Biologia 1.pdf

1. Biologia – nauka o organizmach

Człowiek zawsze był zaintrygowany otaczającym go

światem. Obserwował i podglądał przyrodę. Z cza-

sem swoje spostrzeżenia i wyciągnięte z nich wnioski

zaczął opisywać i systematyzować. Dzięki ludzkiej

ciekawości rozwinęły się nauki przyrodnicze. Jedna

znich– biologia – zajmuje się żyjącymi na Ziemi

organizmami. Termin „biologia” powstał w wy-

niku połączenia dwóch greckich słów: bios oznacza-

jącego życie oraz logos – oznaczającego naukę. Do

pozostałych nauk przyrodniczych zalicza się m.in.

chemię, ﬁzykę i geograﬁę. Osiągnięcia tych dyscyplin

są stosowane w badaniach biologicznych. Z kolei

wyniki badań biologicznych wykorzystuje się w wielu

innych dziedzinach, np. w medycynie do identyﬁkacji

chorób, opracowywania metod ich leczenia, a także

w ich proﬁlaktyce.

Przedmiot badań biologii

Przedmiotem zainteresowań biologii są organizmy. W odróż-

nieniu od obiektów nieożywionych charakteryzują się one pod-

stawowymi czynnościami życiowymi, do których należą: od-

dychanie , odżywianie , wzrost i rozwój , ruch , wydalanie ,

rozmnażanie oraz reagowanie na bodźce . Biologia bada

i opisuje budowę oraz funkcjonowanie organizmów, a także

ich wzajemne relacje. Istnieją również struktury, które mają

głównie cechy materii nieożywionej. Jednak w pewnych wa-

runkach działają jak organizmy. Są nimi wirusy. Ich jedynym

przejawem życia jest zdolność do namnażania, które zachodzi

wyłącznie w komórkach zaatakowanego przez nie organizmu.

Wirusami również zajmuje się biologia.

Ciekawostka

Szybki rozwój nauki i ogromny postęp techniki umożliwiły czło-

wiekowi badanie kosmosu. W związku z tym powstała nowa

gałąź biologii – kosmobiologia – nauka zajmująca się bada-

niem teoretycznych podstaw istnienia życia poza kulą ziemską.

Kosmobiolodzy analizują dane uzyskane na temat warunków

środowiska panujących na danej planecie i na tej podstawie

wysuwają przypuszczenie, czy mogło się tam rozwinąć życie.

BIOLOGIA Z TANGRAMEM

Dyscypliny biologii

Dzięki badaniom prowadzonym przez biologów

można poznać budowę i funkcjonowanie organi-

zmów, ich różnorodność i wzajemne zależności,

a także historię życia na Ziemi. Biologia obejmuje

wiele dyscyplin. Obecnie intensywnie rozwijającą się

dziedziną z pogranicza biologii i medycyny jest in-

żynieria genetyczna, zajmująca się manipulowaniem

materiałem genetycznym organizmów.

Ćwiczenia

Pytania 1– 4, str. 16

1. Wymień czynności życiowe organizmów.

.............................................................................................................................................

2. Część biologów nie zalicza wirusów do organizmów. Jak myślisz dlaczego?

.............................................................................................................................................

3. Napisz, jak się nazywa nauka o:

roślinach – .....................................................

tkankach – .....................................................

zwierzętach – .................................................

człowieku – ....................................................

4. Znajdź w słowniku, encyklopedii lub internecie informacje o tym, czym się zajmują poniższe dyscypliny:

ichtiologia – ............................................................................................................................

herpetologia – .........................................................................................................................

ornitologia – ...........................................................................................................................

BIOLOGIA Z TANGRAMEM

2. Metody badawcze w biologii

Głównymi metodami badawczymi wykorzystywa-

nymi w biologii są obserwacja i doświadczenie .

Obserwacja polega na oglądaniu obiektu bez in-

gerowania w jego życie i zachowanie. Może być prze-

prowadzana w środowisku naturalnym obiektu lub

być elementem doświadczenia. W trakcie obserwacji

w naturalnych warunkach pozyskuje się dane, nie po-

wodując jednocześnie żadnych zmian w środowisku.

Obserwować można jeden organizm lub ich grupę,

a także zjawisko przyrodnicze (np. proces trawienia).

Wyniki obserwacji przedstawia się w formie graﬁcz-

nej lub opisu. Doświadczenie (eksperyment) po-

lega na przeprowadzeniu badanych procesów, np.

w laboratorium, ale z zachowaniem warunków zbli-

żonych do warunków naturalnych. Aby doświadcze-

nie miało wiarygodne wyniki, musi być odpowiednio

zaplanowane i przeprowadzone zgodnie z przyję-

tymi zasadami. Wówczas wyniki doświadczenia po-

magają sprawdzić wcześniejsze przypuszczenie, czyli

zweryﬁkować postawioną hipotezę.

Etapy doświadczenia

1. Obserwacja zjawiska może dotyczyć

różnego rodzaju obiektów i procesów,

np. budowy anatomicznej organizmu, re-

akcji chemicznych zachodzących w jego

wnętrzu lub różnych zachowań osobni-

kówwgrupiezwierząt.

Przykład: W wilgotnych warunkach na pro-

duktach spożywczych (na chlebie, owocach)

mogą się rozwijać grzyby pleśniowe.

6. Weryﬁkacja hipotezy ,czyli

jej potwierdzenie lub odrzu-

cenie na podstawie wniosku

z doświadczenia. Odrzucenie

hipotezy może prowadzić do

sformułowania nowej hipotezy,

którą również należy zweryﬁ-

kować za pomocą obserwacji

lub doświadczenia.

2. Określenie problemu badawczego ,

czyli sformułowanie pytań na podsta-

wie obserwacji.

Przykład: Jaki wpływ na rozwój grzybów

pleśniowych ma wilgotność podłoża?

3. Sformułowanie hipotezy ,która:

•

opiera się na obserwacji i istniejącej wiedzy na dany temat,

•

podaje możliwe wyjaśnienie natury obserwowanych zjawisk,

•

wskazuje wpływ tylko jednego czynnika na obserwowane zjawisko,

•

jest zapisana w formie stwierdzenia, a nie pytania,

jest możliwa do zweryﬁkowania za pomocą doświadczenia.

Przykład: Pleśnie dobrze rozwijają się na wilgotnym podłożu, a nie rosną na suchym.

BIOLOGIA Z TANGRAMEM

•

Sposoby prezentacji wyników obserwacji kwiatu dzikiej róży

Kwiat dzikiej róży ma pięć bladoróżowych

płatków korony i pięć zielonych działek kielicha.

Wokół pojedynczego słupka, znajdującego się

w środku kwiatu, są rozmieszczone liczne żółtawo-

zielone pręciki. Działki kielicha są różnie zbudowane:

dwa mają gładkie brzegi, dwa – na obu brzegach

wypustki, w ostatniej działce jeden brzeg jest gładki,

a drugi – ma wypustki. Kwiat wydziela bardzo

przyjemny zapach.

pręciki

płatki korony

słupek

działki

kielicha

Przykład: Doświadczenie przeprowadzono w cie-

ple (temperatura pokojowa) i ciemności (szalki

były owinięte folią), ponieważ takie warunki są

optymalne dla pleśni (zachowano je zarówno

w próbach doświadczalnych, jak i kontrolnych).

Grzyby pleśniowe wyrosły w szalkach, w których

znajdował się wilgotny chleb. Nie było ich nato-

miast na chlebie suchym. Wyniki te potwierdzają

postawioną hipotezę – pleśnie preferują wilgotne

podłoża.

5. Przeprowadzenie doświadczenia , podczas któ-

rego należy notować spostrzeżenia, a następnie opra-

cować otrzymane wyniki. Na ich podstawie można

sformułować ostateczny wniosek. Aby wnioski były

prawidłowe, doświadczenie przeprowadza się co naj-

mniej kilkakrotnie lub przygotowuje się więcej zesta-

wów doświadczalnych.

Przykład: 1. Zwilżamy trzy kawałki chleba, a trzy – pozo-

stawiamy suche.

2. Umieszczamy każdy kawałek chleba na oddzielnej szalce

Petriego.

3. Przykrywamy wszystkie szalki i owijamy każdą z nich

folią spożywczą.

4. Pozostawiamy wszystkie szalki w temperaturze pokojo-

wej na tydzień.

5. Po upływie tygodnia sprawdzamy, w których szalkach

rozwinęły się pleśnie.

4. Planowanie doświadczenia , podczas którego

należy sprawdzić wpływ tylko jednego czynnika

na przebieg badanego zjawiska. W tym celu przy-

gotowuje się dwa zestawy: doświadczalny i kon-

trolny . W zestawie doświadczalnym powinien

działać badany czynnik, natomiast w kontrolnym

– nie. Pozostałe warunki doświadczenia w obu

zestawach muszą być identyczne.

Przykład: Potrzebne materiały: 6 szalek Petriego,

woda, 6 kawałków chleba, spożywcza folia alumi-

niowa. Zestaw kontrolny będą stanowiły umiesz-

czone na osobnych szalkach trzy suche kawałki

chleba, a zestaw doświadczalny – umieszczone na

osobnych szalkach trzy zwilżone kawałki chleba.

Wszystkie szalki należy zawinąć w folię, ponieważ

pleśnie rozwijają się bez dostępu światła.

BIOLOGIA Z TANGRAMEM

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: