ASYRYJCZYCY
Okres staroasyryjski (2000-1814 p.n.e.)
- najsłabiej znany, kończy się wraz z podbiciem Aszur przez Amorytów i panowanie Szamsziadada I
- w okresie tym, odbudowano umocnienia miasta, król Iruszum przebudował świątynię Aszura oraz wzniósł sanktuarium boga Adada
- najważniejsi władcy:
1. Puzuraszur I- pierwszy
2. Sargon
3. Naramsin
Okres średnioasyryjski ( 1365-935 p.n.e.)
- ok. 1500r. wybuchło powstanie przeciwko Mitanii, która władała Asyrią, zostało jednak stłumione. Niezależne państwo Asyryjskie powstało dopiero, podczas wzrostu potęgi Hetytów i tym samym osłabieniu Hurytów.
1. Aszurubalita I
2.Adadnirari I
3. Tukultininurta I
4. Tiglatpilesar
5. Aszurbelkala
- Asyryjczycy prowadzili wojny przede wszystkim z :
· państwem Urartu
· Babilonią
· Plemionami aramejskimi ( związane z wędrówkami Ludów Morskich)
· Hetytami
sztuka:
a) architektura:
- plan świątyni zakładał istnienie „osi łamanej” lub wyróżniał się obecnością podłużnej celli z poprzecznym przedsionkiem. Wyjątek stanowiły świątynie stworzone na modłę babilońską z poprzeczną cellą
1. Świątynia z Aszur, Aszurnirariego I
2. świątynia Isztar Aszuritu
3. świątynia Aszura z Kartukultininurty
b) urbanistyka
1. Aszur:
- plan zbliżony do trójkąta, nad Tygrysem
- otoczone murem, później w obręb umocnień dołączono także tzw. Nowe Miasto
- zbudowano Nowy Pałac i dodano fosę
- bramy flankowane wieżami
- „ pałac ze Stelami” ( stele od XV w. do VII)
c) rzeźba
- niewiele wiadomo, nieliczne fragmenty zachowane, musiały istnieć posągi kultowe oraz posągi zwierzą
d) relief
- postęp w sztuce ukazywania rzeczywistości, oddanie ruchu i coraz bardziej prawidłowa sylwetka, płaski relief i mocno zaznaczone kontury, znacznie bardziej poprawne proporcje
1. cokół kamienny Tukultininurty I z Aszur
e) malowidła
- dekoracyjne kompozycje złożone z szeregu pasów wypełnionych ornamentyką roślinno- geometryczną z rodzajem metop w pasie najszerszym ze scenami adoracji świętego drzewa, stylizacja, zasady rytmu
1. malowidła z Kartkultininurta
f) gliptyka
- powiązania i zależności huryckie
- motywy walk demonów, potworów i zwierząt fantastycznych
- spełniały funkcje apotropaiczne
Okres nowoasyryjski (934- 609 p.n.e.)
- nowy etap w historii państwa Asyryjskiego wiąże się z pokonaniem plemion aramejskich i odbudową ekonomiczną państwa po okresie anarchii.
-okres można podzielić na 2 etapy
I. od panowania Aszurdana II do Tiglatpilesara III
II. od Salmanasara V do Aszurubalita II
1. Aszurdan II
2. Aszurnasirapli II
3. Tiglatpilesar III
4. Sargon II
5. Aszurbanipal
- Asyryjczycy prowadzili wojny m.in. z:
· Izraelem
· Urartu
- kres państwa nastąpił wraz z podbiciem przez Medów w 6124 roku, a nastęnie zdobyciu i splądrowaniu Niniwy
- ważne ośrodki miejskie:
· Niniwa
· Chorsabad,- Dur Szarrukin
· Nimrud
· Aszur
Sztuka
a) Architektura
- najbardziej charakterystyczne są pałace królewskie, o dużej liczbie pomieszczeń, wokół systemu dziedzińców. Pozostałości można odnależćw Niniwie, Aszur czy najlepiej przebadany pałac Sargona II w Chorsabadzie
b) Rzeźba
- masywne proporcje i podkreślenie muskulatury ciała, postacie mają sprawiać wrażenie przepełnionych siłą
1. posąg Aszurnasieapliego II
2. posąg Salmanasara III
- ważny element stanowią posągi uskrzydlonych zwierząt często z głową bóstwa, ustawiane parami przy wejściach do pałaców czy świątyń
c) relief
· ortostaty- zdobione płaskorzeźbami płyty i polichromowane, zdobiące dolne partie pomieszczeń
- reliefami zdobiono także obeliski i stele, także wyroby z kości słoniowej i taśmy brązowe
- charakteryzują się starannym modelunkiem i cyzelowaniem szczegółów, więcej uwagi poświęca się pejzażowi z drobiazgowym dopracowaniem szczegółów, szczególnie ekspresyjne są sceny batalistyczne
- spełniają propagandową funkcję, gloryfikująca dokonania władcy i sławienie polityki mocarstwowej państwa np. pałac Sargona II z Chorsabadu
- na taśmach brązowych, zdobiących drzwi ukazywano podobne sceny w układzie pasowym
1. taśmy z Imgur Bel
d) gliptyka
- zarówno dokładnie wykonane i starannie wykończone pieczenie cylindryczne, jak i wciąż raczej płaskiej dekoracji, płaskie stemple
- najczęściej ukazywanym przedstawieniem jest uskrzydlony geniusz ( Pazuzu?) ze zwierzętami i stworami fantastycznymi
- niektóre motywy przetrwały od okresu średnioasyryjskiego
grappa25