PSYCHOPATOLOGIA
Martin E.P. Seligman
Elaine F. Walker
David L Rosenhan
Klasyfikacja DSM-IV
Zaburzenia związane z innymi
(lub nieznanymi) substancjami
Zaburzenia związane z używaniem innych
(lub nieznanych) substancji
Zaburzenia spowodowane innymi (lub nie-
znanymi) substancjami
SCHIZOFRENIA I INNE
ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE
Schizofrenia
Schizofrenia paranoidalna
Schizofrenia zdezorganizowana
Schizofrenia katatoniczna
Schizofrenia niezróżnicowana
Schizofrenia rezydualna
Zaburzenie schizofrenoformiczne
Zaburzenie schizoafektywne
Zaburzenie urojeniowe
Krótkotrwałe zaburzenie psychotyczne
Zaburzenie psychotyczne indukowane
Zaburzenie psychotyczne spowodowane...
[wskaż ogólny stan zdrowia]
Zaburzenie psychotyczne spowodowane sub-
stancją
Zaburzenie psychotyczne NOS
ZABURZENIA NASTROJU
Zaburzenia depresyjne
Epizod depresji dużej
Dystymia
Zaburzenie depresyjne NOS
Zaburzenia dwubiegunowe
Zaburzenie dwubiegunowe I
Zaburzenie dwubiegunowe II
Cyklotymia
Zaburzenie dwubiegunowe NOS
Zaburzenie nastroju spowodowane... [wskaż
ogólny stan zdrowia]
Zaburzenie nastroju spowodowane substan-
cjami
Zaburzenie nastroju NOS
ZABURZENIA LĘKOWE
Zaburzenia lęku panicznego bez agorafobii
Zaburzenia paniki z agorafobią
Agorafobia
Fobia specyficzna
Fobia społeczna
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Zaburzenia stresu pourazowego
Ostre zaburzenia stresowe
Uogólnione zaburzenia lękowe
Zaburzenie lękowe spowodowane... [wskaż
Zaburzenie lękowe spowodowane substancją
Zaburzenie lękowe NOS
ZABURZENIA SOMATOFORMICZNE
Zaburzenia somatyzacyjne
Niezróżnicowane zaburzenie somatofor-
miczne
Zaburzenie konwersyjne
Zaburzenia bólowe
Hipochondria
Dysmorficzne zaburzenia ciała
Zaburzenie somatoformiczne NOS
ZABURZENIA POZOROWANE
Zaburzenie pozorowane
Zaburzenie pozorowane NOS
ZABURZENIA DYSOCJACYJNE
Amnezja dysocjacyjna
Stan fugi
Dysocjacyjne zaburzenia tożsamości
Zaburzenia depersonalizacji
Zaburzenie dysocjacyjne NOS
ZABURZENIA SEKSUALNE
I TOŻSAMOŚCI PŁCIOWEJ
Dysfunkcje seksualne
Zaburzenia potrzeby seksualnej
Zaburzenia podniecenia seksualnego
Zaburzenie orgazmu
Seksualne zaburzenia bólowe
Dysfunkcje seksualne spowodowane ogól-
nym stanem zdrowia
Parafilie
Ekshibicjonizm
Fetyszyzm
Frotteuryzm
Masochizm seksualny
Sadyzm seksualny
Fetyszyzm transwestycyjny
Podglądactwo (voyeuryzm)
Parafilia NOS
Zaburzenia tożsamości płciowej
Zaburzenie tożsamości płciowej (dawniej
transseksualizm)
Zaburzenie tożsamości płciowej NOS
Zaburzenie seksualne NOS
ZABURZENIA ODŻYWIANIA
Anoreksja
Bulimia
Zaburzenie odżywiania NOS
ZABURZENIA SNU
Pierwotne zaburzenia snu
Dysomnie
Parasomnie
Zaburzenia snu związane z innymi
zaburzeniami umysłowymi
Inne zaburzenia snu
ZABURZENIA KONTROLI IMPULSU
NIEKLASYFIKOWANE GDZIE
INDZIEJ
Zaburzenie eksplozywne przerywane
Kleptomania
Piromania
Hazard patologiczny
Trichotillomania
Zaburzenie kontroli impulsu NOS
ZABURZENIA PRZYSTOSOWANIA
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI (oś II)
Osobowość paranoiczna
Osobowość schizoidalna
Osobowość schizotypowa
Osobowość antyspołeczna
Osobowość borderline
Osobowość histrioniczna
Osobowość narcystyczna
Osobowość unikowa
Osobowość zależna
Osobowość obsesyjno-kompulsywna
Zaburzenie osobowości NOS
INNE OKOLICZNOŚCI, KTÓRE
MOGĄ BYĆ PRZEDMIOTEM UWAGI
KLINICZNEJ
Czynniki psychologiczne wpływające na stan
zdrowia
Zaburzenia ruchu spowodowane lekami
Inne zaburzenia spowodowane lekami
Problemy w relacjach
Problemy w relacji związane z zaburzeniem
psychicznym lub ogólnym stanem zdro-
wia
Problemy w relacji rodzic-dziecko
Problemy w relacji partnerskiej
Problemy w relacji w rodzeństwie
Problemy w relacji NOS
Problemy związane z nadużyciem lub
zaniedbaniem
Fizyczne nadużycie dziecka
Seksualne nadużycie dziecka
Zaniedbanie dziecka
Fizyczne nadużycie dorosłego
Seksualne nadużycie dorosłego
Dodatkowe sytuacje, które mogą być objęte
uwagą kliniczną
Niezgoda na leczenie
Symulacja
Antyspołeczne zachowania u dorosłego
Antyspołeczne zachowania u dzieci lub ado-
lescentów
Pogranicze funkcjonowania intelektualnego
Obniżenie możliwości poznawczych związa-
ne z wiekiem
Żałoba
Problemy z uczeniem się
Problemy zawodowe
Problemy z tożsamością
Problemy religijne lub duchowe
Problemy akulturacji
Problemy związane z fazą życia
David L. Rosenhan
Przekład
Joanna Gilewicz
Aleksander Wojciechowski
Zysk i S-ka
Wydawnictwo
Tytuł oryginału
Abnormal Psychology
Fourth Edition
Copyright © 2001, 1995, 1989, 1984, by W.W. Norton & Company, Inc.
Ali rights reserved
Copyright © 2003 for the Polish translation by Zysk i S-ka Wydawnictwo s.j., Poznań
Przekładu dokonali
Joanna Gilewicz (przedmowa, rozdz. 1-6), Aleksander Wojciechowski (rozdz. 7-16)
Redaktor merytoryczny wydania polskiego
prof. dr hab. Helena Sęk
Instytut Psychologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Redaktor techniczny
Jerzy Szufharowski
Wydanie I
ISBN 83-7298-441-7
Zysk i S-ka Wydawnictwo
ul. Wielka 10, 61-774 Poznań
tel. (0-61) 853 27 51, 853 27 67, fax 852 63 26
Dział handlowy, tel./fax (0-61) 855 06 90
sklep@zysk.com.pl
www.zysk.com.pl
Drukarnia Narodowa S.A. •
Kraków, ul. Marszałka J. Piłsudskiego 19
Druk z dostarczonych diapozytywów
Dla Carly Dylan Seligman, urodzonej 30 października 2000, w czasie gdy
powstawała ta przedmowa.
M.E.P.S.
Dla Carmen, która wzbogaciła moje życie, pozwalając mi skupić się na
sprawach najważniejszych i dając mi czystą radość obserwowania magicz-
nego świata dzieciństwa, a czasem uczestniczenia w nim.
E.F.W.
Pamięci Mollie i Niny oraz dla Jacka i Talyi z miłością i szacunkiem.
D.L.R.
O autorach
Martin E.P. Seligman jest profesorem na Wydziale
Psychologii University of Pennsylvania, gdzie od czter-
nastu lat pełni również funkcję kierownika programu
kursu klinicznego. Prowadzi badania i wykłady na te-
mat psychologii pozytywnej, wyuczonej bezradności,
depresji oraz optymizmu i pesymizmu. Jest znanym
w kręgach akademickich i klinicznych autorem best-
sellerów oraz byłym przewodniczącym Amerykań-
skiego Towarzystwa Psychologicznego.
Dorobek doktora Seligmana obejmuje piętnaście
książek i 150 artykułów na temat motywacji i osobowo-
ści. Jego najważniejsze książki to Optymizmu można się
nauczyć: jak zmienić swoje myślenie i swoje życie (Me-
dia Rodzina of Poznań, 1993), Co możesz zmienić a cze-
go nie możesz, (ucząc się akceptować siebie): poradnik
samodoskonalenia (Media Rodzina, 2000), Optymi-
styczne dziecko (Media Rodzina, 1997) oraz Helples-
sness: On Depression, Development, and Death (Free-
man, 1975, 1993). Otrzymał dwie nagrody Amerykań-
skiego Towarzystwa Psychologicznego za wybitny do-
robek naukowy, Laur Amerykańskiego Towarzystwa
Psychologii Stosowanej i Profilaktyki oraz nagrodę To-
warzystwa Badań Psychopatologicznych za całokształt
osiągnięć. Jest też laureatem Nagrody Williama Jamesa
za wkład do nauk podstawowych oraz Nagrody Jamesa
McKeena za praktyczne zastosowania wiedzy psycho-
logicznej. Uzyskał tytuł „Wybitnego Praktyka", przy-
znawany przez Narodowe Akademie Praktyki.
Elaine F. Walker jest profesorem psychologii
i neuronauki w Emory University. Prowadzi bada-
nia i wykłady na temat przyczyn poważnych zabu-
rzeń psychicznych. Zajmuje się przede wszystkim
rozwojem schizofrenii, zwłaszcza jej zwiastunami
w okresie dzieciństwa. Wraz ze współpracownikami
i grupą najzdolniejszych studentów bada najwcześ-
niejsze oznaki podatności na schizofrenię. Jej ostat-
nie badania dotyczą biologicznych oddziaływań
stresu na zaburzenia psychiczne oraz rozwoju mło-
dzieży zagrożonej schizofrenią.
Doktor Walker opublikowała ponad 100 książek
i artykułów. Jest laureatką kilku nagród, między in-
nymi Nagrody Jamesa McKenna, Nagrody Fundacji
W.T. Granta, Nagrody Gralnicka za badania nad
schizofrenią, nagrody Emory University za pracę
dydaktyczną, Nagrody Naukowej im. Zubina, od-
znaczenia za osiągnięcia naukowe, przyznanego
przez Porozumienie do Badań nad Schizofrenią
i Depresją oraz nagrody za pracę naukowo-badaw-
czą, przyznanej przez Narodowy Instytut Zdrowia
Psychicznego. Kierowała programem klinicznym
w Emory University, a obecnie przewodniczy Towa-
rzystwu Badań Psychopatologicznych.
David L. Rosenhan jest emerytowanym profeso-
rem psychologii i prawa Stanford University. Przez
wiele lat był głównym twórcą praw dla osób psy-
chicznie chorych oraz badaczem podstaw osobowo-
ści i procesów społecznych. Opublikował wiele prac
w wiodących czasopismach naukowych. Jego bada-
nia z udziałem „pseudopacjentów" są nadal kamie-
niem milowym psychopatologii.
Spis treści
PRZEDMOWA ................................................................................................................................................................................. 13
PODZIĘKOWANIA ......................................................................................................................................................................... 15
Rozdział 1. NIENORMALNOŚĆ DAWNIEJ I DZISIAJ ................................................................................... 17
Tematy i zadania ......................................................................................................................................................................... 19
Biologiczny i psychologiczny poziom analizy 19 • Nauka i praktyka 22 • Rozwój 23 • Terapia z wyboru 25
Wczesne podejścia do nienormalności ...................................................................................................................................... 26
Źródła animistyczne: opętanie 27 • Przyczyny fizyczne 29 • Źródła psychogenne 29
Leczenie obłąkanych .................................................................................................................................................................. 32
Izolacja obłąkanych 32 • Rozwój humanitarnych terapii 33
Współczesna definicja nienormalności ...................................................................................................................................... 34
Elementy nienormalności 34 • „Podobieństwo rodzinne" w definicji nienormalności 37 • Niebezpieczeństwa w rozpo-
znawaniu nienormalności 38 • Niebezpieczeństwa autodiagnozy 40
Podsumowanie ............................................................................................................................................................................ 41
Streszczenie ................................................................................................................................................................................ 42
Rozdział 2. BADANIE PSYCHOLOGICZNE, DIAGNOZA I METODY BADAŃ NAUKOWYCH 44
Badanie psychologiczne ............................................................................................................................................................. 47
Badanie stanu fizycznego 47 • Wywiad kliniczny 48 • Obserwacja 50 • Testy psychologiczne 54
Diagnoza ..................................................................................................................................................................................... 67
Powody stawiania diagnozy 68 • Wartość badania psychologicznego i diagnozy 69 • Podręcznik diagnostyczny i sta-
tystyczny zaburzeń psychicznych (DSM) 71 • Czynniki wypaczające diagnozę zaburzeń psychicznych 75 • Potrzeba
kategoryzacji i diagnozy 78
Metody badań naukowych ......................................................................................................................................................... 79
Historia przypadku klinicznego 80 • Eksperymenty naukowe 82 • Eksperymenty naturalne 91 • Badania porównaw-
cze 93 • Badania korelacyjne 93 • Badania epidemiologiczne 96
Podsumowanie ............................................................................................................................................................................ 98
Streszczenie ................................................................................................................................................................................ 99
Rozdział 3. PODEJŚCIA PSYCHOLOGICZNE .................................................................................................... 102
Podejście psychodynamiczne ..................................................................................................................................................... 103
Id, ego i superego 104 • Lęk i mechanizmy obronne 105 • Teoretycy psychoanalizy po Freudzie 107 • Terapia psy-
chodynamiczna 109 • Ocena teorii psychodynamicznej 112 • Psychoanaliza a model medyczny 113
Podejścia egzystencjalne i humanistyczne ................................................................................................................................. 113
Wolność i wybór 113 • Strach przed śmiercią 114 • Terapia egzystencjalna 115 • Ocena podejścia egzystencjalnego 116
8 * SPIS TREŚCI______________________________________^___________________________________________________
Podejście behawioralne .............................................................................................................................................................. 117
Warunkowanie pawłowowskie 117 • Warunkowanie sprawcze 121 • Uczenie się unikania 125
Podejście poznawcze .................................................................................................................................................................. 126
Terapia poznawcza 126 • Terapia poznawczo-behawioralna 131 • Połączenie terapii poznawczo-behawioralnej i psy-
chodynamicznej 131 • Ocena terapii behawioralnej i poznawczej 132
Podsumowanie ............................................................................................................................................................................ 134
?Streszczenie ................................................................................................................................................................................ 135
Rozdział 4. PODEJŚCIE BIOLOGICZNE I NEURONAUKA ....................................................................... 138
Podejście biologiczne ................................................................................................................................................................. 140
Wyjaśnianie przyczyn zaburzeń i metod terapii 140 • Model podatność-stres 143
Geny a zachowania nienormalne ............................................................................................................................................... 143
Geny i chromosomy 143 • Genotypy i fenotypy 145 • Interakcje pomiędzy genami a środowiskiem 147 • Metody ba-
dawcze w genetyce behawioralnej 149
Neurony i etiologia biochemiczna ............................................................................................................................................. 152
Aktywność nerwowa 152 • Zaburzenia czynności układu nerwowego 157 • Techniki molekularne w badaniach neu-
ronów 158
Struktury mózgowe a nienormalne zachowanie ........................................................................................................................ 158
Ośrodkowy układ nerwowy 159 • Obwodowy układ nerwowy 166
Rozwój układu nerwowego a nienormalne zachowania ............................................................................................................ 168
Okres prenatalny 168 • Rozwój ośrodkowego układu nerwowego po urodzeniu 171 • Krytyczne okresy rozwoju psy-
chicznego 173
Wpływ środowiska na nienormalne zachowania ....................................................................................................................... 173
Wpływ uczenia się i pamięci 174 • Wpływ doświadczenia 174
Podsumowanie ............................................................................................................................................................................ 177
Streszczenie .....................................
pedagog107