Pia Melody - Toksyczne Związki.pdf - Książki dla DDA - spymax1

Pia Mellody - TOKSYCZNE ZWIĄZKI

Przedmowa

Niektóre osoby przeżywają tak silnie pewne normalne ludzkie uczucia, takie jak wstyd, lęk, ból i gniew, że

prawie nigdy nie opuszcza ich niepokój, że "coś z nimi jest nie tak". Uważają one często, że powinny

uszczęśliwiać ludzi wokół siebie, a kiedy okazuje się, że nie jest to możliwe, czują się w jakiś sposób

upośledzone i mniej wartościowe od innych.

Tacy ludzie często angażują się przesadnie we wszystkie codzienne wydarzenia, przeżywając je o wiele silniej

i głębiej, niżby tego wymagały konkretne sytuacje. Kiedy dzieje się coś, co normalnie budzi w ludziach zwykły

lęk, ich ogarnia panika lub atak chorobliwej trwogi. Takie ataki mogą zresztą zdarzać im się "bez powodu". To

normalne, że życiu towarzyszy nieraz ból, ale kiedy ich to spotyka, popadają w czarną rozpacz, nie widzą już

żadnej nadziei, a czasem zaczynają wręcz myśleć o samobójstwie lub na serio do niego się zabierać. W

sytuacji, która normalnie prowokuje ludzi do autentycznego gniewu, oni wybuchają nieposkromioną

wściekłością. A owym wstrząsającym przeżyciom emocjonalnym towarzyszy często myśl: "Dlaczego on

traktuje mnie w ten sposób? Czy nie wie, jakie to dla mnie bolesne?". Nie są jednak w stanie zapanować nad

owymi emocjonalnymi

wybuchami i w rezultacie odczuwają pogłębiający się znacznie niepokój i zagubienie.

Takie intensywne reakcje emocjonalne często zdarzają się w sytuacjach, których dramatyzm jest naprawdę

znikomy. Może to być, na przykład, brak zgody między współmałżonkami co do tego, jaki obejrzeć film lub

gdzie jechać na urlop. Głęboką rozpacz lub gwałtowną wściekłość może wyzwolić odmowna odpowiedź na

podanie o pracę, żal z powodu przeniesienia się przyjaciela do innego miasta lub złość na kota sąsiadów, który

narobił nam na wycieraczkę. Każde z tych przeżyć może spowodować emocjonalne reakcje, które są bardzo

dalekie od umiarkowanych, a mogą przybierać różną postać: od gwałtownych wybuchów uczuć po jadowitą

słodycz i manifestacyjną obojętność zewnętrzną. Oba rodzaje tych wyraźnie niekontrolowanych reakcji

zmieniają życie takich osób i ich stosunki z otoczeniem w jedno pasmo wyjątkowej udręki.

Dysponujemy już dobrze udokumentowanym materiałem, wykazującym, że fizyczne napięcie, towarzyszące

ustawicznym wybuchom takich emocji lub ich dławieniu w sobie, może przyczyniać się do groźnych schorzeń

fizycznych, takich jak nadciśnienie, choroby serca, artretyzm, migrena, czy nawet rak. Ten emocjonalny

czynnik współuzależnienia może więc podkopywać nie tylko nasze stosunki z innymi ludźmi, ale i nasze

zdrowie.

A jednak tacy ludzie zachowują się tak, jakby wierzyli, że tylko przez osiągniecie "doskonałości" we wszystkim,

co robią, albo przez zadowolenie wszystkich otaczających ich ludzi mogą uśmierzyć owe wybujałe,

niekontrolowane i irracjonalne uczucia. Żyją w złudzeniu, że mogą uwolnić się od cierpienia, jeśli po prostu

"poprawią się" lub zyskają aprobatę ludzi, których uważają za szczególnie ważnych w swoim życiu. W ten

sposób nieświadomie obarczają tych ludzi odpowiedzialnością za swoje szczęście. Kiedy ci, których pragną

zadowolić, "nie doceniają tego, co dla nich robię" i nie okazują wyraźnej aprobaty, zniewolone przez swoje

własne emocje osoby wpadają w prawdziwą wściekłość. Skoro jednak dobra opinia takiego dostarczyciela

aprobaty jest dla nich aż tak ważna, muszą stłumić ową wściekłość. W rezultacie, choć nie okazują złości

bezpośrednio, przesącza się ona na zewnątrz w postaci sarkazmu, ironicznej wyrozumiałości, złośliwych

żartów lub innych różnych zachowań zaczepno-obronnych.

Często tacy ludzie wydają się osobami wyrozumiałymi i chętnymi do pomocy. Wystarczy jednak dobrze im się

przyjrzeć, aby dostrzec w nich potężną potrzebę sprawowania kontroli nad bliskimi i poddawania ich takiej

manipulacji, aby dostarczali im nieustannej aprobaty, bez której - jak są przekonani - nie mogą opanować

dręczących ich emocji. Lecz te wszystkie wysiłki na dłuższą metę są bezużyteczne, ponieważ nikt nie może

uwolnić ich od sposobu, w jaki przeżywają swe uczucia. Mogą więc dojść do wniosku, że nie ma dla nich

ratunku.

Z drugiej strony, niektórzy ludzie o bardzo podobnej przeszłości doświadczają czegoś zupełnie przeciwnego.

Normalne ludzkie emocje są w nich tak pomniejszone, że właściwie w ogóle nie doznają uczuć - nie wiedzą co

to strach, ból, wstyd, a także co to radość, rozkosz, zadowolenie. Dryfują przez życie jak odrętwiali, od jednego

dnia do następnego.

Psychoterapeuci zwrócili uwagę na te dwie grupy objawów przy okazji obserwowania i leczenia rodzin

alkoholików i innych osób uzależnionych od środków chemicznych.

Członkowie takich rodzin są zwykle dręczeni gwałtownymi uczuciami wstydu, lęku, złości i bólu, pojawiającymi

się w ich stosunkach z alkoholikiem lub narkomanem, wokół którego ogniskuje się całe życie rodziny. Często

jednak nie są w stanie wyrazić tych uczuć w zdrowy sposób, na skutek wewnętrznego przymusu, który każe im

troszczyć się o taką uzależnioną osobę i robić wszystko, byle tylko ją zadowolić.

Na pozór celem tych wysiłków jest wyciągnięcie alkoholika lub narkomana ze szponów nałogu. W stosunkach

między alkoholikiem a jego rodziną zaobserwowano jednak aspekty irracjonalne. Jednym z nich jest

powszechnie obserwowany fakt, że większość członków rodziny żywi złudną nadzieję, iż jeśli tylko uda im się

osiągnąć doskonałość w ich "odnoszeniu się" i "pomaganiu" alkoholikowi, porzuci on swój nałóg, a oni,

członkowie rodziny, zostaną uwolnieni od straszliwego wstydu, bólu, strachu i gniewu.

Niestety, ta strategia nigdy nie jest skuteczna. Nawet wówczas, gdy alkoholikowi udaje się zerwać z nałogiem,

jego rodzina często pozostaje chora i w końcu wydaje się przeklinać jego abstynencję, a czasem nawet ją

sabotuje. Bywa tak, jakby uzależnienie alkoholika było członkom rodziny potrzebne, aby mogli utrzymywać

swoją zależność od niego w podsycaniu nadziei na zrozumienie gwałtownych uczuć, które ich dręczą.

W pewien sposób alkoholik pośrednio lub bezpośrednio wykorzystuje i poniża członków swej rodziny poprzez

swoje egocentryczne zachowania. Osoba uzależniona od środków chemicznych potrafi tak wykorzystywać

resztę członków rodziny fizycznie, seksualnie i emocjonalnie, że każdy normalny człowiek nie wytrzymałby

tego i dawno ją porzucił. Na tym jednak polega drugi irracjonalny aspekt stosunku członków rodziny do

uzależnionej osoby: nie porzucają jej i wydają się być złączeni z nią na śmierć i życie jakąś wspólną chorobą.

Owa wytrwałość, z jaką członkowie rodziny pozostają w związku z alkoholikiem pomimo szkodliwych

konsekwencji tego związku (nadużycie), odnajduje swoją analogię w uporze, z jakim alkoholik pije, chociaż

zdaje sobie sprawę ze szkodliwych konsekwencji picia. Staje się oczywiste, że tak jak alkoholik uzależnił się od

alkoholu w złudnej nadziei, że picie pomoże mu zapanować nad dręczącymi uczuciami towarzyszącymi jego

chorobie, tak i rodzina alkoholika uzależnia się od niego w podobnie nałogowy sposób. Innymi słowy, alkoholik

i osoba współuzależniona próbują uwolnić się od identycznych podstawowych objawów takiej samej choroby:

nałogowiec za pomocą alkoholu, a osoba współuzależniona za pomocą nałogowego związku.

To współuzależnienie, łączące członków rodziny z alkoholikiem lub narkomanem, doprowadziło

psychoterapeutów do wniosku, że mają tu do czynienia z bolesną i powodującą kalectwo chorobą — chorobą,

jaką następnie rozpoznali również w niezliczonych rodzinach w całej Ameryce, których żaden członek nie byl

osobą uzależnioną od środków chemicznych.

Sądzimy, że ci biedni, cierpiący ludzie znaleźli się w szponach poważnej choroby zwanej współuzależnieniem.

Niestety, niewielu z nich wie cokolwiek o leczeniu się z owych okaleczeń, których objawy opisaliśmy wcześniej.

Ludzie cierpiący na współuzależnienie często pogrążają się w rozpaczy i w końcu umierają, nie mogąc znieść

jego skutków. Świadectwa zgonu nigdy nie wymieniają tej choroby. Zamiast niej mówi się o beznadziejności, o

samobójstwach, o „wypadkach" oraz problemach sercowo-naczyniowych i o złośliwych nowotworach, które -

jak wykazują badania -związane są z apatią, samozaniedbaniem, stresem, a także tłumionym gniewem i

towarzyszącą mu depresją.

Jest to choroba zadziwiająco trudna do rozpoznania, ponieważ cierpiący na nią ludzie kryją się pod maską

konwencjonalnych zachowań i odnoszonych sukcesów, aby zdobyć to, co jest dla nich najważniejsze: uznanie.

Lecz ci nieszczęśni niewolnicy potężnych, pozornie bezpodstawnych, przymusowych uczuć są skazani na

kierat bezustannych osobistych niepowodzeń i dręczących doznań wstydu, bólu, lęku i tłumionego gniewu.

W rozpaczliwych usiłowaniach uwolnienia się od tych przytłaczających uczuć wielu współuzależnionych sięga

po środki chemiczne, szukając w nich ulgi. Są wyjątkowo podatni na to, by stać się alkoholikami lub innego

rodzaju nałogowcami. Uważamy, że współuzależnienie leży u podstaw takich nałogów i dostarcza im paliwa.

Kiedy alkoholik lub osoba uzależniona od czegokolwiek innego wyrzeka się jakiegoś nałogowego zachowania

lub środka chemicznego, na swej drodze do wyleczenia będzie musiała stanąć twarzą w twarz z licznymi

konsekwencjami oraz objawami współuzależnienia.

W ciągu ostatnich ośmiu lat Pia Mellody prowadziła terapię osób współuzależnionych w The Meadows,

ośrodku leczenia z uzależnień w Wickenburgu, w stanie Arizona. Osobiście doprowadziła setki ludzi,

doświadczających męczarni współuzależnienia, do zdrowia i integracji osobowości. Celem tej książki nie jest

ukazanie szczegółowej historii rozwoju koncepcji współuzależnienia lub też argumentów przemawiających za

uznaniem go za autentyczną chorobę.

Jej celem jest opisanie tej choroby tak, jak ją widziała Pia Mellody - od wewnątrz, w kolejach życia setek jej

pacjentów, a także w swym własnym życiu. Chociaż wszyscy troje przyczyniliśmy się do napisania tej książki,

Pia Mellody używa w niej pierwszej osoby liczby pojedynczej przy opisie choroby i drogi prowadzącej do

uleczenia.

Terapeutyczne koncepcje, metody i eklektyczne podejście zostały tu wyrażone za pomocą języka zrodzonego

z doświadczeń Pii Mellody w jej walce z chorobą, a nie z teoretycznych dywagacji. Nie jest to zresztą w ogóle

próba opisania lub obrony jakiejś teoretycznej konstrukcji. Autorzy tej książki pragnęli raczej:

1) opisać strukturę choroby współuzależnienia w terminologii zgodnej ze sposobem, w jaki pojawia się ona i

działa w codziennym życiu i stosunkach między ludźmi,

2) wskazać na praktyczny model terapii, która naprawdę doprowadza do zdrowia ludzi dręczonych objawami

tej choroby. Dla tych, którzy zainteresują się historią i rozwojem pojęcia współuzależnienia w literaturze

psychologicznej, zamieściliśmy krótki dodatek na końcu książki.

Wiele koncepcji zawartych w tej książce, jak na przykład powiązanie współuzależnienia z przeżyciem

nadużycia w dzieciństwie lub opis zewnętrznych i wewnętrznych granic, zostało sformułowanych przez Pic

Mellody wiele lat temu. Fakt, że niektóre z tych idei zaczęły być powszechnie znane i wykorzystywane przez

psychoterapeutów i osoby współuzależnione dzięki jej odczytom i serii kaset magnetofonowych (Permission to

be Precious) jest hołdem złożonym jej intuicji. Cieszymy się, że możemy z Pią współpracować w

przedstawieniu jej i naszych poglądów na współuzależnienie w uporządkowanej formie pisemnej.

Mamy nadzieję, że po przeczytaniu tych stronic cierpiący na tę chorobę będą mogli zmierzyć się z nią i wejść

na drogę ozdrowienia, ponieważ już samo zdobycie się na odwagę, by stanąć twarzą w twarz ze

współuzależnieniem, i wyjście poza to uparte zaprzeczanie temu, że jesteśmy chorzy, doprowadziło na próg

nadziei i ozdrowienia każdego z nas.

Andrea Wells Miller J. Keith Miller

Podziękowania

Pragnę wyrazić wdzięczność i uznanie mojemu mężowi, Patowi, który ma swój ważny udział w rozwoju

koncepcji opisanych w tej książce. Koncepcja granic narodziła się z naszych dyskusji na temat idei

samoobrony, jakie przekazała mu jego matka. Ważnym czynnikiem, który pomógł mi zrozumieć wiele rzeczy,

był również stosunek Pata do mojej własnej choroby. Jako dyrektor ośrodka The Meadows, Pat umożliwił mi

rozpoczęcie pracy nad rozwinięciem przedstawionych tu koncepcji przez rozmowy z innymi osobami

współuzależnionymi podczas terapii i wykładów.

Chciałabym też podziękować setkom moich towarzyszy we współuzależnieniu, którzy podzielili się ze mną

historiami swoich chorób i którzy uczestniczyli w rozwoju tych koncepcji, mówiąc mi o swoich bolesnych

wzlotach i upadkach. Ich współpraca, zachęta i oznaki wyleczenia dostarczały mi motywacji i inspiracji w mojej

własnej drodze do wyzwolenia się z choroby.

Ze współuzależnienia nie można się wyleczyć w samotności. W tych mrocznych chwilach, kiedy czuję się

odcięta od pomocy innych istot ludzkich, jestem głęboko świadoma wspierającej obecności Najwyższej Mocy,

bez której z pewnością byłabym zgubiona.

Pia Mellody

Jane Kiatny, mojej matce zastępczej,

która pierwsza pomogła mi zrozumieć, że jestem kimś

wartościowym. To ona, z godną podziwu delikatnością,

raz po raz zwracała mi uwagę na fakt, że jestem mila,

to ona otaczała mnie czułością w czasach,

kiedy nie potrafiłam pokochać samej siebie,

to ona opowiadała mi o tym,

jak wspierała ją rodzina, kiedy ona sama

kształtowała poczucie swej własnej wartości.

Część pierwsza - Symptomy współuzależnienia

Rozdział 1 - Twarzą w twarz ze współuzależnieniem

Coraz więcej ludzi rozpoznaje własne problemy w opisanych poniżej symptomach. Pragną się zmienić, pragną

wyzbyć się swego upośledzenia, pragną uwolnić się od bolesnego dziedzictwa, jakim było ich dzieciństwo w

prawdziwie dysfunkcjonalnej rodzinie.

Jeśli jesteś taką osobą, chcę ci przede wszystkim dać duży ładunek nadziei. Pierwszy krok prowadzący do

przemiany i wyzbycia tego upośledzenia polega na tym, że musisz stanąć twarzą w twarz z faktem, że

naprawdę jesteś chory. Jednym z celów tej książki jest opisanie objawów tej choroby i wyjaśnienie, skąd się

one wzięły i jak z ukrycia niszczą naszą egzystencję, tak abyś mógł sam rozpoznać współuzależnienie

panoszące się w twoim życiu.

Ta choroba i jej związek z nadużyciami doznanymi w dzieciństwie to temat bardzo złożony. Z powodu urazów z

dzieciństwa osoba współuzależniona nie potrafi stać się człowiekiem dojrzałym, zdolnym żyć pełnią życia i

nadawać swemu życiu sens. Współuzależnienie odbija się w dwu kluczowych obszarach życia osoby nim

dotkniętej: w jej stosunkach z sobą samą i w stosunkach z innymi. Uważam, że stosunek do samego siebie jest

najważniejszy, ponieważ kiedy człowiek ma szacunek do samego siebie i docenia swoją wartość, jego stosunki

z innymi ludźmi automatycznie stają się mniej dysfunkcjonalne, a bardziej pozytywne i nacechowane

szacunkiem.

W ostatnich latach wiele pisano o współuzałeżnieniu oraz jego objawach i cechach charakterystycznych. Z

mojego doświadczenia wynika, że rdzeń choroby tworzy pięć objawów. Bliższe zapoznanie się z nimi ułatwia

zrozumienie mechanizmu choroby.

Osoby współuzależnione mają trudności z:

1. odczuwaniem własnej wartości;

2. wytyczaniem funkcjonalnych granic;

3. doświadczaniem i wyrażaniem swojej rzeczywistości;

4. zaspokajaniem swoich dorosłych potrzeb i pragnień;

5. doświadczaniem i wyrażaniem swojej rzeczywistości w sposób umiarkowany.

Skąd się ta choroba bierze

Doszłam do przekonania, że dzieci z domów, w których panowały dysfunkcjonalne, mniej-niż-opiekuńcze,

sprzyjające nadużyciom układy rodzinne, stają się osobami współuzależnionymi w wieku dorosłym. Panujące

od dawna w naszej kulturze przekonanie, że pewien sposób wychowywania dzieci można nazwać

"normalnym", walnie się przyczynia do trudności w rozpoznaniu współuzależnienia. Bliższe przyjrzenie się

"normalnym" metodom rodzicielskim ujawnia w nich pewne praktyki, które w rzeczywistości osłabiają wzrost i

rozwój dziecka i prowadzą do współuzależnienia. To, co nazywamy "normalnym" wychowaniem, często jest

niezdrowe dla dziecka - a nawet przeciwnie, jest to wychowanie mniej-niż -opiekuńcze lub poniżające.

Wielu ludzi uważa, na przykład, że w ramach normalnego wychowania mieści się bicie dziecka pasem,

wymierzanie mu policzków, wrzeszczenie na nie, obrzucanie go wyzwiskami, spanie z dzieckiem lub całkowite

obnażanie się przed dzieckiem płci przeciwnej, które ma ponad trzy - cztery lata. Wielu ludzi uważa za całkiem

normalne żądanie od małych dzieci, by same odkryły, jak sobie radzić w różnych życiowych sytuacjach i jak

rozwiązywać trudne problemy życiowe, zamiast dostarczyć im zestawu konkretnych prawideł zachowania i

pewnych podstawowych technik rozwiązywania trudnych problemów. Niektórzy rodzice zaniedbują także

nauczenia dzieci podstawowych zasad higieny, takich jak mycie się, używanie dezodorantów, dbanie o zęby,

usuwanie brudu, plam i zapachu ciała z ubrań czy ich łatanie i cerowanie, oczekując od dzieci, że w jakiś

sposób samodzielnie się tego nauczą.

Niektórzy rodzice sądzą, że jeśli dzieciom nie wpoi się pewnych sztywnych zasad i nie karze surowo za każde

ich złamanie, to wyrosną na młodocianych przestępców, narkomanów lub nieletnie samotne matki. Niektórzy

rodzice, kiedy popełnią błąd - na przykład ukarzą dziecko niesłusznie, ponieważ w momencie karania nie znają

wszystkich faktów okoliczności - nigdy nie przeproszą dziecka za ten błąd.

Tacy rodzice uważają, że usprawiedliwianie się przed dzieckiem jest okazywaniem "słabości" - może obniżyć

ich rodzicielski autorytet.

Niektórzy rodzice wierzą - czasem może nawet sobie tego nie uświadamiając - że to, co dzieci myślą i czują,

jest niewiele warte, bo przecież dzieci są niedojrzałe i trzeba je wychowywać za pomocą czegoś w rodzaju

tresury. Tacy rodzice reagują na myśli i uczucia swoich dzieci powiedzeniami typu: "Nie powinieneś tego tak

odczuwać" lub "Nie obchodzi mnie, że nie chcesz iść do łóżka - pójdziesz, bo to jest dla ciebie dobre!", i są

święcie przekonani, że wychowują dzieci w bardzo funkcjonalny sposób.

Jeszcze inni rodzice popadają w drugą skrajność i przejawiają nadopiekuńczość, ukrywając w ten sposób

przed dziećmi poniżający i dysfunkcjonalny charakter ich własnych zachowań. Tacy rodzice bardzo często są z

dziećmi w przesadnie zażyłych stosunkach, czyniąc z nich swoich powierników i dzieląc się z nimi intymnymi

sekretami, których charakter wykracza poza poziom dziecięcego rozumienia.

Wielu z nas wychowywało się w domach, gdzie ten rodzaj zachowań uznawany był za coś zupełnie

normalnego i właściwego. Nasi opiekunowie nakłaniali nas do uwierzenia, że jeśli mamy jakieś problemy, to

tylko dlatego, że my sami nie zareagowaliśmy odpowiednio na to, co się nam przydarzyło. Wielu z nas

wkroczyło w okres dojrzałości z zafałszowanym obrazem tego, co działo się w naszych domach rodzinnych.

Byliśmy przekonani, że sposób, w jaki odnoszono się do nas w rodzinie, był poprawny, a naszym opiekunom

niczego nie można zarzucić. Nie w pełni świadomie zakładamy, że skoro wcale nie byliśmy szczęśliwi lub

zadowoleni z pewnych rzeczy, które tam się działy, to widocznie z nami było coś nie w porządku. W każdym

razie wydaje się nam oczywiste, że nie mogliśmy zadowolić naszych rodziców, zachowując się w sposób, który

dla nas był naturalny. Właśnie to złudzenie, że nadużycie było czymś normalnym, a my sami byliśmy "nie w

porządku", zamyka nas w potwornym potrzasku choroby współuzależnienia.

Spojrzeć prawdzie w oczy

Aby wejść na drogę prowadzącą ku ozdrowieniu, każdy z nas musi przyjrzeć się pięciu symptomom

współuzależnienia i ich niekontrolowanemu wpływowi na nasze życie, a następnie rozpocząć odtwarzanie swej

własnej historii choroby. Sami musimy dojść do tego, jak to się stało. Opanowanie procesu dostrzegania i

identyfikowania tych problemów wydaje się jedynym sposobem, w jaki osoby współuzależnione mogą zacząć

zmieniać swój sposób myślenia, uczucia i zachowania, które skrycie niszczą ich życie.

Rozpoznając objawy współuzależnienia w swoim własnym życiu, większość ludzi przechodzi przez okres

zagubienia i bolesnego rozczarowania. Ta bardzo przykra część procesu ozdrowienia nie trwa wiecznie,

musimy jednak przez nią przejść, aby odnaleźć spokój i pogodę ducha w zdrowszym życiu. Musimy przestać

odrzucać od siebie myśl, że jesteśmy współuzależnieni, i wziąć na siebie odpowiedzialność za zmierzenie się z

chorobą, która nas rujnuje. Po jakimś czasie samo przyznanie się do współuzależnienia i konieczność

stawienia mu czoła przestaną nas przytłaczać i wprowadzać w zakłopotanie, ponieważ przejdziemy do etapu

aktywnej pracy nad wyzwoleniem się z niszczycielskich skutków naszego dzieciństwa i z oków

współuzależnienia w życiu dorosłym.

W następnym rozdziale przyjrzymy się, skąd wywodzi się każdy z pięciu rdzennych symptomów

współuzależnienia i jak się przejawia jego niszczycielskie działanie w życiu współuzależnionej osoby dorosłej.

Rozdział 2 - Pięć rdzennych symptomów współuzależnienia

Pierwszy symptom rdzenny: trudności w trafnym odczuwaniu własnej wartości

Zdrowe poczucie własnej wartości jest doświadczaniem wewnętrznym, w którym dostrzega się drogocenność

siebie jako osoby i odczuwa do siebie szacunek. Rodzi się ono wewnątrz osoby, a następnie przenika na

zewnątrz, nasycając nasz stosunek do siebie i do innych.

Zdrowy człowiek wie, że jest wartościowy i cenny nawet wówczas, gdy popełnia błąd, gdy ktoś się na niego

wścieka, gdy ktoś go oszukuje lub okłamuje, gdy jest odrzucany jako kochanek, przyjaciel, rodzic, dziecko czy

szef. Poczucie własnej wartości nie opuszcza go, gdy fryzjer obetnie mu za krótko włosy, gdy stwierdzi

nadwagę, zbankrutuje, przegra w tenisa lub zda sobie sprawę, że został oczerniony. Zdrowe jednostki mogą w

takich okolicznościach odczuwać inne emocje, takie jak wina, strach, gniew i ból, ale poczucie własnej wartości

pozostaje nienaruszone. Trudności, jakie osoby współuzależnione napotykają w ocenie swojej własnej

wartości, przejawiają się w jednej lub obu z dwóch skrajności. Jedna skrajność polega na zaniżaniu swojej

wartości lub całkowitym jej negowaniu - uważasz, że jesteś człowiekiem mniej wartościowym od innych. Druga

skrajność przejawia się w arogancji i megalomanii - uważasz, że jesteś kimś wyjątkowym i lepszym od innych

ludzi.

Skąd się bierze poczucie niższej wartości

Dzieci uczą się poczucia swojej wartości najpierw od swoich opiekunów. Dysfunkcjonalni opiekunowie

przekazują swoim dzieciom - werbalnie lub niewerbalnie - informację o następującej treści: dzieci są mniej

wartościowymi ludźmi. Informacja ta, zawarta w różnego typu komunikatach, staje się częścią opinii, jaką

dzieci mają o sobie. Kiedy osoby, którym w dzieciństwie przekazywano wciąż informację, że są mniej

wartościowe od innych, dorosną, jest prawie niemożliwe, żeby zdolne były do generowania w sobie poczucia

własnej wartości.

Skąd się bierze arogancja i megalomania

Aroganckie i megalomańskie postawy powstają w jednej z dwu różnych sytuacji. W pierwszej system rodzinny

uczy dzieci szukania winy w innych. Dzieci uczą się uważać innych za gorszych od siebie. Takie dzieci mogą

być krytykowane lub ośmieszane przez opiekunów, ale zwykle potrafią wznieść się ponad poczucie bycia kimś

mniej wartościowym poprzez osądzanie i krytykowanie innych.

W drugiej sytuacji niektóre dysfunkcjonalne systemy rodzinne wpajają w dzieci przekonanie, że są one lepsze

od innych, dając im przez to fałszywe poczucie mocy. Takie dzieci są traktowane przez rodzinę, jakby nie były

zdolne zrobić czegoś złego. Kiedy popełniają błędy, nikt im tego nie wytyka, nie mówi, na czym ich błąd

polega, i nie doprowadza do wzięcia na siebie odpowiedzialności za własną niedoskonałość. Takie podejście

jest w rzeczywistości jednym z rodzajów nadużycia - dzieciom wszczepia się fałszywe poczucie wyższości nad

innymi w kategoriach wartości lub zasług, co upośledza ich stosunek do siebie i do innych osób w równym

stopniu, co przekonanie o swojej mniejszej wartości.

Zewnątrzsterowne poczucie wartości

Jeśli osoby współuzależnione mają nawet jakieś poczucie wartości, to nie jest to poczucie swojej wartości, lecz

tego, co nazywam zewnątrzsterownym poczuciem wartości (other-esteem). Poczucie wartości zastępczej

bazuje na czysto zewnętrznych cechach, takich jak:

- Jak wyglądają.

- Ile mają pieniędzy.

- Kogo znają.

- Jakim jeżdżą samochodem.

- Gdzie i na jakim stanowisku pracują.

- Jakie osiągnięcia mają ich dzieci.

- Czy ich współmałżonek (lub współmałżonka) jest osobą wpływową, ważną lub atrakcyjną.

- Jakie wykształcenie posiadają.

- Jakie mają osiągnięcia w dziedzinach, w których inni cenią doskonałość.

Uzyskiwanie satysfakcji z tego rodzaju spraw nie jest czymś złym, ale nie ma nic wspólnego z poczuciem

własnej wartości. Poczucie wartości zewnątrzsterownej opiera się albo na swoich własnych "ludzkich

dokonaniach", albo na opiniach i zachowaniach innych ludzi. Problem polega na tym, że źródło wartości

zewnątrzsterownej jest na zewnątrz, a wobec tego podatne jest na zmiany, nad którymi nie ma się żadnej

kontroli. W każdej chwili można stracić to zewnętrzne źródło poczucia wartości, tak więc wartość zastępcza

jest czymś ulotnym i niezależnym od nas.

Mam czworo dzieci. Jeśli którekolwiek z nich zacznie "nie dawać sobie rady" w jakimś zajęciu, zadaniu lub w

stosunkach z innymi ludźmi, moje życie może bardzo szybko wymknąć mi się spod kontroli. Kiedy opieram

moje poczucie wartości na ich osiągnięciach, doznaję tylko poczucia wartości zastępczej. A jednak wielu z nas

ma niestety właśnie tego rodzaju poczucie.

Jak w praktyce przejawia się trudność w osiąganiu właściwych poziomów poczucia własnej wartości

Frank jest bardzo bogatym, pięćdziesięciopięcioletnim architektem, który nigdy nie rozwinął w sobie poczucia

własnej wartości - nigdy nie nauczył się, jak doceniać siebie od wewnątrz. W rezultacie gromadzi szacunek do

siebie, wyszukując go na zewnątrz, i opiera większość swojej wartości zewnątrzsterownej na fakcie, że ma

dużo pieniędzy i wpływów. Kiedy stracił pieniądze na skutek nieuniknionego załamania się na rynku

nieruchomości, utracił swoje całe poczucie wartości. Frank przyszedł do ośrodka terapii w stanie głębokiej

depresji, wierząc, że jest człowiekiem całkowicie bezwartościowym, bowiem nie ma już tych pieniędzy i

wpływów, jakie miał uprzednio. Ponieważ nie doznawał nigdy prawdziwego poczucia własnej wartości, poczuł

się właśnie człowiekiem upośledzonym i straconym.

James, bogaty prawnik, który znajdował się już w ośrodku psychoterapeutycznym, gdy pojawił się tam Frank,

nie stracił pieniędzy. Chociaż sam był przekonany, że ma prawdziwe poczucie swojej wartości, w

rzeczywistości wartość tę również opierał na ilości pieniędzy, jakie posiadał. Słyszał, jak wyjaśniałam, że

prawdziwe poczucie własnej wartości płynie z wewnątrz, ponieważ nasi rodzice cenili nas nie za to, co robimy,

lecz za to, kim jesteśmy. James wciąż jednak nie rozumiał, że jego poczucie własnej wartości jest sterowane z

zewnątrz, ponieważ pieniądze utrudniały mu rozpoznanie prawdziwego źródła tej wartości. James był w

położeniu o wiele gorszym niż Frank, który mógł odczuć swój brak własnej wartości i rozpoznać go. Posiadanie

przez Jamesa pieniędzy zaślepiało go; nie wiedział, że ma jakieś problemy lub że ma trudności w doznawaniu

poczucia własnej wartości, które jest albo za słabe, albo w ogóle nie istnieje. Lecz skutki owego zbyt

nieuświadomionego słabego poczucia własnej wartości ujawniły się w jego stosunkach z najbliższymi mu

osobami.

Posiadanie pieniędzy jest jednym z najsilniejszych doświadczeń typu "z zewnątrz do wewnątrz", które maskuje

osobistą niepewność i brak poczucia własnej wartości. James ma olbrzymie trudności w poczynieniu

prawdziwego postępu na drodze do swego ozdrowienia, choć przecież jest nieszczęśliwy, ponieważ uzależnił

się od alkoholu i od nałogowego "rządzenia" ludźmi, co doprowadziło go do starć z szefem i rodziną, którymi

nie może rządzić. Nie potrafi jednak dostrzec, że jego problem polega na braku poczucia własnej wartości i

Pia Melody - Toksyczne Związki.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: