Miasta bez architektury.pdf

FOT. DOMINIK STRZAŁKOWSKI

Lidia Klein

Miasta bez architektury?

Relacja z 10. Międzynarodowej Wystawy

Architektury Współczesnej w Wenecji

Tegoroczne, 10. Biennale Architektury Współczesnej

w Wenecji ( Miasta. Architektura i społeczeństwo ) w ca-

łości poświęcone zostało urbanistyce 1 . W porównaniu

z ostatnimi edycjami zdecydowano się na zmiany or-

ganizacyjne, z których najistotniejsze dotyczyły nagro-

dy dla najlepszej prezentacji w pawilonie narodowym.

Złotego Lwa w tej kategorii jury 2 przyznało nie pod-

czas otwarcia, ale krótko przed zamknięciem biennale

(08.11.2006); nagrodę otrzymała Dania. Ogłoszono tak-

że trzy wyróżnienia – dla pawilonów Islandii, Japonii

oraz Macedonii. Złotego Lwa za całość osiągnięć, przy-

znanego Richardowi Rogersowi, wręczono tradycyjnie

na otwarciu. Biennale obejmowało dwie części główne

– zajmującą przede wszystkim teren Giardinii prezen-

tację pawilonów narodowych oraz wystawę w Arse-

nale, a towarzyszyły im liczne konferencje, wykłady,

panele dyskusyjne i wystawy 3 . Pawilon włoski, zwy-

kle goszczący część krajów nieposiadających stałych

pawilonów na terenie Giardinii, w tym roku stał się

również miejscem prezentacji projektów badawczych

dotyczących przestrzeni miejskiej ( Urban research )

przygotowanych przez 13 instytutów naukowych z ca-

łego świata 4 .

Wystawa w Arsenale, której kuratorem był Richard

Burdett, prezentowała 16 aglomeracji z 4 kontynentów

– Szanghaj, Bombaj, Tokio, Caracas, Mexico City, Bo-

gotę, Sao Paulo, Los Angeles, Nowy Jork, Johanesburg,

Kair, Istambuł, Londyn, Barcelonę, Berlin oraz Me-

diolan. Obraz tych miast skonstruowany został za po-

mocą wizualizacji, zdjęć, danych statystycznych oraz

dźwięków. Na uwagę zasługują liczne efektowne roz-

wiązania ekspozycyjne, takie jak prezentacja danych

1 10. Międzynarodowa Wystawa Architektury Współczesnej Cities. Architecture and Society, Wenecja, 10.09.-19.11.2006, dyrektor: Richard Burdett.

2 Przewodniczący: Richard Sennett, członkowie: Amyn Aga Khan, Antony Gormley, Zaha Hadid.

3 Ilość tegorocznych wystaw towarzyszących była tak duża, że nie sposób wymienić ich wszystkich. Do najważniejszych należały: „Miasta z Kamienia”

(Cities of Stone) prezentująca śródziemnomorskie miasta poprzez typowy dla nich materiał budowlany, Metro-Polis dotycząca projektów stacji metra

przeznaczonych dla Neapolu i regionu Kampanii oraz odbywająca się w Palermo wystawa City-Port.

4 Do zaproszonych instytucji należały: Berlage Institute, C-Photo Magazine, ETH Studio Basel-Contemporary City Institute, Massachusetts Institute of

Technology (MIT) SENSEable City Laboratory, Schrumpfende Städte - Shrinking Cities, The Architecture Foundation and MoMA, The Oice for Metropolitan

Architecture (OMA/AMO), Domus magazine, The Royal College of Art in London, The University of Texas at Austin, Universidad Iberoamericana, Università

Iuav di Venezia, Urban Design Research Institute (UDRI).

/ 83 /

↪ Q u art Nr 1(3)/2007

dotyczących gęstości zaludnienia nie w formie kla-

sycznej, dwuwymiarowej tabeli, ale trójwymiarowego

modelu, w którym wysokość słupków odpowiadała

gęstości zaludnienia na danym kilometrze kwadrato-

wym powierzchni. Kolejnymi ciekawymi pomysłami

wystawienniczymi były znajdujące się na wysokości

głów odwiedzających tuby, emitujące dźwięki charak-

terystyczne dla poszczególnych metropolii (jak muzy-

ka czy odgłosy ruchu ulicznego) oraz umieszczone na

podłodze ekrany, na które rzutowano przesuwające

się projekcje widoków miast. Zaprezentowano również

wybrane projekty urbanistyczne (zrealizowane i po-

zostające w fazie koncepcyjnej) stworzone dla wymie-

nionych wyżej aglomeracji. Pokaz w Arsenale zdomi-

nowały więc metropolie. Część wystaw w pawilonach

narodowych także dotyczyła wielkich aglomeracji,

z oczywistych względów leżących zwykle w centrum

zainteresowania architektów, jednak wiele krajów za

temat swoich ekspozycji obrało małe miasta.

Wielka Brytania ( Echo/city ), na ubiegłym biennale

pokazująca projekty pracowni związanych głównie

z Londynem, w tym roku zdecydowała się na prezen-

tację przeciętnego architektonicznie, prowincjonalne-

go Shefield 5 . Shefield jest typowym, postindustrial-

nym miastem, jakich wiele w całej Europie. Dlatego,

jak akcentują kuratorzy, może być traktowane jako

miasto-echo. Propozycja Wielkiej Brytanii daje się

więc odczytywać w perspektywie lokalnej (obraz kon-

kretnego miasta), ale też szerszej, uniwersalnej. Opis

Shefield przeprowadzony został za pomocą podstawo-

wego dla architektury pojęcia – skali. Wybrano cztery

skale, 1:1, 1:100, 1:10000, 1:10.000.000, z których każdej

odpowiadała osobna przestrzeń wystawy. Skale nie

są jednak czysto matematyczne i nie dotyczą jedynie

wymiaru w sensie przestrzennym, ale odnoszą się do

różnych wymiarów postrzegania i doświadczania mia-

sta. W przestrzeni poświęconej skali 1:1 można było

oglądać wyniki akcji przeprowadzonej w opuszczonych

sklepach w Shefield, które stały się miejscem współ-

tworzonej przez mieszkańców instalacji. Przez trzy lata

każdy z nich mógł przynieść te przedmioty, które uznał

za ważne i odnoszące się do swoich doświadczeń zwią-

zanych z Shefield. Częścią instalacji stały się zabaw-

ki, przedmioty codziennego użytku, ale także dźwięki

czy spisane na kartkach myśli, stanowiące „mikro-

fragmenty, ślady wyjątkowe dla Shefield, [które] są

zarazem uniwersalnym echem codziennego życia do-

wolnego miasta, obiektami, które przypominają nam

o ludzkiej skali” 6 . W kolejnym pomieszczeniu (1:100)

zaprezentowano konkretne projekty architektoniczne

przeznaczone dla omawianego miasta. 1:100 to skala

charakterystyczna dla makiet budynków, a przez to

jedna z najpowszechniejszych w pracy architekta. Po-

wszechność czyni z niej skalę-pułapkę, jeśli zdominu-

je ona optykę architekta tak, że zapomni on o innych

wymiarach, zwłaszcza skali 1:1, a więc skali ludzkiej.

Następną salę (1:10000) wypełniały układające się

w poetycką opowieść fotograie ulic Shefield. 1:10000

to bowiem skala ogarniająca całość miasta, mówiąca

bardziej o jego ogólnym widoku niż szczegółach. Głów-

nym punktem ostatniego pomieszczenia (1:10000000)

była wyświetlana na dużym ekranie animacja, poka-

zująca Shefield w skali globalnej, poprzez zasygna-

lizowanie różnego rodzaju relacji, jakie wiążą je ze

światem. W kolejnych minutach animacji pojawiały

się na przykład Basra w Iraku (jako jeden z głównych

rynków eksportowych Hendersons Relish , produkowa-

nego w Shefield sosu), Watykan (którego mieszkaniec

77 razy w ciągu roku odwiedził stronę internetową dru-

goligowego The Shefield Wednesday Footbal Club ) czy

miejsca, w których koncertował najsłynniejszy chyba

zespół z Shefield, The Arctic Monkeys . Centralną salę

pawilonu zajmowała instalacja ( Please /do not/ touch) ,

łącząca wszystkie skale i przestrzenie, także wirtual-

ną. W środku ustawiono stół, na który skierowano ka-

merę rejestrującą to, co się na nim aktualnie znajduje.

Na stole rozłożono rozmaite elementy (model domu, ża-

rówka, ziarenka kawy i inne), każdy z podpisem, jaką

skalę reprezentuje. Przedmioty mogły być dowolnie

przestawiane, tak by tworzyć własne miasto, którego

kształt dało się obserwować na umieszczonym naprze-

ciwko ekranie. Na ten ciągle zmieniający się obraz na-

kładane były projekcje znajdujących się w pawilonie

osób, rejestrowanych przez umieszczone we wnętrzu

kamery. Twórcy wystawy podkreślają, że Shefield,

choć nieciekawe architektonicznie, to „Miasto, w któ-

rym zawsze możesz wrócić piechotą do domu, kiedy nie

stać cię na taksówkę, i gdzie przeważnie sam chcesz

iść pieszo. Miasto wystarczająco małe, żeby je znać […]

gdzie dominują niskie, najwyżej pięciopiętrowe budyn-

5 Pawilon brytyjski, Echo/city, komisarz: Emily Campbell, kutaror: Jeremy Till.

6 Cyt. za: Jeremy Till , 1:1. More than just a detail, [w:] Echo/city. An urban register , red. Emily Campbell, Londyn 2006, sn. Wszystkie pojawiające się

w tekście cytaty przetłumaczone zostały przez Agatę Zarembę z języka angielskiego.

7 Cyt. za: J. Till , A kind of loving [w:] op. cit., sn.

/ 84 /

Lidia Klein / Miasta bez architektury? Relacja z 10. Międzynarodowej Wystawy Architektury Współczesnej w Wenecji

ki, a wieżowce, szkło i ludzie niczym mrówki to widok

niespotykany. Ten rozmiar, to tempo, sprawiają, że [...]

jest przyjazne […] nie jest większe niż ktokolwiek z nas.

Jest ludzkie.” 7 Shefield jest miejscem przyjaznym dla-

tego, że dominującą skalą jest w nim 1:1, a więc wymiar

najbardziej intymny, odnoszący się do indywidualnego

doświadczenia. Wydaje się, że architekci często zapo-

minają o ludzkim wymiarze architektury, skupiając

się na pojedynczych budynkach, które – choć często

prezentują się świetnie w środowisku komputerowym

lub na makietach – w skali rzeczywistego doświadcze-

nia ponoszą porażkę.

Stale rosnąca liczba uczestniczących w biennale kra-

jów stanowi trudną do ogarnięcia wielość pomysłów

i spojrzeń, których każda próba klasyikacji jest sztucz-

na i konwencjonalna. Wydaje się jednak, że można

podjąć się wyróżnienia powtarzających się (choć oczy-

wiście w różnych redakcjach i interpretacjach) wątków.

Jednym z nich jest temat zabawy lub gry, najczęściej

stawiającej w pozycji jej uczestników gości biennale.

W pawilonie rumuńskim ( Remix! Urban drama for

9 cubes and many players. ) centralne miejsce zajmo-

wała duża plansza do gry z towarzyszeniem 9 kości 8 .

Dziewięć pól na planszy to dziewięć pytań dotyczących

kształtu miasta, dotykających takich zagadnień, jak

przestrzeń publiczna, preferowany typ domu, środowi-

sko naturalne i innych. Płaszczyzny kostek zawierały

6 możliwych odpowiedzi na te pytania – zwiedzający

proszeni byli o kładzenie kostek tak, by płaszczyzną

z wybraną odpowiedzią dotykały pola z odpowiednim

pytaniem. Odpowiedź gracza rejestrowana była przez

komputer. Po udzieleniu wszystkich odpowiedzi każ-

dy uczestnik otrzymywał wydruk z opisem miasta,

którego kształt ustalił za ich pomocą. Aby stworzyć

optymalne miasto, należało przy każdym pytaniu

uwzględniać udzielone wcześniej odpowiedzi oraz czę-

sto rezygnować ze swoich pragnień na rzecz rozwiązań

lepszych dla reszty mieszkańców. „Gra w miasto” jest

jedynie częścią projektu – równie ważnym elemen-

tem jest katalog, zawierający teksty prezentujące nie

tylko architektoniczno-urbanistyczne, ale też socjolo-

giczne spojrzenie na miasta Rumunii, ze szczególnym

uwzględnieniem Bukaresztu. Książka jest podzielona

na 9 rozdziałów, traktujących o różnych aspektach

związanych z urbanistyką, którym odpowiadało 9 pól

na planszy w pawilonie. W katalogu obecna sytuacja

urbanistyczna Bukaresztu została zdiagnozowana jako

„archipelag prywatnych przestrzeni” ( archipelago of

private spaces) 9 , co charakteryzuje się między innymi

myśleniem wyłącznie o pojedynczym obiekcie, nie zaś

jego relacji z otoczeniem. Jak możemy przeczytać dalej:

„Rozwój miast może być postrzegany jako rodzaj gry.

Biorą w niej udział drużyny różnej wielkości i różnych

typów, które zmieniają się, przeplatają i łączą ze sobą.

W drużynach tych cały czas pojawiają się działania,

reakcje, toczą się rozmowy dotyczące jednostkowych

i zbiorowych interesów [...] . W okresie totalitaryzmu

w Rumunii istniała tylko jedna drużyna składająca

się z 22 milionów graczy, zmuszonych grać przeciwko

sobie. Drużyna miała jednego absolutnego lidera, arbi-

tralne i bardzo surowe zasady, ale także indywidualne

strategie przetrwania. Obecnie, 15 lat po Rewolucji,

wygląda na to, że istnieje 22 milionów drużyn, a każda

z nich gra według własnych zasad. Gra wymknęła się

spod kontroli, ewoluując w kierunku logiki zabezpie-

czenia i ochrony własnej przestrzeni. Nie tęsknimy za

wielką drużyną, ale wygląda na to, że musimy znowu

nauczyć się grać razem.” 10 Propozycja rumuńskich

kuratorów, postulująca większą odpowiedzialność

w planowaniu miast i często rezygnację z partykular-

nych interesów na rzecz zbiorowości, wydaje się szcze-

gólnie cenna i aktualna w kontekście sytuacji Polski,

a zwłaszcza Warszawy.

Przestrzeń miejska została zinterpretowana jako gra

również w pawilonie łotewskim ( Urban Dice ) 11 . Tytu-

łowa Miejska Kostka to rodzaj wykonanego z tektury

habitatu w kształcie wielkiej kości do gry. Dom nie jest

przytwierdzony na stałe do jednego miejsca, ale dzięki

jego lekkości można go łatwo przenosić i zestawiać z in-

nymi kostkami, tworząc w ten sposób większe urbani-

styczne struktury. Za kształt otaczającej przestrzeni

odpowiada więc nie tylko architekt czy urbanista, ale

każdy użytkownik habitatu. Ugis Sengbergs, architekt

i projektant kostki, jako jej podstawowe zalety wymie-

nia ekonomiczne użycie materiału oraz zajmowanie

jedynie niezbędnego minimum terenu. Sengbergs

8 Pawilon rumuński, Remix! Urban drama for 9 cubes and many players, komisarz: Marius Marcu-Lapadat.

9 Cyt. za: Stefan Ghenciulescu , Private bubbles. Urban space in Bucarest after 1989, [w:] Fragments of a country. Remix, red. Constantin Goagea, Stefan

Ghenciulescu, Cosmina Goagea, Justin Baroncea, Ana Bleahu, s. 40.

10 Cyt. za: Constantin Goagea, Stefan Ghenciulescu, Cosmina Goagea, Ana Bleahu , Let’s play together!, [w:], Fragments of a country. Remix, op. cit.,

s. 192.

11 Pawilon łotewski, Urban Dice, komisarz: Sergejs Nikiforovs, kurator: Ugis Senbergs.

/ 85 /

↪ Q u art Nr 1(3)/2007

kładzie nacisk na usunięcie ciężaru powagi z proce-

su kształtowania przestrzeni, czyniąc z niego zabawę,

w którą każdy może i powinien zostać zaangażowany.

Jak czytamy w materiałach towarzyszących wysta-

wie, mimo ironicznego charakteru kostka dotyka idei

postulatywnych dla „konwencjonalnej” architektury,

takich jak oszczędność materiału i miejsca, przejęcie

odpowiedzialności za kształtowanie swojego otoczenia

czy czynne uczestnictwo w miejscu pasywnej obserwa-

cji. W Wenecji pokazanych zostało kilka tekturowych

sześcianów, które wiele razy dziennie były przenoszo-

ne w różne punkty miasta, także poza główny teren

biennale. Dzięki temu, w konfrontacji z przypadko-

wym turystą, kostka kreowała zaskakujące sytuacje,

kontrastując z zabytkową scenerią Wenecji. Czytelnym

odniesieniem dla takich działań jest tradycja sytuacjo-

nistycznego myślenia o mieście, która wydaje się być

obecna w wielu pawilonach, nie tylko łotewskim.

Wystawa w pawilonie niemieckim ( Convertible city )

była prezentacją projektów przeznaczonych dla róż-

nych niemieckich miast 12 . Zostały one wyeksponowa-

ne w ustawionych w centrum pawilonu, przypominają-

cych szulady, gablotach, które otwierali zwiedzający.

W skrzynkach znalazły się nie tylko prace architektów,

ale również projekty artystyczne – jedna z nich zawie-

rała lizaki z napisem „droga do serca miasta prowadzi

przez żołądek”, druga – plastelinową masę, z której

można było ulepić swoje miasto, jeszcze inna – iolki

z zapachami poszczególnych dzielnic Berlina. Akcent

został więc położony na bezpośrednie doświadczanie

miasta, jego witalności i (często zaskakującej) różno-

rodności.

Catalog City – część ekspozycji w pawilonie ko-

reańskim – podejmuje problem gry pojmowanej nie

jako metaforyczna igura funkcjonowania miasta, ale

dosłownie – jako rzeczywisty mechanizm funkcjonu-

jący w tamtejszych realiach 13 . Za pomocą ilmów re-

klamowych irm deweloperskich, zdjęć oraz krótkich

tekstów opisany został system kupowania apartamen-

tów w Korei, których posiadanie stało się wyznaczni-

kiem materialnego statusu i koniecznym elementem

zapewniającym społeczną pozycję. System sprzedaży

mieszkań jest w Korei dwojaki: można nabyć aparta-

ment na rynku wtórnym, oferującym starsze mieszka-

nia po niekorzystnych cenach, lub zdecydować się na

nowe mieszkanie. Zainteresowani drugą formą startu-

ją w konkursie, w którym nagrodą jest prawo kupna.

Zależnie od atrakcyjności obiektu szanse na wygrane

oscylują między 1/100 a 1/2000. Sprzedaży koreańskich

apartamentów towarzyszy, obok standardowych re-

klam telewizyjnych czy radiowych, specyiczna forma

reklamy, jaką są „Modelowe Domy” (Model House) , peł-

niące rolę trójwymiarowych katalogów oferowanych

aktualnie mieszkań. W ich wnętrzach aranżowane są

setki różnych typów apartamentów, odwiedzanych

przez potencjalnych nabywców, zanim wezmą oni

udział w mieszkaniowej loterii. W czasie dni (a czasem

jedynie paru godzin) otwartych uwzględnia się również

mniejsze loterie, w których wygrana uprawnia do zaku-

pu wystroju wnętrz apartamentów, których posiadanie

nie jest jeszcze pewne. „Modelowe Domy” występują

tak licznie w krajobrazie miasta, że same w sobie stały

się architektonicznym fenomenem. Ich budowa trwa

zazwyczaj miesiąc, obiekty burzone są zaś średnio po

trzech latach. Co istotne, choć większość fasad wybudo-

wanych już koreańskich apartamentowców jest dosyć

przeciętna architektonicznie i łudząco do siebie po-

dobna, to „modelowe” fasady są niezwykle fantazyjne

i oryginalne – operują, na przykład, strywializowanymi

formami zaczerpniętymi z architektury dekonstrukcji

czy willową estetyką Dynastii . Jak zaznaczają twórcy

ekspozycji, „Modelowe Domy” sprzedają nie tyle rze-

czywistą architekturę, co pewien idealny model życia

i są projekcją pragnień potencjalnych nabywców. Kon-

tynuacją i zarazem komentarzem do tej części wysta-

wy jest prezentacja ironicznego projektu „Ostatniego

domu” ( The last house ). „Z powodu zbyt dużej gęstości

zaludnienia w Korei, znalezienie chociażby skrawka

[...] ziemi słało się trudne nawet po śmierci” 14 , architekt

Chan Joong Kim zaproponował więc wertykalny grobo-

wiec podzielony na zajmowane przez urny z prochami

zmarłych kwatery. Każda z nich byłaby wyposażona

w świetlną diodę zapalaną za pomocą sygnału wysyła-

nego z telefonu komórkowego. W ten błyskawiczny i nie-

kłopotliwy sposób zmarłej osobie można oddać hołd bez

konieczności odwiedzania jej grobu. Jak podsumowuje

twórca projektu: „Jesteśmy urodzeni w apartamentach

i powrócimy do nich nawet po śmierci” 15 .

12 Pawilon niemiecki, Convertible City, komisarze: Armand Gruentuch, Almut Ernst.

13 Pawilon południowokoreański, perma n stant, komisarz: Sung-Yong Joh.

14 Chan Joong Kim , The last house. Urban shrine in metropolitan Seoul, [w:] Perma n stant, red. Sung-Yong Joh, s. 60.

15 Ibidem, s. 60.

/ 86 /

Lidia Klein / Miasta bez architektury? Relacja z 10. Międzynarodowej Wystawy Architektury Współczesnej w Wenecji

Silnie obecnym wątkiem, zaznaczającym się nie tyl-

ko w pawilonach narodowych, ale również na wystawie

w Arsenale, były polityczne i społeczne uwarunkowa-

nia urbanistyki oraz jej szczególne miejsce, zwłaszcza

w państwach przechodzących poważne przeobrażenia.

Problem ten podejmuje pawilon cypryjski , prezentu-

jący projekty na zagospodarowanie martwej strefy roz-

ciągającej się wzdłuż linii granicznej, dzielącej Nikozję

na części grecką i turecką 16 . Organizatorzy zaprosili do

współpracy 10 grup architektów, którzy mieli przedsta-

wić pomysły pomagające przywrócić ten obszar miastu

i jego mieszkańcom. Przywracanie przestrzeni oby-

watelom, również w wymiarze symbolicznym, to tak-

że temat ekspozycji w pawilonie Chile, prezentującej

jedną z najważniejszych interwencji urbanistycznych

w Santiago de Chile ostatnich lat – zagospodarowanie

terenu wokół Pałacu Rządu i Plaza de la Ciudadania,

który podobnie jak znajdujący się tam pomnik Altar

de la Patria był symbolem militarnej dyktatury 17 . Pro-

jekt Christiana Undurragi otwiera ten wcześniej niedo-

stępny dla obywateli teren i tym samym czyni z niego

znak nowej epoki w dziejach historii Chile.

Pawilon południowoafrykański pokazuje odbicie

polityki apartheidu w planowaniu miast i to, w jaki

sposób ich kształt zmienił się 12 lat po jego zniesieniu 18 .

Przemiany te zostały pokazane za pomocą plansz, wi-

zualizacji oraz ilmów dokumentalnych. Jak zaznaczają

organizatorzy wystawy, jednym z ważniejszych zadań

współczesnej architektury RPA jest wspieranie spo-

łecznej integracji i w związku z tym na wystawie zna-

lazły się projekty i realizacje spełniające to założenie.

Jednym z nich jest Muzeum Walki z Apartheidem (No-

ero Wolff Architects, ukończone w 2005 r.) w New Brig-

hton – obiekt usytuowany w biednych przedmieściach

miasta, na terenie których rozegrały się ważne epizody

walki z apartheidem. Mimo że muzeum, podobnie jak

większość projektów prezentowanych w pawilonie, to

obiekt niezbyt ciekawy pod względem czysto archi-

tektonicznym, to jednak pawilon RPA wydaje się być

jedną z bardziej wartościowych propozycji. Weneckie

Biennale jest doskonałą okazją do prezentacji nowych,

interesujących projektów uznanych architektów lub

efektownych pomysłów kuratorskich, z czego z oczy-

wistych względów korzystają głównie kraje Europy

Zachodniej i Ameryka Północna. Obecność takich pa-

wilonów jak południowoafrykański jest więc nie tylko

cenna, ale także konieczna – pozwala zapobiec mono-

polizacji dyskursu architektonicznego przez bogate

kraje rozwinięte.

Tego problemu, w ostrym i protestacyjnym tonie,

dotykała ekspozycja w pawilonie wenezuelskim 19 .

Wenezuela nie wydała katalogu swojej ekspozycji ani

jako jedyna nie przygotowała żadnych (z wyjątkiem

niewielkiej ulotki) materiałów prasowych dla dzienni-

karzy. Jest to też jedyny pawilon nieobecny w katalogu

biennale. Wystawę tworzyły zajmujące całą powierzch-

nię ścian zdjęcia przedstawiające slumsy w Caracas

z lotu ptaka oraz przetłumaczone na cztery języki

krótkie eseje umieszczone na planszach wewnątrz pa-

wilonu. Zarówno teksty, jak i zdjęcia miały podkreślić

różnice między miastami krajów Trzeciego Świata

a krajów rozwiniętych. Jak możemy przeczytać w jed-

nym z tekstów w pawilonie: „[...] nasze miasta zrodziły

się z innego społeczeństwa,/ nie możemy ich imitować

/nasz świat (trzeci) jest inny,/ma inne korzenie i inne

przeznaczenie./Wasze rozwiązania,/które są rozwiąza-

niami rozrywki,/są dla nas bezużyteczne./Pozwólcie

nam poprawiać nasze błędy [...] /naszym sposobem./

Nie oceniajcie nas bez zrozumienia,/w przyszłosci/być

może będziemy nawet mogli was czegoś nauczyć.” 20

Koncepcja ekspozycji była (co stało się częstym przed-

miotem krytyki tego pawilonu) dosyć prosta, ale z pew-

nością swoją surowością kontrastowała z innymi pawi-

lonami i zmuszała do zastanowienia się nad kształtem

weneckiego biennale i podobnych imprez.

Wiele pawilonów poruszało tematykę związaną

z szeroko pojętą naturą i ekologią. Wątek ten obecny

był w pawilonie polskim , prezentującym projekt Jaro-

sława Kozakiewicza „Transfer”, który w marcu 2007 r.

zostanie pokazany w warszawskiej Galerii Zachęta 21 .

16 Pawilon cypryjski, Porous borders. The green line of Nicosia., komisarz: Petros Dymiotis, kuratorzy: Morpho Papanikolau, Irena Sakellaridou.

17 Pawilon chilijski, Una plaza, un re-encuentro, komisarze: Alejandro Manriquez, Patricia Rivadeneira, kurator: Pablo M. Lopez.

18 Pawilon południowoafrykański, Trans-formation: Between ownership&belonging. Transitional space in the post-apartheid metropolis, komisarz: Lenin

Shope, kurator: Mphethi Morojele.

19 Pawilon wenezuelski, La Ciudad de los Otros, komisarz: Juan Pedro Posani.

20 Cyt. za: Juan Pedro Posani, materiały prasowe wystawy, sn.

21 Pawilon polski, Transfer, komisarz: Agnieszka Morawińska, kurator: Gabriela Świtek.

22 Pawilon kanadyjski, SweaterLodge, komisarz: Greg Bellerby, kuratorzy: Greg Bellerby, Christopher Macdonald.

/ 87 /

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: