W serii Niezwykli Nieprzeci�tni Niezapomniani dotychczas ukaza�y si�: Gudrun Ziegler, Tajemnice rodu Romanow�w S. Fischer-Fabian, Aleksander Wielki Norbert von Frankenstein, Raspu�n - demon w szatach mnicha Carolly Erickson, Henryk VIII Carolly Erickson, El�bieta I Carolly Erickson, Anna Boleyn Philipp Yandenberg, Neron Pat Southern, Marek Antoniusz Pat Southern, Kleopatra Pat Southern, Juliusz Cezar Margaret Crosland, Madame de Pompadour S. Fischer-Fabian, Karol Wielki Philipp Yandenberg, Nefertiti Donald Thomas, Markiz de Sade Sebastian Haffner, Winston Churchill W przygotowaniu: Paolo Cesaretti, Teodora Laurent Lemire, Maria Sklodowska-Curie Philipp Yandenberg, Ramzes II Wielki Claude Dufresne, Pani Walewska David Bates, Wilhelm Zdobywca Pat Southern, Pompejusz Wielki Roland Mara, Kr�lowa Wiktoria NIEZWYKLI � NIEPRZECI�TNI � NIEZAPOMNIANI Georges Bordonove oanna d\ Z francuskiego prze�o�y�a Bella Szwarcman-Czamota K/1' gifrs,*!>ftr!.<* �wiat Ksi��ki Tytu� orygina�u JEANNE D'ARC ET LA GUERRE DE CENT ANS Projekt ok�adki i stron tytu�owych Micha� Sosnowski Redaktor prowadz�cy Tomasz Jendryczko Redakcja Kazimierz Stembrowicz Indeks Ma�gorzata Dehnel-Szyc Redakcja techniczna Miros�awa Kostrzy�ska Korekta Maria Szymaniak Bo�enna Burzy�ska Copyright � 1994 Editions Pygmalion/Gerard Watelet, Paris Ali rights reserved lis book is published by arrangement with Literary Agency �Agence de 1'Est" Copyright � for the Polish translation by Bertelsmann Media Sp. z o.o. Warszawa 2003 �wiat Ksi��ki Warszawa 2003 Sk�ad i �amanie FELBERG Druk i oprawa Drukarnia Naukowo-Techniczna S.A., Warszawa ISBN 83-7311-667-2 Nr 3807 . - M�wiono o tym, ale jeszcze za ma�o Delacroix Historia owych czas�w spleciona jest z cudami - zar�wno w nieszcz�liwych, jak i pomy�lnych wydarzeniach. Niezwyk�e wizje odj�y rozum Karolowi VI, cudowne objawienia uzbroi�y Dziewic�, kr�lestwo Francji zosta�o odebrane rodowi Ludwika �wi�tego z nadprzyrodzonej przyczyny i zwr�cone mu - za spraw� cudu. Chateaubriand (Etudes histori�ue�) By�a �yw� legend�. Jednak jej si�a �yciowa by�a skondensowana i tw�rcza. M�oda dziewczyna nie�wiadomie �tworzy�a", by tak rzec, i �realizowa�a" swoje w�asne idee, kreowa�a inne, wyposa�a�a je w skarby swego panie�skiego �ywota, wspania�ego i pot�nego, przy kt�rym blednie ca�a pospolito�� �wiata tego. Je�li tworzenie jest poezj�, to tutaj stykamy si� z najwy�sz� form� poezji. Michelet (Histoire de France) Posta� Joanny, trwaj�ca na pograniczu dw�ch epok, o�wietlona jest podw�jnym blaskiem sk�panym w ostatnich promieniach zachodz�cego �redniowiecza, oz�oconego pierwszymi promieniami wschodz�cego s�o�ca renesansu. Jej �ycie jest wspania�� pie�ni� trubadur�w. Gabriel Hanotaux (Jeanne d'Ar�) Kt� by jej nie kocha�? Kto nie odczuwa�by dumy z jej rodu i ludu? Kto m�g�by si� powstrzyma� od podziwu, ale r�wnie� zapytania - z bezbrze�nym szacunkiem - o tajemnicze, lecz rzeczywiste �r�d�a takiej wielko�ci duszy, tak doskona�ej r�wnowagi, naiwnej skuteczno�ci, a zarazem odwagi, �mia�o�ci i nie�mia�o�ci, si�y charakteru i subtelnej a gor�cej pobo�no�ci, tak niezawodnego os�du, �elaznego zdecydowania - u m�odziutkiej i bez reszty kobiecej istoty? Jawi si� nam ona jako nadzwyczaj udany tw�r zar�wno co do wdzi�ku, jak i do natury. R.R Michel Ri�uet Spis tre�ci R�ne oblicza Joanny......................................... \\ CZʌ� PIERWSZA Wojna zwana stuletni� (1337-1428) Rozdzia� l Ma��e�stwo Eleonory ......................................... 17 Rozdzia� 2 �Kr�l-znajdek"........................................... 24 Rozdzia� 3 Sluis i Cr�cy ......................................... 29 Rozdzia� 4 Bitwa pod Poitiers............................................ 33 Rozdzia� 5 Traktat z Br�tigny....................................... 45 Rozdzia� 6 Wielka odbudowa ............................................ 50 Rozdzia� 7 Ob��kany kr�l ............................................... 55 Rozdzia� 8 Armaniacy i burgundczycy..................................... 64 Rozdzia� 9 Azincourt..................... 70 Rozdzia� 10 Dziura, przez kt�r� Anglicy przeszli do Francji .................... 75 Rozdzia� 11 Dw�ch kr�l�w w jednym kr�lestwie................ 83 JOANNA D'ARC CZʌ� DRUGA Epopeja Joanny d'Arc (1429-1430) Rozdzia� l Miasteczko nad Moz�......................................... 93 Rozdzia� 2 Wczesna m�odo�� Joanny...................................... 98 Rozdzia� 3 W ogrodzie mego ojca.......................................... 104 Rozdzia� 4 Robert de Baudricourt......................................... 109 Rozdzia� 5 Sto pi��dziesi�t mil........................................... 116 Rozdzia� 6 Spotkanie w Chinon .......................................... 122 Rozdzia� 7 �Proces" w Poitiers........................................... 128 Rozdzia� 8 Miecz i sztandar.............................................. 134 Rozdzia� 9 Orlean...................................................... 139 Rozdzia� 10 Wyzwolenie................................................. 147 Rozdzia� 11 Odwet za Azincourt........................................... 154 Rozdzia� 12 Koronacja................................................... 160 Rozdzia� 13 Brama Saint-Honor� .......................................... 169 Rozdzia� 14 Targowisko z�udze�............................................175 Rozdzia� 15 Compiegne.................................................. 182 xx CZʌ� TRZECIA M�cze�stwo Joanny (1430-1431) 3 Rozdzia� l Sprzedano Joann� ............................................ 191 8 Spis tre�ci Rozdzia� 2 Pierwsze uchybienia .......................................... 200 Rozdzia� 3 Wst�pne konsultacje .......................................... 206 Rozdzia� 4 Proces z urz�du.............................................. 216 Rozdzia� 5 Dalszy ci�g procesu z urz�du (w wi�zieniu Joanny) ................ 229 Rozdzia� 6 Proces zwyczajny............................................. 238 Rozdzia� 7 Proces zwyczajny (ci�g dalszy). Opinie s�dzi�w ................... 255 Rozdzia� 8 Ostatnie dni procesu .......................................... 266 Rozdzia� 9 Odst�pczyni................................................. 271 Rozdzia� 10 30 maja 1431................................................ 278 CZʌ� CZWARTA �Gujenn� i Normandi� na nowo ci daj�..." (1431-1453) Rozdzia� l Ok�lniki.................................................... 285 Rozdzia� 2 Koronacja Henryka VI ........................................ 292 Rozdzia� 3 Pok�j w Arras ............................................... 299 Rozdzia� 4 Wyzwolenie Pary�a........................................... 304 Rozdzia� 5 �Nasz dobry wujaszek z Francji..." .............................. 310 Rozdzia� 6 Odzyskanie Normandii i Gujenny ............................... 318 CZʌ� PI�TA Ostatni proces Joanny (1452-1456) Rozdzia� l �ledztwo oficjalne............................................ 329 JOANNA D'ARC Rozdzia� 2 �ledztwo ko�cielne ........................................... 334 Rozdzia� 3 Pro�ba Isabelle Romee ........................................ 345 Rozdzia� 4 W rodzinnych stronach Joanny.................................. 352 Rozdzia� 5 W Orleanie.................................................. 358 Rozdzia� 6 W Pary�u................................................... 363 Rozdzia� 7 W Rouen ................................................... 368 Rozdzia� 8 7 lipca 1456................................................. 374 Rozdzia� 9 Dla potomno�ci .............................................. 378 Rozdzia� 10 �wi�ta Joanna d'Arc.......................................... 385 Aneks.......................................................387 Bibliografia selektywna.........................................399 Indeks.......................................................403 R�ne oblicza Joanny Epopeja Joanny d'Arc trwa�a zaledwie dwa lata: rok walk i rok wi�zienia. By�a ol�niewaj�ca, wi�c si� zapomina, �e trwa�a tak kr�tko. Tymczasem mo�na j� zrozumie� w pe�ni tylko wtedy, gdy umieszczona zostanie na w�a�ciwym tle. To meteor, kt�ry przemyka przez burzliwe niebo wojny stuletniej, raptem rozb�y�nie, zanim ostatecznie pogr��y si� w mroku gdzie� na horyzoncie. Zapami�tano tylko t� ol�niewaj�c� jasno��! Joanna zal�ni�a i pierzch�a jak sen, jednak rzuci�a iskr� na proch - by�a pierwszym detonatorem, jak apel* z 18 czerwca 1940 roku. Oczywi�cie zwyci�a�a, ale przede wszystkim uzbroi�a walcz�cych, ludowi przyt�oczonemu n�dz� i upokorzeniami przywr�ci�a nadw�tlon� nadziej�. Swoim po�wi�ceniem przygotowa�a triumfaln� drog� do wyzwolenia Kr�lestwa Kwiatu Lilii**. Zar�wno w ko�ciele w Domr�my, jak i pod murami obronnymi Orleanu czy w pos�pnych kazamatach, gdzie Anglicy przykuwali j� co noc, by�a uosobieniem danej chwili w dziejach Francji. Ona by�a jak Francja! Nie ta pe�na pretensji i wyrzecze�, nie �ten kraj", dyskredytowany przez demagog�w i teorety- * Tego dnia genera� Charles de Gaulle wyg�osi� z Londynu historyczn� mow� do rodak�w, wzywaj�c Francuz�w do kontynuowania wojny a� do zwyci�stwa u boku aliant�w. Mowa by�a swoist� odpowiedzi� na radiowe przem�wienie marsza�ka P�taina z 17 czerwca, informuj�cego spo�ecze�stwo, �e �trzeba zaprzesta� walki" z Niemcami (red.). '* Lilia stanowi�a god�o kr�l�w francuskich wszystkich linii dynastii Kapetyn-g�w. Od XIV w. w herbie figurowa�y trzy stylizowane lilie (red.). 11 JOANNA D'ARC k�w, dla kt�rych polityka jest aren�, a poniewa� nie potrafi� strzec ani tworzy�, podkopuj� i rujnuj�. Jest ona uosobieniem Francji g��bo...
gluslaw32