Kleszczowe zapalenie mózgu

est to jedna z wielu postaci zapaleń mózgu, której czynnikiem etiologicznym są arbowirusy, wirusy przenoszone przez stawonogi.

Etiologia

Chorobę wywołuje wirus - Flavivirus – należący do rodziny Togawirusów, który u przenoszony jest przez kleszcza o nazwie Ixodes ricinus.

Epidemiologia

Rezerwuarem drobnoustroju w środowisku są kleszcze - wszystkie jego formy rozwojowe ( jajo, larwa, nimfa, imago ) oraz dzikie leśne zwierzęta – ponad 100 gatunków ssaków. Zakażony kleszcz, żywiąc się krwią różnych gatunków ssaków przenosi zakażenie między zwierzętami leśnymi.

Choroba przenoszona jest przez kleszcza – Ixodes ricinus. Człowiek staje się przypadkowym obiektem zakażenia w momencie wejścia w środowisko bytowania zakażonych kleszczy. Do zakażenia dochodzi w trakcie wysysania krwi lub płynu tkankowego przez kleszcza od zwierząt znajdujących się w okresie wiremii. Choroba może się również szerzyć drogą pokarmową poprzez picie surowego mleka ( głównie koziego, rzadziej krowiego ) pochodzącego od zakażonych zwierząt.

Okres wylęgania od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów wynosi od 2 – 28 dni.

Przebycie zakażenia wirusem KZM daje odporność na całe życie.

Grupami zwiększonego ryzyka są: pracownicy rolnictwa i leśnictwa, myśliwi, zbieracze runa leśnego, wojsko stacjonujące na terenach endemicznych oraz inne osoby mające bliskie kontakty z fauną i florą na terenach endemicznych.

W Polsce kleszczowe zapalenie mózgu występuje głównie w woj. białostockim ( Puszcza Białowieska ), woj. olsztyńskim ( Mazury ), woj. opolskim. Zachorowania notowano również w woj. szczecińskim, łódzkim, lubelskim i gdańskim.

Choroba wykazuje sezonowe nasilenie zachorowań od kwietnia do października ze szczytem zachorowań w maju i wrześniu. Nasilenie zachorowań związane jest z rozwojem i liczebnością kleszczy.

Przebieg choroby

Typowo choroba przebiega dwufazowo. Pierwsza faza, która występuje nagle trwa przeciętnie 7 dni i odpowiada okresowi wirusemii. Charakteryzuje się ona niespecyficznymi objawami takimi jak:

·         wzrost ciepłoty ciała nie przekraczający na ogół 380C,

·         zmęczenie,

·         ból głowy i stawów,

·         nieżyt górnych dróg oddechowych,

·         ogólne złe samopoczucie,

·         brak apetytu

·         mdłości.

Po tej fazie choroby następuje okres bezgorączkowy trwający od 1 –20 dni, w którym pacjenci czują się subiektywnie zdrowi i nie wykazują prawie żadnych objawów choroby. Po kilkudniowym okresie względnego dobrego samopoczucia choroba ma znacznie cięższy charakter i może przebiegać jako:

·         postać oponowa - bóle głowy, nudności, wymioty, dodatnie objawy oponowe,

·         postać mózgowa - dominują objawy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w tym również móżdżku (zaburzenia świadomości, oczopląs, drżenia, uszkodzenia nerwów czaszkowych, zaburzenia psychiczne

·         postać mózgowo-rdzeniowa - stwierdza się dodatkowo objawy uszkodzenia rdzenia kręgowego głównie w odcinku szyjnym: asymetryczne niedowłady kończyn z zanikiem mięśni.

Tylko u 1/3 zainfekowanych pacjentów można odnotować dwufazowy przebieg choroby u pozostałych pacjentów objawy są mało charakterystyczne co utrudnia właściwe rozpoznanie. Zakażenie może mieć również przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy.

Profilaktyka

Odporność powstająca po zastosowanych szczepieniach jest przejściowa i po podstawowym 3- dawkowym cyklu szczepień należy przyjmować co 3 lata dawkę przypominającą.

Szczepienia p/ kleszczowemu zapaleniu mózgu należą do szczepień zalecanych dla osób, które przebywają stale lub czasowo na terenach endemicznych i są narażone na ukąszenia przez kleszcze.

Przeciwwskazania do szczepień p/ k.z.m.:

·         ostre choroby przebiegające z gorączką,

·         w okresie inkubacji choroby oraz w okresie rekonwalescencji po chorobie

·         nadwrażliwość na składniki szczepionki

·         nadwrażliwość na białko jaja kurzego,

·         wskazania do szczepień należy rozważyć szczególnie ostrożnie u osób z uszkodzeniem funkcji ośrodkowego układu nerwowego,

·         ciąża o szczepieniu decyduje lekarz,

·         4 tyg. po podaniu immunoglobuliny p/ kleszczowemu zapaleniu mózgu,

Szczepionki p/ kleszczowemu zapaleniu mózgu:

·         FSME-Immun –Inject –firma Baxter

Leczenie

Leczenie jest wyłącznie objawowe. W przypadkach z niedowładami, porażeniami po ustąpieniu objawów duże znaczenie ma rehabilitacja przywracająca sprawność kończyn

Data aktualizacji:
2002-02-02

lek. med. Bogdan Kowalczyk
medycyna ogólna
Klinika Medycyny Rodzinnej SPSK im W.Orłowskiego w Warszawie