Rozwój filogenetyczny i ontogenetyczny.pdf

Rozwój filogenetyczny i ontogenetyczny

oraz rola wiæzadeÆ krzyºowych kolana

Phylogenetic, ontogenetic development

and function of the cruciate ligaments of the knee

Youry M. Kisielewski (1) Bogdan Ciszek (2)

(1) Katedra Anatomii PrawidÆowej, Uniwersytet Medyczny w Grodnie

(2) ZakÆad Anatomii PrawidÆowej, Akademia Medyczna w Warszawie

Streszczenie

W pracy przedstawiono zarys poglådów na rozwój

wiæzadeÆ krzyºowych stawu kolanowego u czÆowie-

ka w okresie embrionalnym, pÆodowym i noworod-

kowym. Informacje te zestawiono z danymi doty-

czåcymi rozwoju filogenetycznego maÆpy uwzglæd-

niajåc szereg aspektów funkcji wiæzadeÆ w róºnych

fazach ruchu.

[Acta Clinica 2001 1:275-277]

Summary

The study present development of the cruciate liga-

ments of the human knee in embrional, fetal and

newborn period of life. Ontogeny of the cruciate lig-

aments is compared with its phylogeny especially in

monkeys. Some functionally relevant data is also

considered.

[Acta Clinica 2001 1:275-277]

SÆowa kluczowe: staw kolanowy, wiæzadÆo krzyºo-

we przednie, wiæzadÆo krzyºowe tylne

Key words: knee joint, anterior cruciate ligament,

posterior cruciate ligament

Staw kolanowy jest jednym z najbar-

dziej zÆoºonych stawów ludzkiego organiz-

mu. Z osteologicznego punktu widzenia

moºna traktowaì go jako staw maÆo stabil-

ny. Dziæki jednak odpowiedniemu aparato-

wi wiæzadÆowemu jest on zarówno wÆa¥ci-

wie stabilizowany, jak teº na tyle ruchomy

aby zapewniì wÆa¥ciwå podstawæ i lokomo-

cjæ ciaÆa.

Moºliwo¥ci czynno¥ciowe stawu kola-

nowego zaleºå od wielu czynników zwiå-

zanych z uwarunkowaniami anatomicznej

budowy stawu kolanowego. Rozwój anato-

micznych skÆadników stawu kolanowego

charakteryzuje siæ synchronizacjå (3).

Struktury wewnåtrzstawowe podlegajå sze-

regowi procesów majåcych na celu osiåg-

niæcie wÆa¥ciwej stabilizacji i umoºliwienie

adaptacji do róºnych typów postawy i loko-

mocji.

Szczególne miejsce w¥ród struktur we-

wnåtrztorebkowych zajmujå wiæzadÆa krzy-

ºowe. U wiækszo¥ci zwierzåt stanowiå one

tylnå czæ¥ì przegrody miædzystawowej

dzielåcej oba stawy udowo-goleniowe.

U Hominidae w czæ¥ci przedniej stale wy-

stæpuje otwór sprawiajåcy ºe oba stawy ma-

jå wspólnå jamæ (11). Najwiækszy rozwój

wiæzadeÆ krzyºowych obserwuje siæ u maÆp

które så dobrze przystosowane zarówno do

biegu, wspinaczki, skoków i hu¥tania siæ.

Nieproporcjonalnie duºy rozwój wiæzadÆa

krzyºowe osiågajå u szympansa co jest zro-

zumiaÆe, gdyº gÆówna rola stabilizujåca

przypada tym wiæzadÆom przy zgiætym sta-

wie kolanowym.

U czÆowieka obserwujemy inny typ lo-

komocji zwiåzany z caÆkowicie pionowå

postawå ciaÆa. Dlatego przednia i tylna

czæ¥ì kaºdego z wiæzadeÆ krzyºowych mo-

Tom 1, Numer 4 275

Acta Clinica

ºe mieì odmiennå funkcjæ przy zginaniu

i prostowaniu. Przy prostowaniu wÆókna

przedniej czæ¥ci wiæzadÆa krzyºowego tyl-

nego så sÆabiej napiæte, a w czæ¥ci tylnej sil-

niej napiæte. W tym poÆoºeniu wÆókna tyl-

nej czæ¥ci wiæzadÆa krzyºowego przedniego

så silnie napiæte a w czæ¥ci przedniej sÆa-

biej. Przy zginaniu przednie wÆókna wiæ-

zadÆa krzyºowego tylnego napinajå siæ sil-

niej niº tylne. W wiæzadle krzyºowym

przednim tylne wÆókna bædå wtedy napiæte

bardziej niº przednie. Dziæki temu wiæzad-

Æo krzyºowe przednie zapobiega prze-

mieszczeniu kÆykci ko¥ci udowej ku tyÆowi

przy zginaniu, a wiæzadÆo krzyºowe tylne

zapobiega przemieszczeniu kÆykci ku przo-

dowi przy prostowaniu (2).

WiæzadÆa krzyºowe majå wzglædne

znaczenie dla stabilizacji stawu kolanowe-

go. Wraz z rozwojem czÆowieka, w porów-

naniu z szeregiem przedstawicieli ¥wiata

zwierzæcego stajå siæ one sÆabsze i cieñsze.

Fakt ten naleºy braì pod uwagæ przy roz-

waºaniu biomechaniki stawu kolanowego

w aspekcie licznych sposobów rekonstrukcji

wiæzadeÆ.

WiæzadÆo krzyºowe przednie przy

zwiækszaniu kåta zgiæcia napina siæ silniej

niº tylne. Natomiast tylne najmniej napiæte

jest przy maksymalnym wypro¥cie. Warun-

ki do przerwania wiæzadeÆ krzyºowych så

najdogodniejsze w pozycji zgiæcia. Dlatego

teº wiæzadÆo krzyºowe przednie wydaje siæ

czæ¥ciej ulegaì uszkodzeniom niº tylne (9).

Do¥wiadczenia na zwÆokach wykazaÆy, ºe

przeprost w stawie kolanowym jest moºli-

wy do 20°. Wtedy wiæzadÆo krzyºowe tylne

napina siæ coraz silniej. Dalsze forsowanie

przeprostu prowadzi do wyrwania udowe-

go przyczepu wiæzadÆa

Wielu anatomów (10, 11, 13) uwaºa ºe

wiæzadÆa krzyºowe stanowiå rozwojowo

pochodnå tylnej ¥ciany torebki stawu

wpuklajåcå siæ ku przodowi. Podkre¥la siæ

ºe ich przyczepy przypominajå strukturæ

torebki stawowej. Zawiåzki struktur we-

wnåtrztorebkowych pojawiajå siæ jeszcze

przed pojawieniem siæ jamy stawu. Zawiå-

zek wiæzadeÆ krzyºowych pojawia siæ u za-

rodka ludzkiego w stadium 19 (16 19 mm

dÆugo¥ci ciemieniowo-siedzeniowej). W sta-

dium 22 (24 27 mm) majå one postaì sze-

rokich pasm pomiædzy zawiåzkami koñ-

ców dalszych piszczeli i ko¥ci udowej. Po-

wstaje wtedy wyniosÆo¥ì miædzykÆykciowa.

Moºna rozróºniì miejsca przyczepu wiæza-

deÆ. W kolejnym stadium róºnicuje siæ ja-

ma stawu i widoczne stajå siæ naczynia zo-

patrujåce wiæzadÆa (5, 12). Dystalny przy-

czep PCL dzieli siæ na dwie odnogi, z któ-

rych jedna przyczepia siæ do piszczeli,

a druga do przyczepu rogu tylnego Æåkotki

bocznej. Miejsce tego przyczepu bædzie

wpÆywaÆo na powstanie wiæzadeÆ Æåkotkowo

udowych. Jako pojedynczy zawiåzek po-

wstajå one z rogu tylnego Æåkotki bocznej.

Zawiåzek ten moºe zostaì podzielony

przyczepem PCL na wiæzadÆo Æåkotko-

wo-udowe przednie i tylne lub pozostaì

strukturå pojedyñczå. Wtedy w zaleºno¥ci

od tego czy przebiegaì bædzie do przodu

czy do tyÆu od PCL bædziemy mówili

o braku tylnego lub przedniego wiæzadÆa

Æåkotkowo udowego (8).

Po 10 tygodniach ºycia wewnåtrzÆono-

wego struktura wiæzadeÆ krzyºowych jest

dobrze okre¥lona. Zbudowane så z tkanki

Æåcznej wÆóknistej.

W miejscu odej¥cia wiæzadÆa ulegajå

bogatej waskularyzacji (7).

Wiadomo ºe pæczki tworzåce wiæzadÆa

krzyºowe ulegajå skrzyºowaniu. Co wiæcej

wÆókna w obræbie kaºdego z wiæzadeÆ rów-

nieº krzyºujå siæ. W 18 21 tygodniu ºycia

pÆodowego w wiæzadle krzyºowym przed-

nim znajdujå siæ dwa pæczki przedni

i tylny. PoÆoºone så one równolegle na ca-

Æym przebiegu. Nastæpnie oba pæczki ule-

gajå skrzyºowaniu przy czym pæczek

przedni obejmuje spiralnie tylny od przodu

i przy¥rodkowo. TÆumaczy siæ to tym iº

w okresie pÆodowym ko¥ì udowa obraca siæ

276 Grudzieñ 2001

Rozwój i rola wiæzadeÆ krzyºowych

wraz z zawiåzkiem wiæzadÆa. Krzyºowanie

siæ wÆókien w wiæzadle pozwala na lepszy

rozkÆad obciåºenia w czasie ruchów stawu

(2).

5. Kabak S.L., Feszczenko S.P., Aliskowa E.P.:

Prienatalnyj morfogieniez sustawow. W monografii:

Kostno-systawnaja sistiema: morfoÆogiczieskie i bio-

chimiczieskie aspiekty formirowania Minsk 1990 s.

4656

6. Kisieliewskij Y.M.: Strojenie i krowosnobºenie

kolennowo sustawa noworoºdiennych dietiej Matie-

riaÆy Mieºnarodnoi Naucznoi Konfieriencji Grodno

2000 s. 72 73

7. Kotti E.P. Razwitie formy koliennowo sustawa

czieÆowieka. Praca doktorska Ufa 1955

8. Lahlaidi A, Vactavek J. Les ligaments menisci-fe-

mefeux posterieus et leur signification selon lorga-

nogenie. Bull Assoc Anat (Nancy) 1975

59:164:177 83

9. Markuszew W.M. MatieriaÆy o rozwiti kolienno-

wo sustawa czieÆowieka Praca doktorska Ufa 1955

10. Merida-Velasco J.A., Sanchez-Montesinos I., Es-

pin-Ferra J., Merida-Velasco J.R. i wsp.: Develop-

ment of the human knee joint ligaments Anat. Rec.

1997 248:259 268

11. Poplewski R. Anatomia ssaków Tom II UkÆad

Kostnostawowy. Czytelnik Warszawa 1948

12. Ratajczak W.: Early development of the cruciate

ligaments in staged humann embryos Folia Morp-

hol. 2000 59:285 290

13. Ratiszwili G.I. Razwitie koliennowo systawa

y czieÆowieka poslie roºdienia Praca doktorska Tibi-

lisi 1954

Anatomiczna struktura wiæzadeÆ krzy-

ºowych i morfometria ich przyczepów

u dorosÆych zostaÆa szczegóÆowo opisana.

W materiale noworodkowym znane så je-

dynie pojedyñcze doniesienia (1, 4). W po-

nad poÆowie przypadków dÆugo¥ì wiæzadeÆ

jest jednakowa. W pozostaÆych tylne jest

wiæksze od przedniego. ÿrednia dÆugo¥ì

wiæzadeÆ wynosi ok. 11mm. ÿrednia szero-

ko¥ì wiæzadÆa krzyºowego przedniego wy-

nosi ok. 4,5 mm, a tylnego ok. 5 mm (6).

Pi¥miennictwo

1. Aksundowa A.A. Sriednije i krajnije formy indy-

widualnoi izmiencziwosti eliemientow kolennowo

sustawa i krowosnobºenie ich u noworoºdiennych.

Praca doktorska AÆma-Ata 1962

2. Aliskowa E.P. Strojenie koliennowo sustawa

w embriogieniezie u mlekopitajuszczich w normie

i w ekspierimientie. Praca doktorska. JarosÆaw 1986

3. Berkgaut K.F. Gistogieniez sustawnych elemen-

tow kolennowo sustawa u czeÆowieczieskowo zaro-

dyszcza. Trudy Astrachanskowo Miedinstituta As-

trachañ 1956 12:95 107

4. Ibrachimow A.K. K anatomii kolieennowo susta-

wa pÆodow i noworoºdiennych Praca doktorska Sa-

markanda 1970

Adres do korespondencji / Address for

correspondence: Bogdan Ciszek, ZakÆad Anatomii

PrawidÆowej CB Akademii Medycznej w Warsza-

wie, ul. ChaÆubiñskiego 5, 02 004 Warszawa,

bciszek@ib.amwaw.edu.pll

Tom 1, Numer 4 277

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: