiedy mi´dzy blisko spokrewnionymi gatunkami. Jednak

S¸OWNICZEK

Neandertalczycy ( Homo neanderthalensis lub Homo sapiens

neanderthalensis ) – praludzie nazwani tak od znaleziska

na stanowisku Neandertal (pierwotna pisownia zachowana

w nazwie ∏aciƒskiej to Neanderthal; na prze∏omie XIX i XX wieku

reforma ortografii niemieckiej usun´∏a nieme h z niektórych

wyrazów, takich jak thal , czyli dolina).

Paleolit, czyli starsza epoka kamienia, to okres trwajàcy

od poczàtków kultury do koƒca ostatniego zlodowacenia.

Dzieli si´ na dolny (starszy), Êrodkowy i górny (m∏odszy).

Mustierska (od stanowiska Le Moustier) Êrodkowopaleolityczna

tradycja kulturowa (narz´dzi kamiennych) zwiàzana

z neandertalczykami, a tak˝e bliskowschodnimi ludêmi

nowoczesnymi anatomicznie.

Oryniacka (od stanowiska Aurignac) górnopaleolityczna tradycja

kulturowa zwiàzana z ludêmi nowoczesnymi anatomicznie

(kromanioƒczykami), obejmujàca zaawansowane narz´dzia

i dzie∏a sztuki.

Szatelperoƒska (od stanowiska Châtelperron) górnopaleolityczna

tradycja kulturowa zwiàzana z neandertalczykami, majàca

podobieƒstwa zarówno do mustierskiej, jak i oryniackiej.

DZIE¡ Z ˚YCIA NEANDERTALCZYKÓW z Grotte du Renne we Francji mo˝emy podziwiaç dzi´ki wyobraêni artysty. Tutejsze szatelperoƒskie

poziomy kulturowe dostarczy∏y bogatego zbioru wisiorków oraz zaawansowanych narz´dzi kamiennych i koÊcianych. Dawniej

takie wytwory, podobnie jak Êlady sza∏asów i palenisk, wiàzano wy∏àcznie z ludêmi wspó∏czesnymi, ale szczàtki z Grotte du Renne

wskazujà, ˝e niektórzy neandertalczycy byli równie pomys∏owi, a przynajmniej potrafili przyswoiç sobie osiàgni´cia innych.

DZIECKO MIESZANIEC Z PORTUGALII ERIK TRINKAUS I CIDÁLIA DUARTE

PEWNEGO CH¸ODNEGO listopadowego

popo∏udnia w 1998 roku dwoje adeptów

archeologii penetrujàcych schronienie skalne

Abrigo do Lagar Velho w dolinie Lapedo

w Êrodkowej Portugalii dostrzeg∏o sypkà

ziemi´ w norze gryzonia pod tylnà Êcianà.

Wiedzàc, ˝e kopiàce nory zwierz´ta

cz´sto wynoszà ku powierzchni materia∏

z g∏´bszych warstw, jeden z uczestników

rekonesansu si´gnà∏ do wn´trza nory,

by si´ przekonaç, czy coÊ zosta∏o wygrzebane.

Kiedy wyciàgnà∏ r´k´, trzyma∏ w niej

coÊ wyjàtkowego: koÊci ludzkiego dziecka.

Dalsze wykopaliska prowadzone przez

Duarte wykaza∏y, ˝e czterolatek zosta∏

pogrzebany ceremonialnie prawie

25 tys. lat temu – obsypany czerwonà ochrà

i u∏o˝ony na pos∏aniu ze spalonej roÊlinnoÊci,

a do grobu w∏o˝ono tak˝e przewiercone z´by

jelenia i muszl´ morskiego mi´czaka

– w sposób charakterystyczny dla kultury

graweckiej, typowej dla nowoczesnych

anatomicznie mieszkaƒców wi´kszej cz´Êci

ówczesnej Europy. Sàdzàc na podstawie

gwa∏townej zmiany kulturowej widocznej

na przyk∏adzie pozosta∏oÊci archeologicznych

z Pó∏wyspu Iberyjskiego, wydawa∏o si´,

˝e ludzie wspó∏czeÊni, wkroczywszy na te

obszary prawie 30 tys. lat temu, szybko

zastàpili neandertalskich tubylców. Tak wi´c

osobnik, nazwany Lagar Velho 1, powinien

byç wczesnym nowoczesnym anatomicznie

dzieckiem. Poczàtkowo nie przysz∏o nam

do g∏owy, ˝e mo˝e byç inaczej.

Zadziwiajàco kompletnie zachowany

szkielet wykazuje szereg cech lokujàcych go

zasadniczo wÊród wczesnych europejskich

kromanioƒczyków. Nale˝à do nich:

wydatna bródka i niektóre inne szczegó∏y

budowy ˝uchwy, ma∏e przednie z´by,

krótka twarz, kszta∏tny nos, w niewielkim

stopniu rozwini´te ∏uki brwiowe,

charakterystyczne proporcje i Êlady

przyczepów mi´Êni na kciuku, wàski

przód miednicy oraz pewne aspekty budowy

∏opatek i koÊci przedramienia. Tymczasem

okaza∏o si´ – ku naszemu zdziwieniu

– ˝e niektóre cechy wskazujà tak˝e

na powinowactwo z neandertalczykami

– zw∏aszcza przód ˝uchwy, cofni´ty ukoÊnie

(mimo bródki), porowate zag∏´bienie nad

mi´Êniami szyjnymi, silnie rozwini´te

mi´Ênie piersiowe i krótkie, mocno

zbudowane koƒczyny dolne. Oznacza to,

˝e dziecko z Lagar Velho prawdopodobnie

ma z∏o˝onà mozaik´ cech neandertalskich

i w∏aÊciwych wczesnym ludziom

rozumnym.

Taki anatomiczny amalgamat nie jest

wynikiem ˝adnych patologii. Nasza analiza,

uwzgl´dniajàca normalne prawid∏owoÊci

rozwojowe cz∏owieka, wskazuje, ˝e poza

skaleczonym przedramieniem, kilkoma

liniami przyrostowymi na koÊciach,

wskazujàcymi okresowe zahamowania

wzrostu (wskutek choroby lub niedo˝ywienia),

i jakàÊ tragedi´, która spotka∏a go w tak

m∏odym wieku, osobnik Lagar Velho 1

rozwija∏ si´ normalnie. Wspomniana

kombinacja cech mog∏a wi´c powstaç tylko

wskutek mieszanego pochodzenia – czegoÊ,

co nigdy wczeÊniej nie zosta∏o potwierdzone

w Europie Zachodniej. UznaliÊmy zatem,

˝e Lagar Velho 1 by∏ owocem krzy˝owania si´

tubylczych iberyjskich neandertalczyków

z ludêmi rozumnymi, zasiedlajàcymi

Pó∏wysep Iberyjski przed niespe∏na

30 tys. lat. Poniewa˝ dziecko ˝y∏o kilka

tysi´cy lat po domniemanym wygini´ciu

neandertalczyków, jego anatomia

prawdopodobnie odzwierciedla rzeczywiste

mieszanie si´ populacji w okresie

wspó∏wyst´powania obu tych form ludzkich,

nie zaÊ sporadyczne kontakty mi´dzy ich

przedstawicielami.

Podczas prac wykopaliskowych

przeprowadzonych w 1999 roku wydobyto

najwa˝niejsze fragmenty koÊci czaszki

i wi´kszoÊç brakujàcych z´bów.

Mi´dzynarodowy zespo∏ badaczy zebra∏ si´,

by przedyskutowaç znaczenie tego

niezwyk∏ego okazu. Poza szczegó∏owymi

analizami porównawczymi konkretnych

fragmentów koÊçca wszystkie szczàtki

zosta∏y przestrzennie zeskanowane, a tak˝e

wirtualnie zrekonstruowano ca∏à czaszk´.

Tak wyjàtkowa starannoÊç badaƒ jest

konieczna, gdy˝ odkrycie osobnika z takà

mozaikà cech ma donios∏e implikacje.

Po pierwsze, obala skrajny model

MOZAIKA cech morfologicznych

tego portugalskiego szkieletu sprzed

24.5 tys. lat wskazuje, ˝e neandertalczycy

i ludzie wspó∏czeÊni nale˝à do tego

samego gatunku, którego przedstawiciele

mogli si´ swobodnie krzy˝owaç. To dziecko

– Lagar Velho 1 – jest anatomicznie

zasadniczo nowoczesne, ale ma pewne

cechy neandertalskie, takie jak krótsze

koÊci koƒczyn i cofni´te spojenie ˝uchwy.

w przeciwieƒstwie do okazów Êrodkowo- i wschodnioeuro-

pejskich, wykazujàcych jakoby mozaik´ cech, dziecko z Por-

tugalii datowane jest na czasy, gdy neandertalczyków ju˝ nie

by∏o. Trinkaus i Duarte uwa˝ajà, ˝e aby cechy neandertalskie

przetrwa∏y tysiàce lat po znikni´ciu tego ludu, wspó∏wyst´-

pujàce ze sobà populacje ludzi nowoczesnych i neandertal-

czyków musia∏y mieszaç si´ ze sobà w znacznym stopniu.

Ich interpretacja nie pozosta∏a bez echa. W komentarzu

do artyku∏u o portugalskim znalezisku w Proceedings of the

National Academy of Sciences USA z czerwca 1999 roku, pa-

leoantropolodzy Ian Tattersall z American Museum of Natu-

ral History w Nowym Jorku i Jeffrey H. Schwartz z Univer-

sity of Pittsburgh twierdzà, ˝e Lagar Velho 1 to raczej „kr´pe

dziecko graweckie”. Masywna budowa cia∏a, wskazujàca we-

d∏ug Trinkausa i jego wspó∏pracowników na neandertalski

rodowód, zdaniem Stringera jest wynikiem przystosowania do

ówczesnego zimnego klimatu Portugalii. Ale i ta interpretacja

budzi wàtpliwoÊci – uwa˝a Jean-Jacques Hublin z francu-

skiego CNRS, zwracajàc uwag´ na fakt, ˝e chocia˝ niektórzy

ludzie wspó∏czeÊni przystosowani do mroênych warunków

charakteryzujà si´ podobnà budowà, to nie sà znane ˝adne te-

go typu istoty z ówczesnej Europy. Hublin martwi si´, ˝e La-

gar Velho 1 to dziecko, gdy˝ „nic nie wiadomo na temat zmien-

noÊci wÊród dzieci w okreÊlonym wieku w tamtych czasach”.

Sztuka przetrwania

POMIJAJ Ñ C KWESTIE SYSTEMATYKI , wiele badaƒ skupia∏o si´ na

zachowaniach neandertalczyków, które do niedawna by∏y

w znacznej mierze mylnie interpretowane. Cz´sto odma-

wiano im umiej´tnoÊci polowania i planowania – wspomina

archeolog John J. Shea ze State University of New York w Sto-

ny Brook. – „JeÊli tak odtwarzaç fakty, neandertalczycy nie

zdo∏aliby prze˝yç nawet jednej zimy, a tym bardziej 250 tys. lat

w najsurowszych Êrodowiskach zamieszkiwanych kiedy-

kolwiek przez cz∏owieka.” Tymczasem przeprowadzona przez

archeologa Prestona T. Miracle’a z University of Cambridge

analiza szczàtków zwierz´cych z chorwackiej jaskini Krapi-

na wskazuje, ˝e neandertalczycy byli sprawnymi myÊliwymi,

polujàcymi nawet na grubego zwierza, na przyk∏ad na noso-

ro˝ce. Shea twierdzi, ˝e niektórzy neandertalczycy powalali

zdobycz zmyÊlnymi w∏óczniami z kamiennym grotem – co

znalaz∏o potwierdzenie w zesz∏ym roku, kiedy naukowcy do-

32 ÂWIAT NAUKI

EWOLUCJA CZ¸OWIEKA /NOWE SPOJRZENIE

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: