Stanis�aw Goszczurny MEWY CZʌ� PIERWSZA Rozdzia� l W letnie popo�udnia stary mia� zwyczaj siada� na niskim progu i patrzy� na zakurzon�, niezbyt ruchliw� ulic�. � Czego tak sterczysz jak kamie�? � burcza�a �ona. � Zostaw mnie, jestem zm�czony � odpowiada� i zn�w zapada� ni to w sen, ni to w zadum�. Czasem siedzia� tak do p�nego wieczora, potem oci�ale d�wiga� si� i szed� na kolacj�. S�siad�w z pocz�tku to dziwi�o. Zagadywali do niego, pr�bowali nawi�za� rozmow�, przewa�nie jednak bezskutecznie. Odpowiada� niech�tnie i raczej unika� ludzi. W ko�cu wszyscy przyzwyczaili si� do tego. Sta� si� nieod��cznym elementem ulicy; nie zwracano na niego uwagi, tak jak nie dostrzegano stoj�cego przed domem starego, przekrzywionego kamienia, kt�ry kiedy� by� pomalowany wapnem. W niekt�re popo�udnia pr�g przed mieszkaniem Zador�w by� pusty. Ale wiadomo by�o, �e stary w ko�cu przyjdzie. Zatoczy si�, potknie o kamie� i zwali na swoje miejsce. Pomamrocze co� pod nosem, zamachnie si� na natr�tne dzieciaki, rzuci przekle�stwo i za�nie za�liniony, niechlujny. W lecie mieszkanie Zador�w by�o odgrodzone od ulicy kawa�kiem kretonu zawieszonym na otwartych drzwiach, gdy� w �rodku panowa� upa� i zaduch. Kiedy� by� to skromny sklepik, zaopatruj�cy ca�e przedmie�cie w myd�o, s�l, zbo�ow� kaw� i inne �artyku�y kolonialne�. Dzi� zosta�y tylko na p� zatarte napisy po obu stronach drzwi; �kakao, kawa, nabia��... W�a�ciciel wyni�s� si� z miasteczka, a dawny sklep Zadorowie zamienili na mieszkanie. Za lad� mie�ci�a si� 3 kuchnia, reszta za� obszernego pomieszczenia zast�powa�a jadalni� i sypialni�. Ciekawskie dzieci i w�cibscy s�siedzi mieli sporo uciechy, gdy Zadorowa wci�ga�a m�a ze schod�w do domu. Czasem by� bezw�adny jak w�r m�ki, niekiedy pr�bowa� si� opiera�, ale na og� nie mia� si�, �eby protestowa� energiczniej. Kl�� wi�c tylko pod nosem i przelewa� si� przez r�ce. Zo�ka czasem pomaga�a matce w tej czynno�ci. Cz�ciej jednak odsuwa�a si� jak najdalej albo wychodzi�a z domu. Nigdy nie mog�a si� przyzwyczai� do widoku pijanego ojca. Brzydzi�a si� nim i zarazem ba�a. Ilekro� musia�a go dotkn��, zbiera�o jej si� na wymioty. Mia�a szesna�cie lat, zgrabne nogi, a g�ow� pe�n� marze� i mrzonek. Gdyby j� kto� zapyta�, dlaczego przesta�a si� uczy� po siedmiu klasach szko�y podstawowej, sama prawdopodobnie nie potrafi�aby da� odpowiedzi. Wzruszy�aby ramionami i o�wiadczy�a z u�miechem: �Tak mi si� jako� z�o�y�o�... Nie mia�a du�ych trudno�ci w nauce. By�a raczej leniwa, ale nie bardziej ni� tysi�ce innych dziewcz�t w jej wieku. Wola�a kino czy wygrzewanie si� nad brzegiem rzeki w lecie, a sanki zim� ni� �l�czenie nad nudnymi ksi��kami, lecz niekt�re przedmioty niezwykle j� interesowa�y. Bardzo ch�tnie uczy�a si� geografii. Nazwy egzotycznych miast, l�d�w czy pa�stw same wbija�y si� jej w pami��. Bujna wyobra�nia podsuwa�a obrazy sk�panych w s�o�cu pla�, wysokich palm, bezszelestnie sun�cych samochod�w, wyfraczonych pan�w z pokrytymi szronem siwizny skroniami, zapraszaj�cych j� do najelegantszych lokali. Lubi�a te� histori�. Ale tu zn�w widzia�a cudowne kreacje dworskich dam, ta�czy�a menuety, je�dzi�a karetami, kochali j� ksi���ta i szlachetni rycerze. A tymczasem w �yciu samochody przeje�d�a�y przed ich domkiem na przedmie�ciu i pozostawa� po nich tylko kurz, kt�ry wdziera� si� przez nieszczeln� zas�on� do mieszkania. Z marze� budzi� j� przykry g�os matki, wiecznie narzekaj�cej, zapracowanej, chorowitej, d�wigaj�cej na swych barkach w�r domowych trosk, zawsze wzdychaj�cej do lepszych czas�w. Zadorowa nie by�a jeszcze star� kobiet� i kiedy� musia�a by� nawet niebrzydka. �wiadczy�a o tym �lubna fotografia wisz�ca nad ��kiem. Pochylona ku niej g�owa m�odego m�czyzny z zab�jczym hiszpa�skim w�sikiem i lekko zamglonym �od kochania� wzrokiem nale�a�a do ojca Zo�ki, zdolnego niegdy� majstra murarskiego. Dawne to by�y czasy. Mieli przed sob� �ycie, pi�kne perspektywy � rzemie�lnik zawsze ma chleb w r�kach. Okaza�o si� jednak, �e w �yciu bardzo trudno czasem zrealizowa� najprostsze marzenie, gdy w r�kach rzemie�lnika za cz�sto 4 pojawia si� kieliszek. Majster nie zawsze mia� robot�, czasem wyje�d�a� na ca�e miesi�ce, �eby zarobi� na utrzymanie domu. Zim� trzeba by�o �y� z tego, co zarobi�o si� latem, w sezonie. Ale w d�ugie zimowe wieczory dla zabicia wlok�cego si� czasu bezrobotny rzemie�lnik szuka� rozrywki w�r�d koleg�w, pi�, gra� w karty i wynajdywa� tysi�ce okazji, �eby wyci�gn�� od �ony zarobiony w lecie grosz. Potem przyszed� na �wiat syn. Dziecko przysporzy�o k�opot�w, walka o �ycie zrobi�a si� jeszcze ci�sza. I tak po kolei trzeba by�o rezygnowa� z pi�knych przedma��e�skich marze�: w�asny domek odsun�� si� w sfer� nieosi�galnych mrzonek, potem nawet posiadanie w�asnego mieszkania przekroczy�o ich mo�liwo�ci. Wojna te� zostawi�a w nich trwa�e �lady. Gdy ci�gn�li szos� z t�umem uciekinier�w, nadlecia�y samoloty i wtedy w przydro�nym rowie pozosta� na zawsze ich sze�cioletni synek. Potem okrutne lata przyt�pi�y �al i matka my�la�a czasem nawet, czy nie lepiej, �e jej ma�e dziecko nie musi si� tak potwornie m�czy�. Zadora zaj�� si� nielegalnym handlem. Je�dzi� po wsiach, skupowa� mi�so i przywozi� do miasta. Ten proceder, cho� pozwoli� im jako� przetrwa�, a nawet dawa� niekiedy niez�y zysk, dostarcza� jednak handlarzowi wiecznych okazji do picia. �ona cierpia�a z tego powodu, ale nie mog�a m�wi�, bo w odpowiedzi s�ysza�a, �e tego wymagaj� interesy, a zreszt� �ycie jest i tak niepewne, wi�c czemu sobie �a�owa�. Tak w codziennych troskach i zmarnowanym �yciu uton�y marzenia, mi�o�� do m�a, ambicje, pozosta�a samotno�� i gorycz. Po dwudziestu trzech latach ma��e�stwa �adna dziewczyna zmieni�a si� w zgorzknia�� kobiet�. O�ywi�y j� urodziny Zo�ki. Czasy by�y bardzo ci�kie, lecz Zadorowa cieszy�a si� dzieckiem, w kt�rym widzia�a jedyn� blisk� sobie istot�. Dziewczynka zaj�a teraz w jej sercu miejsce opuszczone przez m�a i poprzednie dziecko. Zadorowa kocha�a Zo�k� prymitywn�, egoistyczn� mi�o�ci� matki, kt�ra wierzy, �e tylko ona mo�e zapewni� dziecku szcz�cie. Tak jak kiedy� planowa�a swoje �ycie, tak teraz snu�a marzenia na temat przysz�o�ci c�rki, jej szcz�cia. A wierzy�a g��boko, �e dziewczynie do tego szcz�cia nie potrzeba dyplom�w ani uniwersytet�w. Wystarczy bogaty, kochaj�cy, uleg�y m��, kt�ry spe�ni wszystkie �yczenia i zachcianki. Wbija�a Zo�ce w g�ow�, �e dziewczyna musi by� �adnie ubrana, umie� si� nale�ycie zachowa�, zna� si� na gospodarstwie, bo cho�by mia�a dziesi�� s�u��cych, od niej b�dzie zale�a� ca�y dom. Wtedy dopiero b�dzie si� podoba�a m�czyznom. Cz�sto te� zwraca�a jej uwag�, �e 5 nie powinna si� zadawa� z byle kim, bo to do niczego nie prowadzi, a ona jest przeznaczona dla kogo� lepszego. Maj�c takie pogl�dy na przysz�o�� c�rki nie przejmowa�a si� nadmiernie, kiedy na wywiad�wkach s�ysza�a, �e Zo�ka leniuchuje. A gdy dziewczyna po siedmiu klasach o�wiadczy�a, �e nie b�dzie si� dalej uczy�a, matka nie protestowa�a. Pocz�tkowo postanowi�y, �e dziewczyna p�jdzie na jaki� kurs gospodarstwa domowego, bo �to zawsze si� jej przyda�, ale w ko�cu zaniecha�y nawet tego. Matka patrzy�a na smuk��, zgrabn� posta� c�rki i teraz ju� otwarcie wpaja�a jej przekonanie, �e jest przeznaczona dla �kogo� lepszego� i celem jej �ycia powinno by� zrobienie �dobrej partii�. I tak czeka�a na m�a dla Zo�ki, a dziewczyna obija�a si�, marnowa�a czas. Po wojnie murarze byli potrzebni, tote� w domu nie mieli biedy. Matka musia�a tylko pilnowa� wyp�at, by majster nie utopi� pieni�dzy w kieliszku. Chodzi�a wi�c w te dni do niego na budow� i tak si� z tym oswoi�a, �e w ko�cu uwa�a�a to za rzecz normaln�. Przyzwyczai�a si� te� przez tyle lat do jego pija�stwa. Wiedzia�a, jak z nim post�powa�, kiedy jest zupe�nie nieprzytomny, a co robi�, gdy wpadaj�c we w�ciek�o�� ��da pieni�dzy na w�dk�. Nie kocha�a go, czasem nawet brzydzi�a si� nim i przeklina�a chwil�, w kt�rej zdecydowa�a si� wyj�� za niego. W gruncie rzeczy jednak przywyk�a do swego �ycia i nawet jej przez my�l nie przesz�o, �eby wyzwoli� si� od pijaka. By�a ju� za stara, �eby na nowo zaczyna� �ycie, a zreszt� w sferze jej poj�� nie mie�ci� si� rozw�d, separacja czy inna forma wyzwolenia. By�a fanatycznie religijna i uwa�a�a, �e to co raz zosta�o z��czone, nie mo�e by� na ziemi roz��czone. Zabiera�a wi�c m�owi pieni�dze w zamian daj�c mu utrzymanie i tylko nigdy nie mog�a pogodzi� si� z tym, �e robi jej wstyd przed lud�mi. Przed s�siadami, znajomymi zawsze pragn�a uchodzi� za dobr� matk�, �on� i chcia�a, �eby nie widzieli �ha�by�. Ba�a si� zreszt�, �e pija�stwo ojca mo�e zaszkodzi� opinii jej c�rki i zrazi� ewentualnego zi�cia. A stary majster Zadora uton�� w swoim kieliszku. Pracowa�, bo nie m�g� przesta� pracowa�, nie m�g� straci� rozp�du, jak kamie� str�cony z g�ry. To by� u niego odruch warunkowy, bez kt�rego nie m�g� �y�. Pewno kiedy�, przed laty, i on mia� swoje ambicje i marzenia, szczerze obiecywa� m�odej �onie, �e dorobi� si� domku i b�d� �y� w dobrobycie. Teraz, po latach niczego ju� nie obiecywa�. Pocz�tkowo dra�ni� go dokuczliwy g�os �ony, kt�ra bez przerwy oskar�a�a go o z�amane �ycie i zawiedzione nadzieje. Potem ot�pia�, nie s�ysza� nawet, kiedy zrz�dzi�a. Kiedy�, kiedy jeszcze pi� mniej, pr�bowa� zabiera� g�os na temat domu czy Zo�ki. Ale tu �ona by�a nieust�pliwa. Tylko jej zdanie 6 by�o wa�ne, tylko ona mia�a racj�, tylko jej plany wchodzi�y w rachub�. Zrezygnowa� wi�c z prawa g�osu i tylko czasem, gdy s�ucha� gadaniny o ma��e�stwie c�rki, mrucza�: �Niech si� jakiego� fachu nauczy albo idzie do roboty. Baba jak piec, a nic nie robi, tylko �re i czeka na kr�lewicza...� Przy okazji spuszcza� c�rce lanie, bo t� form� wychowania uwa�a� za niezawodn�. Matka podczas bicia broni�a c�rki do�� s�abo, ale do spraw matrymonialnych nie pozwala�a si� ojcu wtr�ca�. W ko�cu pija�stwo ojca dosz�o ju� do takiego stadium, �e nic dla niego nie istnia�o, nic go nie obch...
margotbao