Odmiana rzeczownika przez przypadki, deklinacja słaba i mocna

Rzeczowniki (Substantive) w języku niemieckim występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim. Trzeba pamiętać, że wszystkie rzeczowniki pisze się wielką literą!

Deklinacja

Rzeczowniki w języku niemieckim, podobnie jak w języku polskim, odmieniają się przez przypadki. Poniżej przedstawiono deklinację kilku wybranych rzeczowników wraz z rodzajnikami określonymi i nieokreślonymi. Rzeczowniki te stanowią wzorzec odmiany dla większości rzeczowników niemieckich.

Deklinacja słaba - rzeczowniki rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej""

W deklinacji słabej we wszystkich przypadkach zależnych do formy rzeczownika w mianowniku dodajemy końcówki -en lub -n, w zależności od głoski występującej na końcu formy mianownikowej. Według deklinacji słabej odmieniają się jedynie rzeczowniki rodzaju męskiego.

Deklinacja mocna - rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego w liczbie pojedynczej:

W deklinacji mocnej do formy mianownikowej w dopełniaczu dodajemy końcówkę -s lub -es, w zależności od głoski występującej na końcu formy mianownikowej. Końcówkę -s dodajemy zarówno do rzeczowników męskich, jak i nijakich, np. des Bruders (r.m.) oraz des Feuers (r.n.). To samo dotyczy końcówki -es, np. des Grußes (r.m.) oraz des Brotes (r.n.). Pozostałe formy przypadków zależnych pozostają bez zmian. Według deklinacji słabej odmieniają się rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego.

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej:

W tej deklinacji, mającej zastosowanie jedynie do rzeczowników rodzaju żeńskiego, forma rzeczownika we wszystkich przypadkach pozostaje bez zmian. O tym, w jakim przypadku stoi dany rzeczownik, decyduje tylko forma rodzajnika.

Rzeczowniki wszystkich trzech rodzajów w liczbie mnogiej:

Uwaga! Rodzajnik nieokreślony nie posiada form liczby mnogiej. Dlatego powyższa tabela zawiera jedynie formy rodzajnika określonego.

W liczbie mnogiej końcówka deklinacyjna -n pojawia się jedynie w celowniku. Końcówkę tę dodajemy do formy mianownikowej liczby mnogiej. Zasady tworzenia liczby mnogiej podano poniżej. Końcówki -n nie dodaje się do rzeczowników, których forma liczby mnogiej posiada końcówkę -(e)n. Dotyczy to rzeczowników wszystkich rodzajów, np. die Jungen (r.m.), die Frauen (r.ż.), die Betten (r.n.).

Aby poprawnie odmienić dany rzeczownik przez przypadki, należy znać jego formę dopełniacza w liczbie pojedynczej oraz formę liczby mnogiej w mianowniku. Te dwie formy są podawane w sposób skrótowy w słownikach, np. der Löwe, -n, -n; das Haus, -es, -er; die Frau, -, -en.

Rodzaj rzeczownika das Genus des Substantivs

W języku niemieckim rzeczowniki występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim.

Rodzaj rzeczownika często jego rodzajowi naturalnemu, tj. płci człowieka lub zwierzęcia, które dany rzeczownik określa, np.

rodzaj męski
der Mann - mężczyzna
der Lehrer - nauczyciel

rodzaj żeński
die Tochter - córka
die Frau - kobieta

Warto też pamiętać, że rodzaj rzeczownika w języku niemieckim nie musi pokrywać się z jego rodzajem w języku polskim.

die Blume (kwiatek)
die Seife (mydło)
das Buch (książka)
das Heft (zeszyt)

W języku niemieckim istnieją grupy rzeczowników, obejmujące rzeczowniki jednego rodzaju.

Rodzaj męski:

- rzeczowniki będące określeniem osób i zwierząt rodzaju męskiego, np. der Spanier (Hiszpan), der Verkäufer (sprzedawca), der Trainer (trener), der Onkel (wujek), der Hahn (kogut)

- nazwy pór roku, miesięcy, dni tygodnia i większości pór dnia, np. der Frühling (wiosna), der Dezember (grudzień), der Montag (poniedziałek), der Morgen (ranek)
Wyjątki
die Nacht (noc), die Mitternacht (północ), das Jahr (rok), das Wochenende (weekend), die Woche (tydzień)

- marki samochodów: der Škoda, der Volvo

- nazwy stron świata, wiatrów i opadów atmosferycznych, der Osten (wschód), der Süden (południe), der Föhn (wiatr halny), der Monsun (monsun)

- nazwy alkoholi, np. der Wein (wino), der Sekt (wino musujące), der Champagner (szampan)
Wyjątek
das Bier (piwo)

- rzeczowniki zakończone sufiksami: -ant, -(i)ent, -eur, -ig, -ismus, -ist, -ling, -or oraz większość rzeczowników z sufiksem -er: der Musikant (muzykant), der Patient (pacjent), der Kontrolleur (kontroler), der Honig (miód), der Humanismus (humanizm)

Rodzaj żeński:

- rzeczowniki oznaczające osoby płci żeńskiej oraz osobniki żeńskie u zwierząt, np. die Polin (Polka), die Dichterin (poetka), die Erzieherin (wychowawczyni), die Enkelin (wnuczka)

- nazwy drzew i kwiatów, np. die Erle (olcha), die Eiche (dąb), die Tanne (jodła)
Wyjątki
der Ahorn (klon), das Veilchen (fiołek), das Vergissmeinnicht (niezapominajka)

- wiele nazw owoców, np. die Banane (banan), die Pflaume (śliwka), die Orange (pomarańcza)
Wyjątki
der Pfirsich (brzoskwinia), der Apfel (jabłko)

- nazwy rzek, np. die Oder (Odra), die Themse (Tamiza), die Donau (Dunaj)
Wyjątki
der Rhein (Ren), der Main (Men), der Inn (Inn), der Neckar (Neckar)

- rzeczowniki zakończone sufiksami: -age, -anz, -e, -ei, -(i)enz, -heit, -in, -(at)ion, -(i)tät,-keit, -schaft, -ung, -ur, np. die Reportage (reportaż), die Eleganz (elegancja), die Falle (pułapka), die Bücherei (biblioteka), die Konsequenz (konsekwencja), die Gesundheit (zdrowie)

Rodzaj nijaki:

- rzeczowniki będące określeniem osobników młodych, niedorosłych, np. das Fohlen (źrebię), das Küken (pisklę), das Kalb (cielę)
Wyjątek
der Welpe (szczenię)

- nazwy pierwiastków chemicznych i metali, np. das Helium (Hel), das Kalium (potas), das Messing (mosiądz)

- rzeczowniki oznaczające kolory, np. das Grün (zieleń), das Rot (czerwień)

- rzeczowniki utworzone od innych części mowy, np. das Lernen (uczenie się), das Deutsche (język niemiecki)

- rzeczowniki zakończone sufiksami zdrabniającymi -chen i -lein, np. das Häuschen (domek), das Bällchen (piłeczka)

- rzeczowniki z prefiksem (przedrostkiem) Ge-, np. das Gemälde (obraz), das Gebäck (wypiek), das Gepäck (bagaż)
Wyjątki
der Geschmack (smak), der Geruch (zapach), die Geschichte (historia)

- rzeczowniki zakończone sufiksami: -tum, -zeug, -ment, -um, np. das Eigentum (własność), das Spielzeug (zabawka)

Rzeczowniki złożone die Komposita

W skład rzeczowników złożonych wchodzą co najmniej dwa wyrazy proste , np. die Dienstreise (podróż służbowa), das Geburtstagsgeschenk (prezent urodzinowy). Ostatni człon rzeczowników złożonych (człon główny) decyduje o rodzaju całego rzeczownika złożonego.

die Reise (podróż) + das Büro (biuro) = das Reisebüro (biuro podróży)

Członem głównych zawsze jest rzeczownik, natomiast drugi człon może być dowolną częścią mowy, np.

- rzeczownik
das Schinkenbrot (kanapka z szynką)
der Schinken (szynka) + das Brot (chleb)

- czasownik
das Schlafzimmer (sypialnia)
schlafen (spać) + das Zimmer (pokój)

- przymiotnik
...