pod red. E. Tomasik- Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej(1).DOC

WYBRANE ZAGADNIENIA Z PEDAGOGIKI SPECJALNEJ

Praca zbiorowa pod redakcją

Ewy Tomasik

Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej

im. Marii Grzegorzewskiej

Warszawa 1997

Spis treści

WSTĘP                               5

EWA TOMASIK, Przegląd współczesnych problemów pedagogiki specjalnej                            7

EWA TOMASIK, Problematyka teleologiczna i deontologiczna w pedagogice specjalnej ....              12

WOJCIECH GASIK, Sytuacja osób niepełnosprawnych w polskich unormowaniach prawnych              24

BERNADETA SZCZUPAŁ, Działalność organizacji społecznych na rzecz osób niepełno­ sprawnych (wybrane przykłady)                   38

EWA CYBULSKA, Problematyka upośledzeń sprzężonych                               49

ELŻBIETA DOMARECKA-MALINOWSKA, Rodzina dziecka niepełnosprawnego                               68

EWA TOMASIK, Biblioterapia jako jedna z metod pedagogiki specjalnej                               81

EWA TOMASIK, Rewalidacyjne znaczenie wspólnot integracyjnych                            90

EWA ŻABCZYŃSKA, Sieroctwo społeczne jako problem pedagogiki specjalnej                               99

ANEKSY

Aneks l. Deklaracja Praw Dziecka, uchwalona jednomyślnie przez Zgromadzenie Ogólne  Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1959 roku                    

Aneks 2.. Deklaracja Praw Osób Niepełnosprawnych. Rezolucja Ogólna Zgromadzenia ONZ z dnia 9 grudnia 1975 r. 3447 (XXX)             

Aneks 3. Deklaracja Praw Osób Upośledzonych Umysłowo. Rezolucja 2856 (XXVI) przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 20 grudnia 1971 roku

Aneks 4. Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r             

Aneks 5. Dokument Stolicy Apostolskiej na Międzynarodowy Rok Osób Upośledzonych .  

Aneks 6. Karta Wiary i Światła

Aneks 7. Organizacja Narodów Zjednoczonych. Podstawowe zasady dotyczące wyrówna­nia możliwości rozwojowych dla osób niepełnosprawnych, przyjęte przez Ogólne Zgro­madzenie Narodów Zjednoczonych na Sesji 48 w dn. 20.12. 1993 (Rezolucja 48/96)

WSTĘP

Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, nie aspiruje do tego, aby sta­nowić pełne kompendium wiedzy na temat pedagogiki specjalnej. Jej głównym celem jest uzupełnienie tej wiedzy, jaka zawarta jest w klasycznych już dziś opracowaniach J. Doroszewskiej, O. Lipkowskiego, Z. Sękowskiej i A. Hulka. Od czasu powstania tych prac wiele się zmieniło zarówno w terminologii, przepi­sach prawnych, jak i w konkretnych rozwiązaniach organizacyjnych w zakresie pedagogiki specjalnej.

W Pracowni Podstaw Pedagogiki Specjalnej WSPS od wielu lat realizowany jest przedmiot „pedagogika specjalna", dający ogólne podstawy do podejmowa­nia szczegółowych studiów w zakresie subdyscyplin pedagogiki specjalnej i me­todyk związanych z różnymi poziomami i potrzebami tych działów. Realizując przedmiot, staramy się nie tylko ukazać wspólne podłoże i zakresy tych działów, ale także podkreślać aktualne relacje między nimi (przenikanie treści), możliwo­ści współpracy, zwłaszcza w dziedzinie upośledzeń sprzężonych.

Ważnym elementem jest położenie nacisku na sprawy deontologii i etyki za­wodowej pedagoga specjalnego, które są wspólne dla wszystkich działów. Pewne dążenia współczesnego świata nastawione są na komercyjnie pojętą „sprawność i sukces" (Jean Yanier: „Wspólnota", Kraków 1985), co spycha niepełnospraw­nych na margines życia. Każe to pedagogowi specjalnemu stać się rzecznikiem i obrońcą podstawowych praw osób niepełnosprawnych. Wiąże się z tym także potrzeba pogłębienia i opracowania na nowo problematyki teleologicznej, gdyż pewne nowe zjawiska współczesności (np. problemy transplantologii, dążenie do legalizacji eutanazji) nie były szerzej uwzględniane w dotychczasowych podręcz­nikach. Oczywiście, zdajemy sobie sprawę, że ta bogata problematyka nie znaj­dzie pełnego rozwinięcia w skrypcie, przeznaczonym głównie dla studentów, ale powinna tu być zasygnalizowana, przedstawiona w postaci przynajmniej pewnych tez do dalszego przemyślenia i przestudiowania w zaproponowanej literaturze. Bardzo ważnym uzupełnieniem niniejszego opracowania są materiały dokumentarne zamieszczone w aneksie. Pozwolą one pogłębić wiedzę na temat nowych tendencji w pedagogice specjalnej.

Niektóre procesy społeczne wpływają na powstawanie nowych potrzeb w za­kresie pedagogiki specjalnej. Tak jest ze wzrostem zjawiska sieroctwa społecz­nego, które zaczyna być zarówno ważnym problemem pedagogiki specjalnej (zwłaszcza resocjalizacji — ze względu na swoje społeczne konsekwencje), jak też rozpowszechnia się w placówkach kształcenia specjalnego.

Wyjątkową dynamiką nacechowane są niektóre formy pozaprofesjonalnej opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Powstaje wiele różnych wspólnot inte­gracyjnych i grup samopomocowych, na które profesjonaliści nie mają żadnego wpływu. Nieuwzględnianie tych zjawisk w charakterystyce systemu byłoby po­ważnym błędem (w Polsce w 1994 r. działało przeszło 160 wspólnot "Wiary i Światła"). Potrzebna jest nie tylko wiedza, ale i ścisła współpraca z tego typu ruchami.

Wyłaniają się także problemy praktyczne, wynikające z nowych potrzeb spo­łecznych, jak na przykład konieczność włączenia problematyki wczesnej inter­wencji (łącznie z opieką prenatalną, leczeniem zespołu Downa w łonie matki), andragogiki, gerontogogiki itp. Potrzebne jest również ukazanie nowych form edukacyjnych, wykraczających poza zakres szkoły specjalnej. Ostatnie lata przy­noszą liczne nowelizacje prawne, powstają nowe formy kształcenia integracyjne­go. Na tym polu panuje duże zamieszanie — mass media, niedokładnie fachowo poinformowane, wprowadzają w błąd opinię publiczną, co sprzyja nieraz tworze­niu się form pozornie tylko realizujących zadania rewalidacyjne. Studenci łatwo ulegają takim wpływom, stąd potrzeba szybkiego uporządkowania tej nowej pro­blematyki z punktu widzenia profesjonalnej pedagogiki specjalnej.

Również dynamicznie rozwijają się metodyki poszczególnych działów. Peda­gogika specjalna "ogólna" ma za zadanie informowanie o tych nowościach, zwła­szcza jeżeli mogą być one przystosowane do potrzeb innych metodyk. Tak dzieje się na przykład z metodą biblioterapii, która, zrodzona w szpitalnictwie psychia­trycznym, daje się dziś z powodzeniem stosować w pozostałych działach rewali­dacji i resocjalizacji.

Artykuły zostały uzupełnione nową bibliografią, z zachowaniem najwartoś­ciowszych i nadal aktualnych pozycji dawniejszych.

Skrypt przeznaczony będzie głównie — jako pomoc dydaktyczna — dla stu­dentów (WSPS, a także wyższych szkół pedagogicznych, wydziałów pedagogicz­nych uniwersytetów, kolegiów nauczycielskich itp.), którzy w swoim planie studiów mają przedmiot „pedagogika specjalna". Innymi adresatami skryptu będą nauczyciele szkolnictwa publicznego, którzy w swojej pracy coraz częściej styka­ją się z dziećmi niepełnosprawnymi. Zakładamy, że znajdą tu potrzebną pomoc i wskazówki także rodzice osób niepełnosprawnych i inni nieprofesjonaliści za­angażowani w organizowanie różnych form pomocy dzieciom, młodzieży i doro­słym niepełnosprawnym.

Ewa Tomasik

EWA TOMASIK

...