Ziarnko piasku - pismo anty-neoliberalne.pdf - CZCIONKI FONTS - InzChemiczna

piasku

pismo Stowarzyszenia ATTAC Polska

nr. 1 (4) marzec 2004

Plan Hausnera czy Banku Światowego?

Co by tu jeszcze sprywatyzować?

Kolejowe harakiri

Forum w Davos i Mumbaiu

Arundhati Roy

ziarnko

ATTAC Polska

skr. pocztowa 67

25-953 Kielce 12

tel./fax.: (041) 344 71 34

(godz. 9.00-16.00)

tel. 0 602 25 77 33

e-mail: attac@attac.pl

polska@attac.org

Ziarnko

piasku czyli

dwa światy

codziennej walki, do codziennej aktyw-

ności przeciwko neoliberalnej ofensywie

pod różnymi postaciami — „racjonaliza-

cji wydatków społecznych”, prywatyza-

cji, neokolonizacji, rasizmu. Te zjawiska

muszą nam uświadomić, że — jak mówi

Arundhati Roy — jesteśmy na wojnie. Jej

celem jest zburzenie barier między ist-

niejącymi światami równoległymi na

Ziemi i zbudowanie świata o którym ma-

rzono już w staryżytrności — gdzie real-

na władza byłaby w rękach ludu.

G ospodarka polska jest w znako-

Oddziały regionalne

mitej sytuacji — tak mówią nam

przedstawiciele rządu, firm i or-

ganizacji pracodawców, reprezentanci

tzw. niezależnych ośrodków badaw-

czych. Nawet prawie zawsze niezadowo-

lona Henryka Bochniarz jest zadowolo-

na z obecnego stanu gospodarki. A ma

być jeszcze lepiej. Już wkrótce wejdzie-

my do klubu bogatych państw pod na-

zwą Unia Europejska w efekcie wzrośnie

nas prestiż a z czasem także i zarobki.

Choć z zarobkami może być różnie

bo ponad 20 proc. Polaków wieku pro-

dukcyjnym jest bez pracy. Na regularne

zarobki nie mogą liczyć nawet legalnie

zatrudnieni pracownicy. Zazwyczaj za-

dowolony wicepremier Hausner przy-

znał, że niewypłacanie przez pracodaw-

ców pensji swoim pracownikom przybra-

ło już zastraszające rozmiary.

Z drugiej strony może i lepiej praco-

wać bez zapłaty licząc, że za kilka mie-

sięcy coś tam pracodawca rzuci. Upomi-

nając się o swoje można być zwolnio-

nym, tak jak to stało się z pracownikami

wrocławskiej firmy budowlanej Jedynka,

która jest dobrą firmą bo wygrała prze-

targ na prace w Iraku. Iracka kampania

reklamowa Jedynki była tak kosztowna,

że już nie starczyło na wypłaty dla jej

pracowników. Spór na lini pracodawca-

-pracownicy Jedynki rozwiązała firma

ochroniarska, która wybiła z głowy pra-

cownikom pomysł, żeby domagać się

swoich praw. Przy okazji wybijania z gło-

wy parę ciosów zeszło na żebra i mostek

kilku pracowników. Poza tym sytuacja

w miarę znormalizowana. A ma być jesz-

cze lepiej.

Arundhati Roy w jednym z prezento-

wanych w tym numerze Ziarnka Piasku

tekstów zwraca uwagę, że tzw. niedzielne

czy wakacyjne protesty nie stanowią

wielkiego zagrożenia dla możnych tego

świata prowadzących antyspołeczną,

czasami wręcz ludobójczą politykę. Nie-

dzielne protesty mogą być natomiast

wstępem do protestów codziennych, do

Województwo Łódzkie:

Malwina Parzęczewska

e-mail: malpar@wp.pl

Redakcja

Województwo Mazowieckie:

Małgorzata Świątek

e-mail: mswiatek@tlen.pl

Województwo Pomorskie:

Stanisław Rączka

e-mail: attac4@attac.pl

Województwo Śląskie:

Dariusz Zalega

e-mail:darekzal@yahoo.com

Województwo Świętokrzyskie:

Andrzej Matys

e-mail: attac@attac.pl

Województwo

Warmińsko-Mazurskie

Ryszard Prątkowski

e-mail: pratkowskir@indykpol.com.pl

Województwo Dolnośląskie:

Maciej Bachryj

e-mail: atokamala@wp.pl

Województwo Podkarpackie:

Paweł Nocoń

e-mail:pawelnocon@wp.pl

Zapraszamy do współpracy.

Pisz na adres:

Dariusz Ciepiela

Skr. Poczt. 1429

40-001 Katowice 1

e-mail: cie@o2. pl

Oto numer naszego konta:

Millennium BIG Bank Gdański S.A. 11-11602202-0000000028554399

ziarnko piasku 02

Plan Hausnera czy Banku Światowego?

Długi marsz

liberalizmu

Michał Podgórny

Banku Światowego znalazło się m. in. zrówna-

nie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn,

opodatkowanie rolników, przeprowadzenie

przeglądu przyznanych rent, przeniesienie rol-

ników posiadających większe gospodarstwa

z KRUS do ZUS. BŚ zalecał konsolidację ist-

niejących placówek medycznych i stworzenie

możliwości dopłacania przez pacjentów do

świadczeń medycznych. Do tego proponowano

zwiększenie wpływów z prywatyzacji. (Paweł

Blajer, Mniej pożyczać, mądrze wydawać,

Rzeczpospolita, 25. 04. 2003r.).

wy wydał raport poświęcony

sytuacji finansów publicz-

nych w Polsce. We wrześniu 2003

plan „racjonalizacji” wydatków spo-

łecznych przedstawił wicepremier

Jerzy Hausner, w styczniu 2004 pa-

kiet odpowiednich ustaw oszczęd-

nościowych przyjął rząd. Na począt-

ku marca 2004 Sejm uchwalił

pierwsze ustawy z tzw. planu Hau-

snera, kilka dni potem przedstawi-

ciele Banku Światowego pochwalili

wicepremiera.

Deficyt finansów publicznych

w 2003, w proc. PKB

Estonia

2,6

Finlandia

2,3

Dania

1,5

W kampanii wyborczej przed wyborami par-

lamentarnymi z 2001 koalicja SLD-UP prze-

konywała, że ma gotowy program rządzenia

Polską. Dzisiaj widać, że były to ewidentne

przechwałki, słabo przystające do rzeczywisto-

ści. Co prawda na początku rządów SLD-UP

i (jeszcze) PSL uchwalono ustawy tworzące

program „Przedsiębiorczość, Rozwój, Praca”

ale ich realizacja pozostawia wiele do życze-

nia.

W tej sytuacji rząd postanowił sięgnąć po

recepty Banku Światowego, który w kwietniu

2003 opublikował dokument poświęcony wy-

datkom publicznym w Polsce pt. „Strategia fi-

nansów publicznych na rzecz rozwoju”. Auto-

rzy tego opracowania przekonywali, że wydat-

ki budżetowe w Polsce są mocno skoncentro-

wane na wydatkach bieżących, przy zaniedba-

niu inwestycji koniecznych dla polepszenia in-

frastruktury oraz standardów ochrony środo-

wiska. Przedstawiciele BŚ przekonywali, że

konieczny jest zwrot w polityce budżetowej

z wydatków bieżących na opiekę społeczną

oraz towary i usługi w kierunku działań proro-

zwojowych. Wsród konkretnych propozycji

Szwecja

0,7

Hiszpania

0,3

Belgia

0,2

Irlania

0,2

Luksemburg

0,1

Austria

1,1

Grecja

1,7

Litwa

1,7

Łotwa

1,8

Słowenia

1,8

Włochy

2,4

Średnia UE dla 25 państw

2,7

Portugalia

2,8

Holania

3,0

W. Brytania

3,2

Słowacja

3,6

Niemcy

3,9

Francja

4,1

Polska

4,1

Węgry

5,9

Cypr

6,3

Malta

9,7

Czechy

12,9

Źródło: Eurostat

03 ziarnko piasku

W kwietniu 2003 Bank Świato-

Wysokośc długu publicznego

w roku 2002, w proc.PKB

obrady pięciu zespołów debatujących nad po-

szczególnymi fragmentami programu uporząd-

kowania i ograniczenia wydatków publicz-

nych. Negocjacje wielkich efektów nie przy-

niosły, chociaż w zespołach debatujących zna-

leźli się także przedstawiciele związków zawo-

dowych i organizacji bezrobotnych, które plan

Hausnera krytykowały. W trakcie dyskusji

krytycy planu oszczędności albo siedzieli ci-

cho (wielu związkowców niejednokrotnie po-

kazywało, że gdy jest mowa o jakiś konkret-

nych problemach to głosu nie zabierają chęt-

nie natomiast posługują się przy innych oka-

zjach okrągłymi ogólnikami) albo byli zagłu-

szani przez zwolenników Jerzego Hausnera.

Tak więc szumnie reklamowana przez rząd de-

bata publiczna większych efektów nie przynio-

sła, jedyną wartą do zauważenia zmianą do ja-

kiej doszło w wyniku społecznych negocjacji

było odstąpienie od likwidacji PFRON.

Głównym powodem cięć w wydatkach spo-

łecznych jest zmniejszenie długu publicznego

i deficytu budżetowego. Zgodnie z Konstytu-

cją dług publiczny nie może przekroczyć 60

proc. rocznego PKB — a jak przekonuje Hau-

sner bez cięc już za dwa lata ta granica zosta-

łaby przekroczona. Drogim celem cięć jest

zmniejszenie deficytu poniżej 3 proc. rocznie

— co jest jednym z warunków wejścia do stre-

fy euro. Zgodnie z przepisami obowiazującymi

w Unii Europejskiej wszystkie państwa człon-

kowskie są zobowiązane do trzymania swoich

deficytów poniżej 3 proc. Częśc z tych państw

tej zasady jednak nie przestrzega (patrz zesta-

wienie obok). Tak samo jest z długiem publicz-

nym, wiele państw UE miało go na pograniczu

60 proc. (lub nawet znacznie więcej) i jakoś na-

dal funkcjonują, nic nie słychać, żeby miała na-

stapic tam jakaś ekonomiczna katastrofa.

W roku 2002 średnie wysokości długu publicz-

nego dla 15 państw „starej” Unii i dla 25

państw (stare plus nowe) rozszerzonej UE

przekraczały poziom 60 proc. i nikt o rozwią-

zywaniu Unii w związku z powyższym nie mó-

wi.

Jerzy Hausner podzielił swój plan na dwie

części — działania w zakresie administracji

i gospodarki oraz zmiany w zakresie wydatków

socjalnych. W pierwszej części znalazło się m.

in. ograniczenie wydatków administracyjnych,

porządkowanie funduszy celowych oraz agen-

cji skarbu państwa, ograniczenia wydatków bu-

dżetowych o niskiej efektywności (np. zmniej-

Austra

61,9

Belgia

105,6

Dania

44,1

Finlandia

43,1

Francja

64,4

Grecja

105,5

Holandia

52,4

Hiszpania

65,3

Irlania

36,3

Niemcy

61,4

Portugalia

55,4

Szwecja

48,1

W. Brytania

51,5

Włochy

109,9

Cypr

Czechy

29,1

Estonia

5,5

Litwa

Łotwa

15,2

Polska

42,1

Słowacja

36,4

Słowenia

33,4

Węgry

57,1

Źródło: Economist Intelligence Unit

Zasłona dla naiwnych

Już po kilku miesiącach większość zaleceń Ban-

ku Światowego rząd przedstawia jako swoje au-

torskie pomysły. We wrześniu 2003 rząd przy-

jął dokument pod nazwą „Średniookresowa

strategia finansów publicznych”, miesiąc póź-

niej przyjęto „Program uporządkowania i ogra-

niczenia wydatków publicznych”. Wicepremier

i minister gospodarki Jerzy Hausner sprytnie

nazwał swój plan cięć w wydatkach społecz-

nych „racjonalizacją” — sugerując tym samym,

że jego przeciwnicy to osoby nieracjonalne, nie

wiedzące o czy mówią tudzież tępi ignoranci.

Pomimo tego plan Hausnera zaczęto krytyko-

wać. Wicepremier chcąc pokazać ludzką twarz

zgodził się na dyskusję nad swoim planem,

która okazała się jednak tylko medialną zasło-

ną dla naiwnych mającą dowieść, że Hausner

rzeczywiście liczy się z tzw. opinią publiczną.

Ministerstwo Gospodarki ziorganizowało więc

1999 2000 2001 2002 2003

Stawka CIT, w proc.

Wzrost nakładów inwestycyjnych, w proc.

5,9

1,4

-9,5

-10

1,2*

Stopa bezrobocia

13,1 15,1 17,4 18,1 19

Wzrost PKB

4,1

4,0

1,0

1,4

3,5

* - do września

Źródło: MF, GUS

ziarnko piasku 04

szenie kosztów zalesiania i uporządkowanie in-

stytucji rolniczych), konsolidacja niektórych

jednostek administracji rządowej, pozyskiwa-

nie dochodów do budżetu (np. poprzez likwi-

dację środków specjalnych w ministerstwach),

porządkowanie wydatków na obronnośc, ogra-

niczenie pomocy publicznej. Zmiany w zakre-

sie wydatków socjalnych mają dotyczyć syste-

mu emerytalnego i zasad przyznawania wcze-

śniejszych emerytur, systemu rent z tytułu nie-

zdolności do pracy i aktywizacji zawodowej

i społecznej osób niepełnosprawnych.

Do końca roku 2007 oszczędności wynikają-

ce z wprowadzenia pomysłów Hausnera mają

wynieść nieco ponad 54,5 miliarda złotych —

z czego w administracji 20,4 mld. a w wydat-

kach społecznych 34 mld.

Te kwoty mogą robić wrażenie, że wydatki

społeczne w naszym kraju są wyjątkowo roz-

dmuchane — co oczywiście nie jest prawdą.

Według danych OECD Polska w roku 2002 na

publiczne wydatki społeczne przeznaczyła

22,8 proc. swojego PKB dzięku czemu znależ-

liśmy się w środku stawki. Co prawda nasze

wydatki znacząco przekraczały poziom wydat-

ków społecznych w Czechach (19,4 proc.) czy

na Słowacji (13,6 proc.), ale było to mniej niż

w krajach UE — Szwecji (31 proc.), Francji

(28,8 proc.), Niemczech (27,3 proc.) a także

w Szwajcarii (28,3 proc.).

Kierując się wytycznymi Banku Światowego

i radami tzw. niezależnych ekspertów z róż-

nych instytutów i centrów zajmujących się ba-

daniem gospodarki, które są finansowane

przez banki i inne przedsiębiorstwa chcące wy-

muszać korzystne dla siebie zmiany prawne,

Jerzy Hausner postanowił dokonać oszczędno-

ści budżetowych kosztem najbiedniejszej czę-

ści polskiego społeczeństwa — bo do takiej

można zaliczyć emerytów i dużą część rolni-

ków.

ku. Rząd sobie wymyślił, że dzięki tak znacz-

nej obniżce podatków przedsiębiorstwom po-

zostanie więcej pieniędzy, które będą mogły

przeznaczyć na rozwój i inwestycje, co z kolei

pociągnie za sobą konieczność tworzenia no-

wych miejsc pracy a w efekcie doprowadzi do

zmniejszenia orgomnego bezrobocia w Polsce.

Trzeba przyznać, że ta konstrukcja myślowa

teoretycznie jakoś trzyma się kupy tyle, że nie

znajduje potwierdzenia w rzeczywistości.

Podatek płacony przez przedsiębiorstwa od

roku 1996 do 2003 zmniejszył się o 13 proc.

(patrz załączona tabela). Zgodnie z przedsta-

wioną wyżej teorią, którą posiłkuje się Hau-

sner, pieniądze, które zostały w firmach powin-

ny zostać przeznaczone na inwestycje

i w ostatnich latach powinniśmy mieć do czy-

nienia ze spadkiem bezrobocia. Te kilka lat,

które upłynęły od 1996 roku jest na tyle dłu-

gim okresem, że wpływ obniżenia podatków

powinien być odczuwalny. Stało się zupełnie

inaczej. Doszło wręcz do paradoksalnej sytu-

acji — wraz ze zmniejszającymi się podatkami

dla firm malały nakłady inwestycyjne i rosło

bezrobocie — czyli stało się dokładnie odwrot-

nie niż mówi teoria do której przekonuje nas

Hausner i zwolennicy cięć w wydatkach budże-

towych!

Pomimo wyższych stóp procentowych dla

podatku CIT w drugiej połowie lat 90-tych

Polska notowała wysoki wzrost PKB — w roku

1996, kiedy stawka CIT wynosiła 40 proc.,

PKB wzrósł o 6 proc., rok później CIT spadł do

38 proc. a PKB wzrósł do 6,8 proc. W trzech

kolejnych latach wzrost PKB spadał z 4,8 do

4,0 proc. To proste zestawienie pokazuje, że

fałszywą jest teoria mówiąca, że im mniejsze są

podatki tym wyższy musi być wzrost gospodar-

czy. Tak być może, ale jak pokazuje przykład

Polski, wcale nie musi.

Obniżenie stawek podatkowych CIT

w ostatnich latach spowodowało jedynie utratę

wpływów do budżetu, co z kolei przełożyło się

na większy deficyt budżetowy i wzrost zadłu-

żenia publicznego. Czyli metoda, dzięki której

chciano uzdrowić finanse publiczne tylko je

pogorszyła.

Od dawna wiadomo, że wysokość stawek po-

datkowych nie jest głównym powodem wzro-

stu lub stagnacji gospodarczej. Kraje najbar-

dziej rozwinięte gospodarczo mają podatki (za-

Fakty przeciwko

Hausnerowi

W tym samym czasie tnąc wydatki społeczne

rząd zmniejsza także dochody do budżetu —

czego najlepszym przykładem jest zmniejsze-

nia stawki podatku od przedsiębiorstw (CIT)

z 27 proc. w roku 2003 do 19 proc. w tym ro-

Dochody budżetu państwa z podatków w stosunku do całości dochodów

budżetu, w proc.

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

VAT 24,7 28,1 30,8 33,9 38,8 38,1 37,6 40,0 39,9

CIT

10,6 10,8 11,1 11,7 12,0 12,4 9,4

10,5 9,2

PIT

28,1 26,3 25,0 27,4 18,4 17,0 16,7 16,8 16,8

Żródło: MF

05 ziarnko piasku

Ziarnko piasku - pismo anty-neoliberalne.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: