Wojciech_Eichelberger_-_Kobieta_bez_winy_i_wstydu[1].pdf

Wojciech Eichelberger

Kobieta bez winy i wstydu

Wydawnictwo Do

Kusicielka

Co się zdarzyło pod rajskim drzewem?

Nie wiem, co się zdarzyło pod rajskim drzewem. Jeśli myślicie,

że wam powiem, jak to było na pewno, zapewniam, że tak nie

będzie. Ponieważ jednak czuję się upokorzony wieloletnim

obcowaniem z równie powszechną, co prymitywną interpretacją

rajskiego mitu, chciałbym podzielić się z wami moimi

wątpliwościami, a także zaprosić was do reinterpretacji przekazu o

rajskim drzewie.

Najpierw jednak muszę powiedzieć parę zdań o moim religijno-

światopoglądowym rodowodzie, bo to może być ważne podczas

rozmowy na tematy tak zasadnicze. Jestem psychologiem i

psychoterapeutą. Korzenie mojego światopoglądu - ujmując rzecz

chronologicznie - tkwią w katolicyzmie, zaś jego pień i korona

wyewoluowały w kierunku buddyzmu. Dzięki temu zyskałem, jak

sądzę, pożyteczny dystans wobec tradycji i mitologii

chrześcijańskiej. Z drugiej strony moje późniejsze buddyjskie

doświadczenie domaga się głębszego zrozumienia nieświadomie i

bezkrytycznie pochłanianych - wraz z mlekiem matki - katolickich

treści i obrazów.

Jakiś czas temu, razem z Marią Malewską, upojeni sukcesem

cyklu Być tutaj, złożyliśmy telewizji propozycję programu o

kobietach. Rozmowy z telewizją przedłużały się, a we mnie temat

się gotował, postanowiłem więc podzielić się moimi

przemyśleniami w cyklu spotkań-wykładów, a przy okazji poddać

je publicznemu osądowi. Cieszę się, że na sali są nie tylko kobiety,

ale i paru mężczyzn. Myślę, że to dobry znak.

Jako motto naszych spotkań wybrałem cytat z książki Fritjofa

Capry Punkt zwrotny:

Przez ostatnie 3000 lat cywilizacja zachodnia i poprzedzające

ją cywilizacje, jak również większość innych kultur, opierały się

na systemach filozoficznych, społecznych i politycznych, w

których mężczyźni, za sprawę swej siły, bezpośredniego nacisku

lub rytuału, a także tradycji, prawa, języka, obyczaju i

ceremoniału, wychowania i podziale pracy decyduję o tym, jaką

rolę maję kobiety odgrywać, a jakiej nie, przy czym płeć żeńska

jest wszędzie klasyfikowana niżej niż miska.

Chcę się zająć tym fragmentem owego systemu dominacji i

represji, który wiąże się z tworzeniem i podtrzymywaniem

stereotypu kobiety, pozostającego w dramatycznej często

sprzeczności z jej archetypem.

Najważniejszym powodem, dla którego zająłem się tym

trudnym tematem, jest potrzeba spłacenia przynajmniej części

mojego własnego, jak i w ogóle męskiego, karmicznego długu

wobec kobiet i przyjścia im z pomocą. W swojej pracy przekonuję

się wciąż na nowo, że cierpienie w życiu większości kobiet bierze

swój początek z bezkrytycznego przyjmowania i uznawania za

prawdę mitów i stereotypów, którymi nasycona jest nasza kultura i

religijność, nasze koncepcje pedagogiczne i obyczajowość.

Będę sięgał do jungowskiej tradycji rozumienia mitów i

symboli, zainspirowany w szczególności lekturami książek Josepha

Campbella The Power of Myth (Potęga mitu) a także The Hero

with a Thousand Faces (Bohater o tysiącu twarzy). Prawdę

mówiąc to właśnie odwaga, inteligencja i wspaniała intuicja

Campbella sprawiły, że decyduję się na to karkołomne przed-

sięwzięcie.

W dzisiejszej rozmowie chcę zakwestionować jednoznacznie

negatywną interpretację roli Ewy w tym, co się wydarzyło

w Raju i doprowadzić do - choćby częściowej - jej rehabilitacji.

Widać gołym okiem, na jak ryzykowną wyprawę się tutaj

wybieramy.

W micie o Adamie i Ewie mówi się, że Bóg stworzył człowieka

na wzór i podobieństwo swoje. Człowiekiem tym był Adam,

którego szybko i jednoznacznie uznano za mężczyznę, co

doprowadziło do nieuniknionej konkluzji, że Bóg też jest

mężczyzną. Jesteśmy więc skłonni wyobrażać sobie Boga jako

sędziwego mężczyznę z siwą brodą, który miał niezrozumiały

kaprys stworzenia kogoś na własny wzór i podobieństwo, a więc

"wyposażenia" go (oprócz innych atrybutów) w tę samą płeć.

