Skrypt - Prawo Kanoniczne
ks. dr D. Borek
Literatura:
· Kodeks Prawa Kanonicznego 1983
21.02.2006r.
Ramowy program zajęć:
1.Wprowadzenie do nauki prawa kanonicznego.
2.Normy ogólne, zasady ogólne.
3.Lud Boży.
4.Nauczycielskie zadanie Kościoła.
5.Uswięcające zadanie Kościoła.
6.Dobra doczesne Kościoła.
7.Sankcje w Kościele.
8.Procesy.
„Ius est ars boni et aequi.” – „Prawo jest sztuką stosowania tego co dobra i słuszne” Celsus
28.03.2006r.
Prawo może być pojmowane :
A) w znaczeniu przedmiotowym – reguła, zespół reguł
Zespół reguł, które regulują określoną sferę zachowań miedzy ludzkich. Św. Tomasz z Akwinu mówi: „Żeby dane dyspozycyjne stały się prawem przedmiotowym to:
1.Rozporządzenie rozumne.
Gdy jest możliwe do wykonania. „Ad imposibile nemo tenetur.”
- nie może nakładać dużych ciężarów, ani domagać się aktów heroicznych
- musi być obliczone na ludzkie siły i możliwości
- musi być sprawiedliwe
2.Dla dobra wspólnego.
Chodzi o dobro zakorzenione w podstawowych wartościach:
- święty spokój
- prawo do pracy, dobrego imienia
- uczciwe wynagrodzenie
3. Wydane przez tego, który ma pieczę nad dana wspólnotą.
Wydane przez ustawodawcę(musi mieć władzę ustawodawczą).
4.Nalezycie promulgowane.
Uroczyście podane do wiadomości w danej wspólnocie.
B) w znaczeniu podmiotowym – uprawnienia, upoważnienia
Przyznane komuś przez prawo w znaczeniu przedmiotowym upoważnia do:
- działania
- posiadania
- domagania się
Prawo podmiotowe może być:
· bezwzględne – możliwość domagania się określonego zachowania od wszystkich.
· Względne – możliwość domagania się określonego zachowania od określonej osoby.
PRAWO KANONICZNE
System norm obowiązujących Dyscyplina naukowa
w Kościele Katolickim. niezależna od innej
dyscypliny naukowej.
Grecian(?) – dekret „Concordia Discordantium” tzn.” Uzgodnienie Kanonów Niezgodnych”
Od tego dokumentu prawo kanoniczne jest odrębną dyscypliną(od teologii).
NAZWA
Wywodzi się z j.grec. „kanon” – dawniej pręt mierniczy, wzorzec, reguła. Na soborze w Nicei w 325r. użyto po raz pierwszy do uchwał w Kościele. W Kościele przepisy ujęte są w kanony.
DEFINICJA PRAWA KANONICZNEGO PRZEDMIOTOWEGO
Prawo kanoniczne jest to zespół norm przez kościelną władzę ustawodawczą ustanowionych, zinterpretowanych lub uznanych dla uporządkowanego urzeczywistnienia zbawczego celu przez wspólnotę Kościoła.
· ustanowionych – bo są to kościelne ustawy wydane mocą czysto ludzkiej władzy kościelnej.
· zinterpretowane – przepisy które mieszczą się w Prawie Boskim Naturalnym bądź pozytywnym, ale zostały bliżej wyjaśnione, zinterpretowane i przyjęte do systemu prawnego kościelnego.
· uznanych – przepisy zostały wydane przez państwo i zostały „kanonizowane’ przez Kościół
PODZIAŁ PRAWA KANONICZNEGO PRZEDMIOTOWEGO
A) ze względu na źródła istnienia
· Boskie
-naturalne – dane przez Boga rozumnej naturze człowieka w akcie stworzenia.
Autorzy ujawniają 3 stopnie poznawalności Prawa Boskiego Naturalnego 1o Istnienie norm powszechnych np. istnieje dobro, zło i my to wiemy.
2o Wnioski wypływające z zasad nadrzędnych np. dekalog
3o Bliższe określenia, interpretacje zasad, norm powszechnych i wniosków znich wypływających np. znaleziona rzecz należy oddać, ale nie wszyscy tak robią.
- pozytywne – zasady postępowania objawione przez Boga, przez czyny, fakty, słowa na kartach ST i NT np. sakramentalność, nierozerwalność i monogamiczność małżeństwa.
Prawo Boskie jest ograniczeniem, nie mamy żadnej władzy w stosunku do tego prawa, nie możemy dyspensować.
· Ludzkie
Prawo czysto kościelne pozytywne pochodzi od Apostołów i ich następców. Podlega zmianie, przepisy mogą się zmieniać.
Prawu Boskiemu naturalnemu podlegamy wszyscy, prawu kościelnemu tylko ci którzy poznali te prawo.
B) ze względu na rozciągłość terytorialną
· Powszechne prawo kanoniczne – obowiązuje na obszarze całego Kościoła Łacińskiego.
· Partykularne prawo kanoniczne – obowiązuje na danym ( obszarze)terytorium Kościoła.
(7.03.2006r.)
C) ze względu na rozciągłość osobową
· ogólne – odnosi się do wszystkich wiernych np. kan. 1246 – 1
· szczególne – wydane jest dla pewnej kategorii wiernych.
D) ze względu na obrządek
· Kościoła Zachodniego
· Kościołów Wschodnich
E) ze względu na sankcje ( kara i inne skutki prawne)
1.Ius perfectum – Prawo doskonałe
Przewiduje nieważność czynności dokonanej wbrew prawu obowiązującemu.Np. kan. 1085 p. 1→ Nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo, kto jest związany węzłem poprzedniego małżeństwa, nawet niedopełnionego. Nie można zawrzeć związku małżeńskiego jeżeli jest już związany.
2. Ius lus cvam(?) perfectum – Prawo bardziej niż doskonałe.
Nie tylko, że nie ważność czynności, ale dodatkowo sankcja karna
Np. kan. 1378 p. 1Kapłan, który działa wbrew przepisowi kan. 977, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zarezerwowanej Stolicy Apostolskiej (kan. 977 Rozgrzeszenie wspólnika w grzechu przeciw szóstemu przykazaniu Dekalogu jest nieważne, poza niebezpieczeństwem śmierci) ekskomunika która może zdjąć tylko Stolica Apostolska.;977
3. Ius minus cvam perfectum – Prawo mniej niż doskonałe.
Prawo które nie unieważnia czynności, ale przewiduje sankcje karną
Np. kan. 1382→Biskup, który bez papieskiego mandatu konsekruje kogoś na biskupa, a także ten, który od niego konsekracje przyjmuje, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa, zastrzeżonej Stolicy Apostolskiej. Dokonano czynności (np. wyświęcono biskupów, ale bez zgody Stolicy Apostolskiej. On są biskupami, ale ten co wyświecił podlega ekskomunice.)
4. Ius im perfectum – Prawo nie doskonałe.
Nie przewiduje ani sankcji ani nieważności np. kan.210 Wszyscy wierni, zgodnie z własną pozycją, winni starać się prowadzić życie święte, przyczyniać się do wzrostu Kościoła i ustawicznie wspierać rozwój jego świętości.
Dzisiaj obowiązuje Korpus Prawa Kanonicznego, obowiązuje powszechnie:
· KPK/83 – Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983r.
· Pastor Bonus/88
· KKK w/ 90 – kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich
Kan.1 – KPK/83 i jego adresaci.
- zakłada się istnienie różnorodności (tabelka dołączona przez ks. Borka)
Różni nas:
- dyscyplina: Kościoły Wschodnie mają swój kodeks CCEO/90 my KPK/83
- duchowość: Wsch. jest bardziej uduchowiony, Zach- radykalny
- aspekty teologiczne
- liturgia
Kościołów Wschodnich jest ok.23. wypływają z 5 wielkich tradycji: aleksandryjskiej, antiocheńskiej, ormiańskiej, chaldejskiej i konstantynopolskiej.
Kanony dotyczące wiernych Kościołów Wschodnich:
· Kan. 991→ Każdy wierny ma prawo wyznać swoje grzechy wybranemu przez siebie spowiednikowi, także innego obrządku, zatwierdzonemu zgodnie z prawem. Można spowiadać się np. u greko – katolika i odwrotnie.
· Kan. 1248 p.1 → Nakazowi uczestniczenia we Mszy świętej czyni zadość ten, kto bierze w niej udział, gdziekolwiek jest odprawiana w obrządku katolickim, bądź w sam dzień świąteczny, bądź też wieczorem dnia poprzedniego .Można uczestniczyć we Mszy Św. w obrządku Katolickim.
USTAWY W KOŚCIELE
1. Promulgacja
2. Vacatio legis
3. Wejście w życie
Ad.1. Istotnym skutkiem promulgacji jest kanon 7 Ustawa powstaje z chwilą jej promulgowania.. – narodziny ustawy. <nasz Kodeks Prawa Kanonicznego został promulgowany 25.01.1983r.>
Powinny być promulgowane w :
- Acta Apostolicae Sedis (AAS) – ustawy powszechne
- Ustawy partykularne – nie ma określone gdzie
AAd.2. promulgacja nie oznacza, że ustawa od tego momentu wchodzi w życie. Kanon8 mówi, że po 3 miesiącach. W ustawach partykularnych po miesiącu.<KPK wszedł 27.11.1983r.>
Vacatio legis służy temu by wierni mogli się zapoznać z ustawą, to czas gdy ustawa nie obowiązuje.
Ad.3. W momencie wejścia w życie ustawa patrzy w przyszłość, a nie w przeszłość. Nie interesuje się przeszłością. Ustawa nie działa wstecz.
W prawie kanonicznym dopuszcza się pewne wyjątki:
KAN.10 USTAWY UNIEZDALNIAJĄCE - Jedynie te ustawy należy uznać za unieważniające lub uniezdalniające, które wyraźnie postanawiają, że akt jest nieważny, albo osoba niezdolna.
-ustawy uniezdalniające -kanon ten deklaruje osoby nie zdolne do czegoś, wykonania jakiejś czynności.
- ustawy unieważniające- unieważniają daną czynność.
Te są uniezdalniające i unieważniające, które wyraźnie tak ustanawiają.
Te ustawy wywołują skutki niezależnie od stanu naszej świadomości. Ignorantia iuris non excusat- Nieznajomość prawa nie usprawiedliwia, nie tłumaczy.Nie można powołać się na nieznajomość prawa np. przeszkody do zawarcia małżeństwa
Ignorantia iurisnoce- Nieznajomość prawa szkodzi.
14.03.2006r.
KAN.11 Ustawom czysto kościelnym podlegają ochrzczeni w Kościele Katolickim lub do niego przyjęci, którzy jednak posiadają wystarczające używanie rozumu oraz – jeśli ustawa czego innego wyraźnie nie zastrzega – ukończyły siódmy rok życia.
Wskazuje kto jest adresatem ustaw czysto kościelnych, na kim ciąży obowiązek podporządkowania się.
Podmiot ustaw Boskich- wszyscy, jest wszczepione w naturę ludzką- kan. 7.4.8{1
PODMIOT USTAW CZYSTO KOŚCIELNYCH:
Kryteria (by podlegać ustawom czysto kościelnym)
1. Eklezjologiczne
2. Psychologiczne
3. Chronologiczne
Ad.1 Musimy przynależeć do Kościoła Katolickiego. Przynależność uzyskujemy poprzez chrzest z wody albo jeżeli przyjęliśmy w innym Kościele to musimy być przyjęci do Kościoła Katolickiego.
Ad.2 Musimy posiadać wystarczające używanie rozumu. np. nie może chory psychicznie, pijany itp.
Ad.3 Ukończony 7 rok życia (ale nie podlegamy od razu wszystkim ustawom)
Jeżeli brakuje któregoś z kryterium osoba nie podlega ty ustawom np. kan. 1322 Habitualnie pozbawionych rozumu uważa się za niezdolnych do popełnienia przestępstwa, chociażby wydawali się niezdolni do popełnienia przestępstwa, chociażby wydawali się zdrowi w chwili przekraczania ustawy lub nakazu.
Semel catholicus, semper catholicus.- „Raz katolik do końca katolik”
Nawet jeżeli ktoś formalnie wystąpi z Kościoła podlega ustawom. Chyba, że ustawa przewiduje inaczej; ustawodawca powie, że w danym przypadku ta osoba nie podlega ustawie np. kan.1086{1 – przeszkoda różnej religii Nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub była do niego przyjęta i nie odłączyła się od niego formalnym aktem, a druga jest nieochrzczona. ; kan.1117 – Określona wyżej forma powinna być zachowana, jeśli przynajmniej jedna ze stron zawierających małżeństwo została ochrzczona Kościele katolickim lub została do niego przyjęta i nie odstąpiła od niego formalnym aktem, z zachowaniem przepisów kan.1127 par.2
Przyczyny unieważnienia możemy podzielić na:
1. Przeszkody zrywające do małżeństwa.
2. Wady formy kanonicznej.
3. Wady zgody małżeńskiej.
PODMIOT USTAW POWSZECHNYCH KAN.12 Ustawom powszechnym podlegają na cały świecie wszyscy, dla których zostały wydane
.
Ustawie powszechnej podlegają ci dla których ta ustawa została wydana i gdziekolwiek się znajdują. Np. kan. 1251- Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów, zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, należy zachować we wszystkie piątki całego roku, chyba że w danym dniu przypada jakaś uroczystość. Natomiast wstrzemięźliwość i post obowiązują w środę popielcową oraz w piątki Męki i Śmierci Pana naszego Jezusa Chrystusa.→ post w piątki (prawo wstrzemięźliwości); istnieją terytoria wyłączone np. 1253- Konferencja Episkopatu może dokładniej określić sposób zachowania postu i wstrzemięźliwości, jak również...
moderator132