Skórzaki narządu wzroku.doc

Skórzaki narządu wzroku

Dr hab. n. wet. Ireneusz Balicki prof. UP

Skórzak, początkowo niewielki, rozwija się wraz ze wzrostem zwierzęcia, często osiągając znaczne rozmiary. Skórzaki najczęściej spotykane są u psów, kotów, koni, a także bydła. Odnotowano występowanie skórzaków u świnek morskich, królików, szczurów, gęsi, papug, owiec, świń, osłów, lwów, wielbłądów i antylop. Do występowania skórzaków predysponowane są przede wszystkim psy dużych ras, takich jak bernardyny, dalmatyńczyki, golden retrievery i owczarki niemieckie. Spotyka się je również u bassetów, labradorów, jamników i welsh corgi, a także u kotów birmańskich. Uważa się, że skórzaki u kotów birmańskich, bernardynów, jamników, dalmatyńczyków oraz u bydła rasy hereford mogą mieć charakter dziedziczny, dlatego zwierzęta, u których stwierdzono tę anomalię, nie powinny być używane do hodowli.

Objawy

Skórzaki są różnej wielkości guzami, koloru ciemnoszarego lub brązowego, widocznymi w zewnętrznym kącie powiek. Mogą lokalizować się w powiece (ryc. 1), powiece i spojówce gałkowej (ryc. 2), powiece, spojówce gałkowej i rogówce (ryc. 3), w rogówce i spojówce gałkowej (ryc. 4) oraz w samej rogówce (ryc. 5). Uważa się, że skórzaki zlokalizowane w centralnej części rogówki należą do rzadkości. Skórzaki mogą także obejmować trzecią powiekę. Występowanie skórzaków powieki może łączyć się z niedorozwojem rozszczepu powiek (ryc. 6). Duże skórzaki powodują deformację powieki, ograniczając zamykanie szpary powiekowej. Skórzaki pokryte są rogowaciejącym naskórkiem i włosami. Włosy wyrastające ze skórzaków często są skierowane w kierunku rogówki. Poprzez działanie drażniące mogą powodować obrzęk, zapalenie i ubytki nabłonka rogówki. Nieoperowane skórzaki z włosami skierowanymi w kierunku worka spojówkowego są przyczyną pigmentacji rogówki, obejmującej często znaczne jej obszary (ryc. 7). Czasami włosy skórzaków są długie i działają jak sączek, odprowadzając łzy poza worek spojówkowy. Wówczas zmniejsza się frakcja wodna filmu łzowego, a okolica oczodołu jest stale wilgotna (ryc. 8). Objawami towarzyszącymi skórzakom są: zaczerwienienie spojówek, nadmierne łzawienie, przymykanie szpary powiekowej. Często pojawia się ropne zapalenie spojówek i zapalenie rogówki, a także zapalenie powiek (ryc. 9, 10). Skórzaki zlokalizowane w rogówce mogą obejmować głębsze warstwy jej istoty właściwej, nie sięgają jednak do błony Descemeta. W większości przypadków skórzaki rogówki są otoczone niewielkim pasem obrzęku i pigmentacji jako następstwo procesu immunologicznego (ryc. 9). Badanie histopatologiczne skórzaka wykazuje jego budowę zbliżoną do budowy skóry. Stwierdza się rogowaciejący naskórek, włosy, naczynia krwionośne, tkankę łączną, włókna nerwowe, gruczoły skórne, mięśnie gładkie, a nawet chrząstki.

W rozpoznaniu różnicowym w przypadku skórzaków należy brać pod uwagę procesy nowotworowe. Nowotwory w porównaniu ze skórzakami są zlokalizowane nie tylko w zewnętrznym kącie powiek i często w zaawansowanych przypadkach nie są pokryte pigmentowanym naskórkiem i włosami. Rozstrzygające rozpoznanie w przypadkach wątpliwych zapewnia biopsja cienkoigłowa i badanie cytologiczne.

Leczenie

Leczenie skórzaków polega na ich operacyjnym usunięciu. Skórzaki powiększają się powoli, ale leczenie operacyjne należy podjąć tak szybko, jak umożliwia to u szczeniaka harmonogram szczepień i pozwala wielkość struktur anatomicznych, co gwarantuje dokładne usunięcie patologicznych tkanek. Preferowanym terminem operacji jest okres pomiędzy 6. a 12. tygodniem życia. Nieusunięte skórzaki powodują bowiem obrzęki i wrzody rogówki prowadzące do ograniczenia sprawności wzroku. a nawet ślepoty. W przypadku ropnego zapalenia spojówek przed operacją należy wykonać wymaz z worka spojówkowego (ryc. 10) do badania bakteriologicznego i określenia antybiotykowrażliwości. Do operacji powinno się przystąpić dopiero po zastosowaniu antybiotykoterapii ogólnej i miejscowej.

Niewielkie skórzaki obejmujące swym zasięgiem tylko fragment powieki należy usuwać na całej grubości powieki – podobnie jak w przypadku guzów nowotworowych. Najpierw zbliża się spojówkę powiekową szwem z materiału wchłaniającego się, a następnie szyje skórę techniką klasyczną zespalania powiek, uniemożliwiającą dostanie się do worka spojówkowego końca nitek, które drażniłyby rogówkę. Jeżeli skórzak jest dużych rozmiarów, należy wykonać plastykę powiek. W przypadkach pozostawienia niewielkiego jego fragmentu może dochodzić do nawrotu objawów chorobowych związanych możliwością powiększania się skórzaka i ponownym jego działaniem drażniącym.

Usunięcie skórzaka rogówki jest operacją mikrochirurgiczną. Mikroskop chirurgiczny jest niezbędny do wykonania precyzyjnego zabiegu usunięcia skórzaka w całości wraz z fragmentem rogówki (keratektomia). Keratektomia nie może być zbyt głęboka (ryc. 10-12). Rzadko spotka się skórzaki dotyczące tylko spojówki gałkowej. Ich operacja jest najprostsza. Najczęściej skórzaki dotyczą spojówki gałkowej i rogówki lub samej rogówki. Usunięcie ich polega na wykonaniu keratektomii, zazwyczaj poprzedzonej kantotomią (przecięcie zewnętrznego kąta powiek). Kantotomia jest niezbędna, jeżeli skórzak obejmuje rogówkę i spojówkę gałkową oraz jest zlokalizowany pod powiekami. Skórzak musi być usunięty w całości. Po jego usunięciu, w przypadku kiedy jest on otoczony pasmem pigmentacji, je również należy usunąć. Nie powinno się usuwać skórzaka łącznie z pasmem pigmentacji, ponieważ jest on umiejscowiony zwykle głębiej niż...