Taka interpretacja musi budzić wątpliwości. Przypisywanie

Bogu jakiejkolwiek płci jest - zdemaskowaną zarówno przez

historyków, jak i mistyków - socjotechniczną manipulacją, mającą

na celu zapewnienie dominującej pozycji jednej z połówek

ludzkości. Ta manipulacja dokonała się zresztą w erze głęboko

przedchrystusowej. Mniej więcej 3000 lat później powstało w

Ameryce liczące się feministyczne ugrupowanie, które uparcie

wyraża się o Bogu per "ona" i stara się przekonać wszystkich, że

Bóg jest kobietą.

Myślę, że jedno i drugie urąga Bogu jako takiemu - nie

uwzględnia Jego pełni i doskonałości. Przypisując Bogu płeć,

redukujemy Go bezkrytycznie do czegoś połowicznego. Dlaczego

tak trudno nam uznać, że Bóg nie ma żadnej płci - że jest tym, co

przekracza to tak prozaiczne rozróżnienie, bowiem przekracza

wszelkie podziały i wszelki dualizm. Na tym właśnie przecież

zasadza się Jego boskość.

Jeśli przyjmiemy powyższą tezę, którą zresztą mistycy i mi-

styczki różnych religii potwierdzają swoim żywym doświad-

czeniem, wypada zadać sobie pytanie: jakiej płci był Adam? Czy

miał jakąkolwiek płeć? Kto to w ogóle był Adam? Czy na pewno

miał postać ludzką, tak jak to sobie wyobrażamy? A może Adam

był na przykład - jak sugeruje słynny uczony i myśliciel Konrad

Lorenz - obojnaczą komórką, która jest nieśmiertelna w tym

sensie, że rozmnaża się przez podział, produkując w

nieskończoność kolejne, identyczne egzemplarze. Pomijając sens

Czy

Adam był

mężczyzną?

Płeć Boga

mistyczny - w który nie chcę się tutaj wdawać - prymitywna i

niewyspecjalizowana komórka obojnacza jest nieśmiertelna.

Jak pamiętamy, pierwsze dwie postacie stworzone przez Boga

były nieśmiertelne. Mistycy twierdzą, że w swej istocie - wolnej od

egocentrycznego złudzenia odrębności - nieśmiertelni jesteśmy

wszyscy. Jest więc bardzo prawdopodobne, że to, co Adam i Ewa

utracili w wyniku zjedzenia rajskiego jabłka, nie było

nieśmiertelnością ciała, lecz świadomością nieśmiertelności w jej

rozumieniu duchowym. Jeśli jednak upieramy się przy

nieśmiertelności, jako atrybucie określonego bytu materialnego, to

jedynym organizmem, który go posiada, jest obojnacza komórka.

Rozmnaża się ona przez podział i jest wciąż ta sama. Można

powiedzieć, że jest ona ciągłością określonego bytu materialnego

na przestrzeni dowolnego czasu.

Ale wróćmy do tego, co działo się w Raju. O dziwo, Adam

trochę się nudził i cierpiał z powodu samotności. Wtedy Bóg,

kierowany zapewne współczuciem, postanowił stworzyć Ewę.

Dlaczego Adamowi, temu doskonałemu dziełu, stworzonemu na

wzór i podobieństwo swoje, Bóg zdecydował się przydać kogoś -

że tak powiem - z innej bajki? Co się właściwie wydarzyło? Czy

Bóg miał w tym jakiś zamysł, czy może uznał swoje dzieło za

niepełne i postanowił dodać do niego konieczne uzupełnienie?

Skąd się wzięła potrzeba zaistnienia drugiej płci? To są istotne

pytania.

Zwróćmy uwagę, że - zgodnie z treścią mitycznego przekazu -

druga płeć powstała z żebra pierwszego osobnika. Przypomina to

procedury nazywane we współczesnej biologii klonowaniem. W

odpowiednich warunkach z frakcji komórek na przykład

marchewki-dawcy, powstaje cała marchewka, dokładnie taka sama

jak dawca. Skoro jednak z żebra Adama powstała

Ewa, to nie mieliśmy tu do czynienia z procedurą klonowania,

ponieważ gdyby było to klonowanie, powstałby osobnik tej samej

płci.

Wynikałoby z tego, że z jakichś istotnych i głębokich po-

wodów, osoba odmiennej płci stała się konieczna. I tu znowu, za

Lorenzem, odwołać się możemy do interpretacji komórkowej.

Otóż w procesie ewolucji komórki obojnacze specjalizują się i

muszą podejmować bardzo specyficzne funkcje, tworząc bardziej

złożone organizmy. Jedną z konsekwencji tego procesu jest

polaryzacja płciowa. Muszą powstać dwa różne organizmy: jeden

płci męskiej, drugi - żeńskiej. Potem powstanie każdego nowego

organizmu może się odbyć tylko poprzez połączenie odpowiednich

fragmentów organizmów rodziców. Jak wiemy, wszystkie istoty

bardziej złożone muszą rozmnażać się w ten sposób.

Lorenz zauważa, że historia ewolucji komórek doskonale

pasuje do mitycznego przekazu. Utrata fizycznej nieśmiertelności

to cena, jaką życie zapłaciło za seks. Jest oczywiste, że gdy między

komórkami dochodzi do "seksu", ich potomstwo nie jest

Dlaczego

druga płeć?

Cena za

seks

identyczne z żadnym z rodziców. Staje się wypadkową dwóch

pierwotnych komórek. Koniec nieśmiertelności.

Pojawia się też wiele korzyści - specjalizacja, wyższy poziom

rozwoju, a także odsunięcie zagrożenia degeneracji i podtrzymanie

szansy dalszej ewolucji. Wszystko to nie mogłoby mieć miejsca,

gdyby w nieskończoność reprodukowany był ten sam genotyp.

W programie o seksie z telewizyjnego cyklu Być tutaj za-

stanawialiśmy się, w jaki sposób powstali kobieta i mężczyzna i

skąd ta ogromna siła przyciągania, którą odczuwamy jako

nieskończone pragnienie powrotu do pierwotnej jedności.

Zaproponowaliśmy następującą sytuację: arkusz bristolu

podziurkowany był tak, że linia podziału przebiegała jak w

puzzlach.

Ja uchwyciłem jedną połowę, a moja partnerka drugą. Szarp-

nęliśmy i ja zostałem z wypustką, a ona z zagłębieniem. Realizator

uznał tę scenę za niesmaczną i niemoralną. Na szczęście, po

dłuższej dyskusji, dopuszczono ją do montażu. Potem chcieliśmy

sparafrazować krótko to, co się wydarzyło w Raju: ja miałem moją

część z wypustką przymierzyć i na ten widok okropnie się

zawstydzić. Moja partnerka miała zrobić to samo ze swoim

zagłębieniem. Na to realizator już nie wyraził zgody. Niewinny

"seks" komórkowy okazał się pornografią.

Ale wróćmy do początku. Z jakichś powodów - Bogu tylko

znanych - pierwsza istota miałaby zostać podzielona na dwie

części: jedną z wypustką i drugą z zagłębieniem. Wypustka i

zagłębienie są przy tym podziale konieczne. Służą do wymiany

wyspecjalizowanych komórek rozrodczych. Gdyby ewolucyjny

arkusz przerwał się po linii prostej, doprowadziłoby to tylko do

prostego podziału komórki. Nie uruchomiłby się cały proces

przemiany i boskie dzieło stworzenia człowieka być może nie

mogłoby zostać dokończone. Dlaczego więc Ewa miałaby

powstać z żebra Adama? Campbell twierdzi, że ten fragment mitu

wskazuje na to, iż na początku Ewa była częścią Adama, jego

aspektem. To zgadzałoby się z naszą tezą, że pierwotnie Adam był

istotą bez płci lub też dwupłciową i w którymś momencie nastąpiło

wyodrębnienie z obojnaczego Adama aspektu zwanego Ewą, czyli

kobiety.

Przypuszczenie, że Ewa może być wyodrębnionym aspektem

Adama, stawia ją w zupełnie innym świetle. Okazuje się bowiem,

że nie jest ona jakimś rozrywkowym, czy pomocniczym dodatkiem

do mężczyzny, jak sugeruje katechetyczny przekaz, tylko

równoprawnym aspektem jednolitego i doskonałego boskiego

dzieła, które następnie z woli Stwórcy zostało podzielone na dwie

części. Nawiasem mówiąc, nie słyszałem, żeby ktoś trzymający się

twardo litery tego mitu zapytał, dlaczego Stwórca nie stworzył

Adamowi do towarzystwa drugiego Adama, tylko istotę

wyposażoną w macicę, jajniki, pochwę i piersi, gotową do seksu i

rodzenia dzieci. Widać wyraźnie, że fundamentaliści uwikłali

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: