LIN CARTER L. SPRAGUE DE CAMP CONAN WYZWOLICIEL PRZE�O�Y� MAREK MASTALERZ TYTU� ORYGINA�U CONAN THE LIBERATOR Conan Cymmerianin, bohater nad bohatery, jest p�odem wyobra�ni Roberta Ervina Howarda (1906�1936) z Cross Plains w stanie Teksas. Howard by� p�odnym pisarzem publikuj�cym w tzw. pulp magazines (tanich, drukowanych na najgorszym papierze magazynach zamieszczaj�cych pod�� przewa�nie beletrystyk�). Jego kariera przypad�a na czasy ich najwi�kszego rozkwitu. Tego rodzaju periodyk�w wydawano dziesi�tki, wszystkie w tym samym formacie (6,5 na 10 cali, czyli 17 na 25 centymetr�w). Drukowano je na szarym papierze bez oprawy. Obecnie magazyny te znikn�y, wyj�wszy kilka dot�d wydawanych pod starymi tytu�ami, lecz w odmiennym formacie. W czasie swej dzia�alno�ci literackiej, trwaj�cej zaledwie dekad�, Howard pisywa� fantasy, science fiction, westerny, opowiadania sportowe, historyczne, nowele kryminalne, opowiadania na tematy orientalne i wiersze. Ze wszystkich jego bohater�w tym, kt�ry osi�gn�� najwi�ksz� popularno��, jest Conan z Cymmerii. Opowiadania o Conanie sprawi�y, �e w gatunku fantasy dzie�a Howarda ust�puj� popularno�ci� jedynie J.R.R. Tolkienowi. Urodzony w Peaster w Teksasie, Howard prze�y� w tym stanie ca�e swoje �ycie, wyj�wszy kr�tkotrwa�e wyjazdy do s�siednich stan�w i Meksyku. Ojciec by� wiejskim lekarzem w stanie Arkansas. By� to cz�owiek o szorstkim, apodyktycznym sposobie bycia. Matka Howarda, urodzona w Dallas w Teksasie, uwa�a�a si� za osob� pod wzgl�dem spo�ecznym stoj�c� wy�ej od swego m�a oraz od ludno�ci Cross Plains, gdzie rodzina osiedli�a si� w 1919 roku. Oboje rodzice, zw�aszcza matka, byli wyj�tkowo zaborczy wobec swojego jedynaka. Gdy Robert by� jeszcze ch�opcem, matka roztacza�a nad nim czujn� opiek� i decydowa�a o jego przyja�niach. Kiedy dor�s�, czynnie ogranicza�a jego kontakty z kobietami. Dopiero na dwa lata przed �mierci� Howard zawar� znajomo�� z pewn� m�od� nauczycielk�. Tw�rca Conana wyr�s� wi�c w atmosferze niewolniczego oddania cz�sto choruj�cej matce. Kiedy kupi� samoch�d, zabiera��j� ze sob� na d�ugie wycieczki po Teksasie. S�abowity i zaszczuwany jako ch�opiec, Howard wyr�s� na wysokiego, pot�nie zbudowanego m�czyzn�. Wa�y� blisko dwie�cie funt�w (tj. oko�o dziewi��dziesi�ciu kilogram�w), z czego wi�kszo�� stanowi�y mi�nie. Utrzymywa� form� uprawiaj�c pi�ciarstwo i podnoszenie ci�ar�w. Boks by� jego ulubionym sportem. Mimo wygl�du troglodyty Robert Howard by� r�wnie� �ar�ocznym molem ksi��kowym. Czyta� szybko i wszystko co popadnie. Jeszcze jako m�odzieniec zdecydowa� si� na karier� literack�. Gdy w 1928 roku uko�czy� rok bezp�atnych wyk�ad�w w Howard Payne Academy w Brownwood w Teksasie, jego ojciec zgodzi� si� na trwaj�c� jeden rok pr�b�. Przez ten czas Howard mia� spr�bowa� swych si� jako autor nie zwi�zany z �adnym wydawnictwem. Dopiero po tym okresie ojciec mia� wywrze� na� nacisk w celu zmuszenia go do podj�cia bardziej konwencjonalnej pracy. Wkr�tce honoraria Howarda, chocia� skromne, by�y wystarczaj�ce, aby sk�oni� rodzin� do akceptacji jego powo�ania. Howard wyr�s� na m�czyzn� o wyj�tkowo zmiennych nastrojach, przechodz�cych od radosnej euforii i wylewno�ci do napad�w czarnej depresji, rozpaczy i melancholii, co sprawi�o, �e uleg� fascynacji ide� samob�jstwa. Obsesja ta narasta�a i pog��bia�a si� przez reszt� �ycia. Napomknieniami i mimowolnymi uwagami dawa� swoim rodzicom i niekt�rym z przyjaci� do zrozumienia, i� nie zamierza prze�y� swej matki, lecz nikt nie bra� tych gr�b powa�nie. W roku 1936 Robert Howard by� ju� czo�owym pisarzem magazyn�w �pulp� i zarabia� wi�cej ni� ktokolwiek w Cross Plains. Cieszy� si� dobrym zdrowiem, ustabilizowan� pozycj� towarzysk�, rosn�cym k�kiem przyjaci� i fan�w oraz obiecuj�c� przysz�o�ci� literack�. Jego matka umiera�a w�wczas na gru�lic�. Kiedy znalaz�a si� w stanie nieodwracalnej �pi�czki, Howard wyszed� z domu, wsiad� do samochodu i strzeli� sobie w g�ow�. W latach 1926�1930 Robert Howard napisa� cykl opowiada� fantastycznych o bohaterze imieniem Kull, barbarzy�cy z zaginionej Atlantydy, kt�ry zostaje w�adc� kontynentalnego kr�lestwa. Opowiadania te przynios�y Howardowi nik�e powodzenie � z dziewi�ciu, kt�re uko�czy�, uda�o mu si� sprzeda� jedynie trzy. Ukaza�y si� one w �Weird Tales� � pi�mie drukuj�cym fantasy i science fiction, wychodz�cym w latach 1923�1954. Chocia� stawki za s�owo by�y niskie, a honoraria cz�sto si� op�nia�y, �Weird Tales� mimo wszystko pozostawa�o najpewniejszym rynkiem zbytu dla Howarda. W roku 1932, gdy nie sprzedane opowiadania o Kullu wci�� zalega�y szafk� s�u��c� jednocze�nie jako kartoteka, Howard przerobi� jedno z tych opowiada�, zmieniaj�c Kulla na Conana i dodaj�c nadnaturalny sztafa�. �The Phoenix on the Sword� opublikowany zosta� w �Weird Tales� w grudniu 1932 roku. Opowiadanie osi�gn�o natychmiastow� popularno�� i przez kilka lat tworzenia opowie�ci o Conanie zajmowa�o wi�kszo�� pisarskiego czasu Howarda. Osiemna�cie tych opowiada� pojawi�o si� w druku za �ycia autora, inne zosta�y odrzucone albo ich nie doko�czy�. W niekt�rych listach pisanych pod koniec �ycia Howard rozwa�a� zarzucenie cyklu conanowskiego i po�wi�cenie si� wy��cznie westernom. Conan by� zar�wno rozwini�ciem Kulla, jak i idealizacj� samego autora � obrazem Howarda takiego, jakim chcia�by on by�. Robert E. Howard idealizowa� barbarzy�c�w i barbarzy�skie �ycie, podobnie jak czynili to Rudyard Kipling, Jack London czy Edgar Rice Burroughs � pisarze, kt�rzy wywarli na niego du�y wp�yw. Conan to szorstki, twardy, gwa�towny obie�y�wiat, cz�owiek bez korzeni, nieodpowiedzialny �owca przyg�d, gigantycznej si�y i postawy. W�a�nie tak Howard � cichy, wyobcowany, introwertyczny odludek, wyobra�a� sobie samego siebie. W postaci Conana ��cz� si� cechy teksa�skiego pioniera Bigfoota Walisce�a, Tarzana Burrougsa, herosa Wikinga Swaina (Wie�niaka) A.D. Howdena Smitha z odrobin� mrocznej melancholii samego Howarda. Sam Howard pisa� w li�cie do H.P. Lovecrafta, i� Conan �gotowy wychyn�� z wyobra�ni i zmusi� mnie do uwiecznienia sagi jego przyg�d (�) Jest on kombinacj� ludzi, kt�rych zna�em, zawodowych bokser�w, rewolwerowc�w, przemytnik�w whisky, ochroniarzy p�l naftowych, hazardzist�w i uczciwych pracownik�w, z kt�rymi mia�em kontakt, a kt�rych cechy po��czywszy, otrzyma�em amalgamat, kt�ry nazwa�em Conanem z Cymmerii�. Po �mierci Howarda niekt�re z jego opowiada� zosta�y opublikowane we wspomnianych tanich magazynach. P�niej brak papieru w okresie drugiej wojny �wiatowej skaza� je na zag�ad� i opowie�ci o Conanie zosta�y zapomniane przez wszystkich z wyj�tkiem ma�ego kr�gu entuzjast�w. W latach pi��dziesi�tych nowojorski edytor wyda� opowiadania o Conanie jako cykl oprawnych w p��tno tomik�w o niewielkim nak�adzie. Autor powy�szych s��w zosta� wci�gni�ty w to przedsi�wzi�cie w rezultacie odnalezienia przez niego nie publikowanych r�kopis�w Howarda w archiwum nowojorskiego agenta literackiego i przyj�cia ich do druku jako cz�ci tej serii. Dziesi�� lat p�niej zorganizowa�em publikacj� ca�ego cyklu w��cznie z kilkoma nowymi przygodami Conana spisanymi we wsp�pracy z moimi kolegami, Linem Carterem i Bj?rnem Nybergiem. Przez lata trudzili�my si� nad zbli�eniem naszego stylu do stylu Howarda, z jakim skutkiem � to pozostawiamy ocenie czytelnik�w. Niniejsza powie��, przy przygotowaniu kt�rej znaczn� pomoc edytorsk� okaza�a moja �ona Catherine Crook de Camp, to najnowszy efekt naszych wysi�k�w. W tym samym czasie Glenn Lord, literacki agent spadkobierc�w Howarda, dzi�ki uporczywym detektywistycznym zabiegom dotar� do skrzyni zawieraj�cej papiery Howarda, kt�re zagin�y po jego �mierci. Znajdowa�y si� w niej sko�czone i nie uko�czone opowiadania o Conanie. One r�wnie� zosta�y w��czone do cyklu. Opowiadania nie doko�czone zosta�y uzupe�nione przez Cartera b�d� przeze mnie. Lord przyczyni� si� r�wnie� do wydania dziesi�tk�w nieconanowskich opowiada� Howarda, zar�wno drukowanych w magazynach �pulp�, jak i wcze�niej nie publikowanych. Mimo i� po�miertny sukces Howarda jest faktem, tym, kt�rzy maj� w nim sw�j udzia�, trudno jest zwalczy� uczucie �alu, i� sam Howard tego nie do�y�. Istnieje kilka wyja�nie� niezwyk�ego przyp�ywu po�miertnej popularno�ci pisarstwa Howarda. Niekt�rzy przypisuj� to duchowi czasu. Wielu czytelnik�w znu�yli antybohaterowie, kra�cowo subiektywne psychologiczne opowie�ci oraz skupienie uwagi na problemach socjoekonomicznych, zajmuj�cych tak wiele miejsca w prozie lat pi��dziesi�tych i sze��dziesi�tych. Przez pewien czas wydawa�o si�, �e fantasy padnie ofiar� Wieku Maszyn. Sukces trylogii Tolkiena �W�adca pier�cieni� zwiastowa� jednak jej powr�t. Opowie�ci o Conanie jako jedne z pierwszych w tym gatunku skorzysta�y z jego odrodzenia i od czasu swej publikacji poci�gn�y za sob� znaczn� liczb� na�ladowc�w. R�wna zas�uga w ich sukcesie przypa�� musi pisarskiemu talentowi Howarda. By� on urodzonym narratorem, a jest to warunek sine qua non pisania prozy. Z takim talentem wiele innych pisarskich uchybie� mo�na wybaczy�, a bez niego �adne zalety nie nadrobi� jego braku. Howard dorobi� si� wyr�niaj�cego go, godnego uwagi stylu � �ywego, barwnego, rytmicznego i wymownego. Oszcz�dnie u�ywaj�c przymiotnik�w, osi�ga barwne, dynamiczne efekty przez obfite korzystanie z czasownik�w i personifikacji, jak wida� w rozpocz�ciu jednej z powie�ci o Conanie: �Wiedz, o ksi���, �e przed laty, nim oceany poch�on�y Atlantyd� i jej l�ni�ce miasta� by� Wiek, nad sny pot�niejszy, gdy kwitn�ce kr�lestwa rozci�ga�y si� po ziemi jak b��kitne opo�cze pod gwiazdami�� Gor�czkowa wyobra�nia Howarda, inteligentne fabu�y, osza�amiaj�ce tempo narracji i intensywno��, z jak� sam wciela si� w bohater�w, sprawiaj�, �e nawet jego najpo�ledniejsze opowiadania o boksie i Dzikim Zachodzie � dostarczaj� przy czytaniu du�o przyjemno�ci. Pi��dziesi�t kilka opublikowanych do tej pory opowie�ci o Conanie przedstawia jego �ycie od czas�w m�odzie�c...
amok10