MAKROSKOPOWE ROZPOZNAWANIE SKAŁ OSADOWYCH
1. Pojęcie skał osadowych:
Skały osadowe utworzyły się w wyniku zniszczenia skał wyjściowych (magmowych, metamorficznych i starszych osadowych).
Wyróżnia się następujące procesy osadotwórcze:
· wietrzenie mechaniczne (fizyczne),
· wietrzenie chemiczne,
· transport,
· sedymentacja w zbiornikach wodnych,
· akumulacja w warunkach śródlądowych,
· kompakcja (komprymacja osadów),
· diageneza- zespół procesów geologicznych prowadzących do przejścia skał luźnych w skały zwięzłe (np.: piasek à piaskowiec; ił à iłowiec).
2. Podział skał osadowych:
Skały osadowe dzielą się na trzy grupy:
· skały okruchowo- ilaste (skały okruchowe i iłowe)- głównym czynnikiem sprawczym jest wietrzenie mechaniczne i fizyczne,
· skały organiczne (biochemiczne)- powstają w skutek opadania szczątków roślinnych i zwierzęcych na dno zbiorników wodnych i scementowaniu substancją chemiczną.
· Skały chemiczne- powstają w skutek wytrącania się substancji chemicznej z roztworów wodnych (np.: sól kamienna z wody oceanicznej).
3. Struktury skał osadowych:
Struktury wśród skał osadowych są zróżnicowane w poszczególnych grupach genetycznych.
W grupie skał okruchowo- ilastych wyróżnia się struktury:
· kamienista >40 mm
· struktura żwirowa (psefitowa) 40-2 mm
· struktura piaskowa (psamitowa) 2-0,05 mm
· struktura pyłowa (aleurytowa) 0,05-0,002 mm
· struktura iłowa (pelitowa) <0,002 mm
· struktura różnoziarnista- w osadach występują ziarna o różnych średnicach.
W grupie skał organicznych wyróżniamy tylko jeden rodzaj struktury:
· struktura biomorficzna- są widoczne szczątki organiczne w badanych skałach. W przeciwnym wypadku w skałach organicznych struktury się nie wymienia- bezstrukturalne.
W grupie skał chemicznych wyróżniamy:
· struktury grubokrystaliczne >0,5 mm
· struktury średniokrystaliczne 0,5-0,1 mm
· struktury drobnokrystaliczne 0,1-0,0001 mm
· struktura koloidalna <0,0001 mm
4. Tekstury:
Ze względu na sposób uporządkowania składników wyróżnia się:
· tekstury bezładne,
· tekstury warstwowe- składniki ułożone poziomo, równolegle; czasem krzyżowo lub przekątnie,
· tekstury łupkowe- cienkie płytki skalne równoległe do siebie ułożone. Występuje wyraźne złupkowacenie skały.
Ze względu na sposób wypełnienia przestrzeni skalnej wyróżnia się tekstury
· masywne- typowe dla skał chemicznych,
· porowate- typowe dla skał osadowych luźnych (np. dla piasków, żwirów),
· komórkowe i gąbczaste- typowe dla skał organicznych,
5. Skład mineralny:
Ze względu na skład mineralny wyróżnia się dwie grupy minerałów:
· allogeniczne- minerały skał wyjściowych (np.: kwarc, ortoklaz, skalenie, plagioklazy kwaśne, pirokseny, amfibole, oliwiny, muskowit, biotyt),
· autogeniczne- utworzone w zbiornikach sedymentacyjnych, przy udziale diagenezy (np.: kalcyt, dolomit, gips, anhydryt, syderyt, limonit, hematyt, minerały ilaste; minerały złóż solnych: halit, karnalit, sylwin).
6. Spoiwo:
Wyróżnia się spoiwa:
· ilaste- o zabarwieniu jasnoszarym (lub szarym), zbudowane z minerałów ilastych o charakterystycznym zapachu świeżej farby. Spoiwo kruche.
· węglanowe- o barwie szarobiałej (lub białej), zbudowane z węglanów wapnia, które reagują na zimno z kwasem solnym. Nieco twardsze niż spoiwo ilaste.
· żelaziste- o zabarwieniu różowo-czerownym (lub czerwono-brunatnym), zbudowane z tlenków i wodorotlenków żelaza. Spoiwo twarde.
· krzemionkowe- barwa żółto-szara, zbudowane ze związków krzemionkowych. Bardzo twarde spoiwo.
- 10 -
edudako