Prawo_wlasnosci_intelektualnej_NSP(Z)[1].doc

Prawo własności intelektualnej

·        Informacje ogólne o przedmiocie

Literatura podstawowa: J. Jezioro, Prawo własności intelektualnej, w: Podstawy prawa autorskiego pod redakcją E. Gniewka, Warszawa 2005; J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2008; M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008.

Literatura uzupełniająca: J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, E. Traple, R. Markiewicz, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Kraków 2005; J. Barta, R. Markiewicz, Ustawa o ochronie baz danych. Komentarz, Warszawa 2002; R. Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2007; A. Matlak, Prawo autorskie w społeczeństwie informacyjnym, Kraków 2004; M. Poźniak-Niedzielska (red.) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Zarys wykładu, Bydgoszcz 2006; Prawo własności przemysłowej (red. U. Promińska), Warszawa 2005; A. Szewc, G. Jyż, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2003.

Prawo autorskie

Podstawowe regulacje prawne dotyczące prawa autorskiego zapisane są w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku (Dz. U 1994 Nr 24 poz. 83) wraz z późniejszymi zmianami (Dz. U. 2000 Nr 53 poz. 637, Dz. U. 2002 Nr 197 poz. 1662, Dz. U. 2003 Nr 166 poz. 1610 i Dz. U. 2004 Nr 91 poz. 869).

Zmiany do Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lipca 1994 spowodowane były koniecznością dostosowania polskiego prawa do prawa europejskiego. Na mocy ustawy z dnia 13 marca 2003 roku (Dz. U 2003 Nr 80 poz. 715) Polska ratyfikowała Traktat WIPO o prawie autorskim podpisany w Genewie dnia 20 grudnia 1996 r.

Przedmiot prawa autorskiego

Przedmiotem prawa autorskiego - zgodnie z art. 1 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - jest utwór definiowany jako rezultat działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w dowolnej postaci.

Prawo autorskie uznaje za utwór każdy efekt działalności człowieka niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utwór musi jednak posiadać elementy twórcze, świadczące o indywidualnym i oryginalnym podejściu jego autora. Ochrona z tytułu praw autorskich nie wymaga, by utwór miał postać ukończoną.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych zalicza do utworów podlegających ochronie między innymi:

utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznym, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),

utwory plastyczne,

utwory fotograficzne,

utwory lutnicze,

utwory wzornictwa przemysłowego,

utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,

utwory muzyczne i słowno-muzyczne,

utwory sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,

utwory audiowizualne (w tym filmowe).

Z punktu widzenia definicji utworu, ważne jest jego ustalenie, czyli uzewnętrznienie pod postacią rozpoznawalną przez osoby inne, niż autor. Utwór istniejący jedynie w świadomości jego twórcy, nie podlega ochronie z tytułu praw autorskich. Ustalenie utworu nie musi jednak przybierać formy trwałej, nie jest więc równoznaczne z jego utrwaleniem.

Ochroną z tytułu praw autorskich objęty jest wyłącznie utwór jako rezultat pracy twórczej. Metoda pozyskania utworu, zastosowana nowa technika twórcza, czy sam pomysł nie podlegają ochronie.

Zgodnie z Ustawą ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności takich jak: rejestracja, umieszczenie znaku ©, czy ponoszenie opłat.

Zbiory, antologie, wybory i bazy danych spełniające cechy utworu podlegają ochronie praw autorskich pod warunkiem, że ich dobór, układ, bądź zestawienie ma charakter twórczy.

Zgodnie z art. 4 Ustawy nie podlegają ochronie:

akty normatywne, lub ich urzędowe projekty,

urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,

opublikowane opisy patentowe lub ochronne,

proste informacje prasowe.

Przepisy Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych - zgodnie z art. 5 - stosuje się do utworów:

których twórca lub współtwórca jest obywatelem polskim lub państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państw członkowskich EFTA - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, lub

które zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo równocześnie na tym terytorium i za granicą, lub

które zostały opublikowane po raz pierwszy w języku polskim, lub

których ochrona wynika z umów międzynarodowych.

Autorskie prawa osobiste

Autorskie prawa osobiste chronią prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska (art. 16 Ustawy). Prawo to nigdy nie wygasa i jest niezbywalne - nie można się go zrzec, ani przenieść na inną osobę. Do osobistych praw autorskich należy także prawo do nienaruszalności treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń oraz prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności. W ramach ochrony dóbr osobistych autor ma prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo.

Ochrona autorskich praw osobistych

W art. 78 Ustawy zawarte są przepisy regulujące środki ochrony autorskich praw osobistych. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może żądać, by osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Twórca może żądać przed sądem cywilnym nie tylko odszkodowania, ale także zaprzestania działalności naruszającej jego interes czy zniszczenia wytworzonych towarów, może także wystąpić z oskarżeniem prywatnym przeciwko naruszycielowi.

Autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa majątkowe (ang. copyright) gwarantują twórcy utworu wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Osoby trzecie, chcące korzystać z utworu, muszą uzyskać pozwolenie twórcy, lub osoby przez niego uprawnionej.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w art. 50 wyróżnia trzy zasadnicze pola eksploatacji utworów:

1. utrwalanie i zwielokrotnianie utworu,
2. obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których utrwalono utwór,
3. rozpowszechnianie utworu w inny sposób, niż wprowadzanie do obrotu (publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie, nadawanie, reemitowanie i in.).

Autorskie prawa majątkowe są prawami zbywalnymi - mogą być dziedziczone lub przejść na inne osoby na podstawie umowy. Zasady obrotu autorskimi prawami majątkowymi określone są w rozdziale 5 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ochrona autorskich praw majątkowych

Zgodnie z art. 79 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych autor utworu może od osoby, która naruszyła jego prawa:

żądać zaniechania naruszenia,

żądać wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej wysokości stosownego wynagrodzenia lub potrójnej jeśli naruszenie było zawinione,

w razie winy naruszyciela - wyrównania wyrządzonej szkody,

domagać się - na poczet należnego odszkodowania - przyznania przez sąd przedmiotów służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów lub przedmiotów, przy użyciu których dokonano naruszenia,

domagać się od naruszającego, jeśli naruszenia dokonał w ramach działalności gospodarczej podejmowanej we własnym lub cudzym imieniu, by uiścił odpowiednią sumę pieniężną z przeznaczeniem na Fundusz Promocji Twórczości.

Prawa autorskie majątkowe nie są wieczyste. Zgodnie z art. 36 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych majątkowe prawa autorskie wygasają po upływie 70 lat:

od śmierci autora, a w przypadku utworów współautorskich - od śmierci współtwórcy, który żył najdłużej,

jeżeli twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu,

jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie, niż twórca - od daty rozpowszechnienia utworu, a w przypadku gdy utwór nie został rozpowszechniony - od daty ustalenia utworu,

w przypadku utworów audiowizualnych - od śmierci najdłużej żyjącego jednego z wymienionych współtwórców: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki.

Po wygaśnięciu majątkowych praw autorskich utwór staje się własnością publiczną (ang. public domain) - można go publikować i powielać w dowolny sposób, zachowując jednak nadal dane o autorze. Sam twórca może również przed upływem okresu ochronnego oznajmić, że jego dzieło staje się własnością publiczną.

Konsekwencje naruszenia praw autorskich

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje odpowiedzialność karną dla osób, które naruszają prawa autorskie twórcy. Karze podlega między innymi:

przywłaszczanie autorstwa całości lub części cudzego utworu,

rozpowszechnianie utworu w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania bez podania nazwiska, bądź pseudonimu jego twórcy,

rozpowszechnianie, utrwalanie bądź zwielokrotnianie utworu w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania bez uprawnień lub wbrew warunkom jego rozpowszechniania,

nabywanie, przyjmowanie i zbywanie przedmiotów będących nośnikami utworu lub przedmiotu prawa pokrewnego (artystyczne wykonanie, fonogram lub wideogram) rozpowszechnianego lub zwielokrotnianemu bez uprawnień lub wbrew warunkom jego rozpowszechniania,

wytwarzanie, sprzedawanie i reklamowanie urządzeń lub ich komponentów przeznaczonych do nielegalnego usuwania zabezpieczeń technicznych przed odtwarzaniem, przegrywaniem i zwielokrotnianiem utworów i przedmiotów prawa pokrewnego.

...