służyć Bogu, Ojczyźnie, Bliźnim.pdf

DODATEK SPECJALNY IPN

IPN

Mam szczerą wolę

całym życiem

pełnić służbę Bogu

i Polsce,

nieść chętną pomoc

bliźnim

i być posłusznym

Prawu Harcerskiemu

(1919)

Służyć Bogu,

Ślubuję na twoje ręce

pełnić służbę

w Szarych Szeregach;

tajemnic organizacyjnych

dochować, do

rozkazów służbowych

się stosować,

nie cofnąć się

przed oiarą życia.

(1940)

Ojczyźnie i Bliźnim

Za kilka lat ruch harcerski będzie obchodził 100-lecie swego istnienia.

Założyli go młodzi pasjonaci, którzy wierzyli, że w ten sposób przysłużą

się sprawie odzyskania niepodległości. Od 1919 r. harcerzem stawał

się ten, kto złożył Przyrzeczenie zobowiązujące do służby Bogu,

Ojczyźnie i Bliźnim. Było ono wyznacznikiem wybranej przez młode-

go człowieka drogi, a zarazem początkiem wielkiej życiowej przygody.

Historia harcerstwa nie była jednak zabawą, ale ciężką i okupioną

oiarą krwi wielu tysięcy młodzieży służbą dla Polski. Losy harcer-

stwa były bowiem nierozerwalnie związane z tym, co przeszła Polska

w XX w. W dodatku przedstawiamy fragmenty z dziejów tego ruchu.

Od skautingu do „Czarnej Jedynki”

W walce z okupantami poległo wielu harcerzy. Ginęli w hitlerowskich i stalinowskich

łagrach i katowniach, w walce na frontach wojny i w konspiracji. Im wszystkim przy-

świecały wypowiadane w uzupełnieniu do Przyrzeczenia słowa Ślubowania Szarych

Szeregów: „nie cofnąć się przed oiarą życia”.

go było małżeństwo Małkowskich, Andrzej i Ol-

ga. To oni powołali pierwsze drużyny skautowe

we Lwowie. O wszystkim zadecydował przypadek. We-

dług harcerskiej legendy Małkowski spóźnił się na zbiór-

kę „Sokoła” i został ukarany rozkazem przetłumaczenia

na język polski książki gen. Roberta Baden-Powella „Sco-

utinig for Boys”. Po wykonaniu tej pracy przekonał wła-

dze „Sokoła”, że skauting to system wychowania, który

doskonale nadaje się dla polskiej młodzieży, co więcej,

dostrzegł w nim idealne narzędzie do wychowania

do walki o niepodległość. Pod „opieką” Towarzystwa

NIEZALEŻNA GAZETA POLSKA l NOWE PAŃSTWO 2/2010

DODATEK SPECJALNY

Bartosz Kuświk, IPN Poznań

U znaje się, że twórcami polskiego ruchu harcerskie-

DODATEK SPECJALNY IPN

Gimnastycznego „Sokół” w marcu 1911 r. odbył się pierwszy kurs skautowy, a nie-

bawem wyszedł pierwszy numer „Skauta” redagowanego przez Małkowskiego.

Ukazał się też podręcznik oparty na brytyjskim pierwowzorze: „Skauting – jako

system wychowania młodzieży”.

Małkowski włożył wiele energii w dzieło budowy polskiego skautingu, napisał

też książkę pt. „Jak skauci pracują”, która opisuje pobyt Polaków na III Wszechbry-

tyjskim Zlocie Skautowym w Birmingham. Wiążą się z tym wyjazdem ciekawe

wydarzenia. Zlot odbył się w 1913 r., a nasi skauci ze wszystkich zaborów wystąpi-

li pod biało-czerwoną lagą jako reprezentacja narodowa. Nie zmieniły tego nawet

protesty przedstawicieli zaborców.

Olga Małkowska była wielką orędowniczką żeńskiego harcerstwa. Założyła we

Lwowie pierwszą, żeńską, a trzecią w ogóle drużynę skautową, miała swój olbrzy-

mi wkład w rozwój harcerstwa. Służbę „dziecku” kontynuowała wszędzie tam,

gdzie rzuciła ja polska historia – pod zaborami, na emigracji czy po powrocie do

Polski, do swojej śmierci w 1979 r.

Początkowo terminy skaut i harcerz były stosowane zamiennie, ale szybko ta

druga wersja zaczęła zyskiwać przewagę. Stało się tak za sprawą prof. Eugeniusza

Piaseckiego i Mieczysława Schreibera. Przetłumaczyli oni, twórczo rozszerzając,

podręcznik Baden-Powella, nadając mu polski tytuł „Harce młodzieży polskiej”.

Tam znalazły się do dziś używane nazwy harcerz czy zastęp, które przyjęły się i wy-

parły ostatecznie angielskie odpowiedniki. Odznaką harcerzy ok. 1913 r. został

krzyż harcerski, którego pomysłodawcą był ks. Kazimierz Lutosławski. Ciekawost-

ką jest fakt, iż projekt ks. Lutosławskiego zajął trzecie miejsce w konkursie na od-

znakę skautowską, ogłoszoną przez redakcję „Skauta”. Zwyciężył projekt krakow-

skich skautów, jednak prawdopodobnie był zbyt skomplikowany. Przeważyła pro-

stota, choć i krzyż Lutosławskiego przeszedł pewne zmiany, z których najbardziej

rzucało się w oczy zastąpienie centralnej gwiazdy lilijką – symbolem światowego

skautingu.

Harcerstwo mogło działać jawnie jedynie w zaborze austriackim. W pruskim

i rosyjskim zmuszone zostało do konspiracji. Spontanicznie tworzone drużyny

„nęciły” przede wszystkim przygotowaniami do walki z zaborcami, a także nowo-

czesną formułą wychowania w grupie rówieśniczej, poprzez swoiście rozumianą

grę. Angielska idea skautowa poszerzona o polską myśl niepodległościową okaza-

ła się niezwykle nośna.

Wybuch wojny światowej niósł młodemu harcerstwu śmiertelne niebezpie-

czeństwo. Instruktorzy zostali powołani do wojsk państw zaborczych, zrywając

więzi ze swoimi środowiskami. Znów stosunkowo najlepiej traili poddani cesa-

rza Franciszka Józefa, duża ich liczba znalazła się w Legionach. Harcerze ponieśli

w tej wojnie olbrzymie straty. Z wojny nie wróciło wielu bohaterów, choć to jesz-

cze nie był koniec daniny krwi, jaką w walce o niepodległość i granice miało dać

harcerstwo. Wśród poległych harcerzy był Józef Lis-Kula 22-letni pułkownik Woj-

ska Polskiego, który zginął w walce z Ukraińcami. Poległ też twórca harcerstwa An-

drzej Małkowski – zginął, gdy okręt, którym płynął z rozkazami gen. Hallera

do gen. Żeligowskiego, wpadł w Cieśninie Messyńskiej na minę.

Dotkliwe doświadczenie wojny zaowocowało jednak obeznaniem bojowym,

niezastąpionym w późniejszych starciach – powstaniu wielkopolskim, powsta-

niach śląskich czy wojnie polsko-bolszewickiej. Wojny zrodziły legendę, która

przyciągała do harcerstwa kolejne pokolenia patriotycznej młodzieży.

Krzyż Harcerski według wzoru przedwojennego

Do 1926 r. harcerstwo wypracowało strukturę organi-

zacyjną i wychowawczą, którą po przewrocie majowym

próbowali przejąć zwolennicy Marszałka. Nie był to pro-

ces nagły i przeprowadzony siłowo. Przy sporej autonomii

Głównych Kwater i Chorągwi nie spowodowało to zawiro-

wań wychowawczych, a piłsudczycy osiągnęli przewagę

dopiero na początku lat 30., kiedy przewodniczącym ZHP

został wojewoda śląski Michał Grażyński. Akcenty z sa-

mowychowania zaczęły być przenoszone na wychowanie

propaństwowe. Metoda pozostała, zmieniły się priorytety.

Związek rósł, przekraczając w 1938 r. liczbę 200 tys. człon-

ków.

Zaznaczył się także między dwiema grupami spór ide-

owy o kierunek rozwoju związku, który trwał aż do wojny.

Jedną ze stron było Koło Instruktorów im. Mieczysława

Bema – zrzeszające instruktorów o poglądach lewico-

wych. Drugą – Krąg Świętego Jerzego – zrzeszający in-

struktorów o poglądach katolicko-narodowych.

Wojna i okupacja

Obywatelski sprawdzian harcerstwo zdało w czasie

II wojny światowej celująco. Dziewczęta pierwsze dostrze-

gły niebezpieczeństwo i już w 1938 r. powołały Pogotowie

W niepodległej Polsce

Jeszcze trwały walki, kiedy podjęto przerwany przez wojnę proces zjednocze-

niowy, zakończony w listopadzie 1918 r. podczas lubelskiego zjazdu. Powstał wte-

dy Związek Harcerstwa Polskiego, zrzeszający wszystkie środowiska harcerskie na

ziemiach polskich. Część delegatów prosto z sali obrad traiła w szeregi obrońców

Lwowa. Powstały wówczas ZHP nie był organizacją masową. Skupiał maksymal-

nie 50 tys. członków. Była to w większości młodzież miejska o nastawieniu naro-

dowym. Odzwierciedleniem przewagi poglądów narodowych w ZHP byli instruk-

torzy pełniący funkcję przewodniczącego Związku – Tadeusz Strumiłło (pełnił tę

funkcję dwukrotnie 1918–1920, 1923–1925) i gen. Józef Haller (1920–1923).

Krzyż ZHP z okresu PRL

NIEZALEŻNA GAZETA POLSKA l NOWE PAŃSTWO 2/2010

DODATEK SPECJALNY IPN

Harcerek z druhną Józeiną Łapińską na czele; harcerstwo

męskie powołało pogotowie wojenne tuż przed wybu-

chem wojny. Służba harcerska męskiej części Związku

podczas kampanii wrześniowej została w znacznej mierze

zdezorganizowana przez powołanie do wojska większości

instruktorów. Harcerki i harcerze w tych tragicznych

dniach nieśli pomoc żołnierzom i cywilom, często z nara-

żeniem życia.

27 września 1939 r., gdy stolica jeszcze się broniła, prze-

bywający w niej instruktorzy harcerscy spotkali się

w mieszkaniu Stanisława Broniewskiego. Wobec faktu, że

legalne władze harcerskie znalazły się za granicą i nie by-

ło z nimi kontaktu, 10 członków przedwojennej Rady Na-

czelnej ZHP podjęło decyzję o zejściu Związku Harcerstwa

Polskiego do podziemia i powołaniu konspiracyjnego

Naczelnictwa, któremu przewodniczyć miał ks. hm Jan

Mauersberger.

Defilada zastępu harcerek przed marszałkiem E. Śmigłym-Rydzem z okazji święta 15 sierpnia, Kraków 1939 r.

W powszechnej świadomości wzmocnionej jeszcze po-

wojennymi zmianami struktury ZHP „Szare Szeregi” są

synonimem całości konspiracyjnego Związku. Faktycz-

nie jednak Związek Harcerstwa Polskiego przez całą oku-

pację utrzymał odrębność strukturalną pionów męskie-

go i żeńskiego. Kryptonim „Szare Szeregi” przyjęło har-

cerstwo męskie, natomiast dziewczęta przyjęły początko-

wo kryptonim „Związek Koniczyn”, a po 1943 r. „Bądź

Gotów”.

mie „Mafeking” zawiszacy zdobywali umiejętności z zakresu łączności czy udziela-

nia pierwszej pomocy. W czasie powstania warszawskiego to głównie oni byli li-

stonoszami Harcerskiej Poczty Polowej.

W wieku lat 15 harcerz przechodził do poziomu Bojowych Szkół, które zajmo-

wały się, poza rozwijaniem postaw i umiejętności harcerskich, małym sabotażem.

W jego ramach zrywano niemieckie lagi, malowano hasła i kotwice na murach

czy też dekorowano polskimi lagami ulice miast w polskie święta narodowe. Naj-

starsi, pełnoletni harcerze służyli w Grupach Szturmowych oddanych do dyspozy-

cji Kierownictwa Dywersji AK tzw. Kedywu. To z nich utworzono bataliony „Zoś-

ka” i „Parasol”. Wiele z Grup Szturmowych utworzyło oddziały partyzanckie.

Struktura Szarych Szeregów odzwierciedlała przedwojenną strukturę organizacji

harcerzy, używano pszczelarskiej terminologii, i tak „Pasieka” to zakonspirowana

Kwatera Główna, „ul” – chorągiew, „rój” – huiec, „rodzina” – drużyna, a „pszczoły”

– zastępy.

Harcerstwo żeńskie poszło trochę inną drogą, przede wszystkim oddawało łącz-

niczki i sanitariuszki do oddziałów AK, a poza tym cały czas współpracowało

z jawnie działającymi Polskim Czerwonym Krzyżem oraz Radą Główną Opiekuń-

czą. Harcerki stanowiły rdzeń Wojskowej Służby Kobiet, zresztą na początku 1943 r.

całe szkolenie wojskowe harcerek przeszło na WSK. Osobno od Szarych Szeregów

działało również Harcerstwo Polskie (krypt. „Hufce Polskie”), powołane przez in-

struktorów związanych z Kręgiem św. Jerzego.

W walce z okupantami poległo wielu harcerzy. Ginęli

w hitlerowskich i stalinowskich łagrach i katowniach,

w walce na frontach wojny i w konspiracji. Do legendy

przeszły harcerskie Bataliony Armii Krajowej „Zośka”

i „Parasol”. A postacie Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”, Ja-

na Bytnara „Rudego”, Macieja Aleksego Dawidowskiego

„Alka” czy Andrzeja Romockiego „Morro” znane są dzięki

Aleksandrowi Kamińskiemu chyba każdemu Polakowi.

Znane są też postacie Floriana Marciniaka, pierwszego

naczelnika Szarych Szeregów, zamordowanego przez

Niemców w Gross–Rosen, Bronisława „Orszy” Broniew-

skiego, naczelnika z czasów powstania warszawskiego,

czy Józeiny Łapińskiej, niestrudzonej komendantki Pogo-

towia Harcerek. Im wszystkim przyświecały wypowiada-

ne w uzupełnieniu do Przyrzeczenia słowa Ślubowania

Szarych Szeregów: „nie cofnąć się przed oiarą życia”.

W czasie wojny Szare Szeregi opracowały plan wycho-

wawczy „Dziś – Jutro – Pojutrze”. Celem było to, by dziś

wychować człowieka, który jutro stanie do walki z oku-

pantem, a pojutrze będzie gotowy do odbudowy wolnej

ojczyzny. Dlatego też w wychowaniu starano się elimino-

wać wszelkie elementy, które mogły w trudnych wojen-

nych czasach deprawować młodzież. Program ten realizo-

wano w trzech grupach wiekowych: najmłodsi w wieku

12–14 lat tworzyli drużyny zawiszackie. W zasadzie były to

zakonspirowane, spotykające się w domach lub w lesie

drużyny i zastępy zdobywające przedwojenne stopnie

i sprawności, obowiązywała ich, o ile warunki na to po-

zwalały, nauka na tajnych kompletach. W ramach progra-

mu przygotowującego do służby pomocniczej o kryptoni-

Komuniści przeciwko harcerzom

Po wojnie harcerstwo, mimo że zostało poddane dużemu naciskowi, dość

długo zdołało utrzymać wewnętrzną niezależność. Oczywiście komuniści powo-

łali Tymczasową Radę Naczelną złożoną w dużej części z posłusznych sobie lu-

dzi, i w dodatku niezwiązanych z harcerstwem, rozpoczęto też walkę z „baden-

powellizmem”, co nazwano „walką o nowe harcerstwo”. Z czasem zmieniono

też Prawo i rotę Przyrzeczenia Harcerskiego, a jednak do likwidacji ZHP w 1950 r.

nie zdecydowano się na zwołanie zjazdu walnego w obawie przed „reakcyjnymi

elementami”.

Również zmiany w strukturze Związku Harcerstwa Polskiego nie dawały gwa-

rancji przejęcia kontroli i zaprowadzenia własnych porządków, dlatego też rozmy-

wano metodykę i ideały harcerskie. Nie odtworzono ostatecznie w pełni przed-

wojennej struktury, a ponadto, co chyba najważniejsze, poprzez wtłaczanie do

ZHP ludzi niezwiązanych z harcerstwem, za to wiernych działaczy komunistycz-

nych, przejmowano wychowanie dzieci i młodzieży. Komuniści pragnęli przede

wszystkim pozyskać szyld, a nie ideę, z którą od samego początku podjęli walkę.

Część harcerzy próbowała przeciwstawić się tworzeniu z ZHP organizacji pionier-

skiej typu sowieckiego. Najbardziej zapalczywi zaczęli tworzyć konspiracyjne

NIEZALEŻNA GAZETA POLSKA l NOWE PAŃSTWO 2/2010

III

DODATEK SPECJALNY IPN

we. Komuniści zawłaszczyli w ten sposób tę niewielką

część majątku uratowaną z pożogi wojennej i tę ciężko

wypracowaną już po wojnie. Harcerz natomiast stawał

się kandydatem na członka ZMP. Przyrzekał uroczyście

wobec kolegów i Narodu Polskiego, uczyć się i pracować

dla dobra Ojczyzny i „sprawy socjalizmu”. Faktyczna li-

kwidacja ZHP miała jeszcze jedną bardzo ważną konse-

kwencję: aż do 1956 r. zniknęła cała harcerska symboli-

ka. Krzyż Harcerski zastąpiła tzw. Czuwajka, zniknęły

mundury i lilijki.

Harcerze z Kleparowa maszerują ze sztandarem na uroczystość patriotyczną, Lwów 1938 r.

Nieudane odrodzenia ZHP

Dopiero „Poznański Czerwiec” i październikowe prze-

obrażenia 1956 r. umożliwiły odrodzenie Związku Harcer-

stwa Polskiego i przywrócenie tradycyjnej symboliki. Sta-

ło się tak na zjeździe działaczy harcerskich w Łodzi,

w grudniu tegoż roku. Szybo jednak okazało się, że w PRL

nie ma miejsca na niezależny ruch harcerski według wzo-

rów przedwojennych. Władze odrodzonego ZHP powoli

marginalizowały wpływy przedwojennych instruktorów,

niektórym zaś odmówiono prawa powrotu do organiza-

cji. Ostatecznie władze wykonały manewr, który nie udał

się przed 1950 r. Z harcerstwa zrobiono w latach 60. wy-

dmuszkę: na zewnątrz wszystko pozostało jak kiedyś, by-

ły mundury, lilijki i krzyże, ale wewnątrz nie było już

miejsca na służbę Bogu i Polsce. Pozostało jedynie stanie

na straży socjalizmu i przyjmowanie kolejnych roczników

„obowiązkowych” członków, których było w latach 80. na-

wet 3 mln.

Na prawdziwe odrodzenie ruchu harcerskiego trzeba

było czekać do lat 80. Pierwszym jego symptomem była

grupa harcerzy z „Czarnej Jedynki” Warszawskiej, która

wraz z Antonim Macierewiczem i Piotrem Naimskim

w 1976 r. zainicjowała akcję pomocy prześladowanym

uczestnikom wypadków czerwcowych w Radomiu i Ursu-

sie. W latach 80. zaczęło powstawać coraz więcej niezależ-

nych drużyn harcerskich – w większości na bazie tych ze

„starego” ZHP. Harcerstwo odrodziło się całkowicie wraz

z końcem PRL.

zastępy, drużyny, a sporadycznie nawet hufce. Tam, gdzie nie powstała harcerska

konspiracja, druhowie przystępowali do organizacji różnych nurtów politycznych

i wojskowych. Działalność podziemna nasiliła się zwłaszcza w latach 1949–1951,

kiedy władze wobec niepowodzenia działań zmierzających do całkowitego opa-

nowania ideologicznego ZHP zarzuciły próby przejęcia kontroli nad związkiem

i stopniowo wcieliły go do Związku Młodzieży Polskiej (ZMP) jako jego młodzie-

żową przybudówkę, zezwalając na przynależność do harcerstwa jedynie dzieciom

do 16 roku życia.

Bardzo często spotykaną formą oporu instruktorów i harcerzy starszych, alter-

natywną do konspiracji, było działanie drużyn na granicy legalności. Polegała ona

na jawnej działalności i jednoczesnym ignorowaniu wszelkich sprzecznych z du-

chem harcerskim zarządzeń odgórnych. Formuła ta upadła z chwilą likwidacji

Związku Harcerstwa Polskiego w 1950 r. W tym czasie sporadycznie można było

kontynuować działalność w tzw. Organizacji Harcerskiej Związku Młodzieży Pol-

skiej (OH ZMP), zdarzały się przypadki kontynuacji działalności harcerskiej w ra-

mach Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego (PTTK), lub Polskiego

Czerwonego Krzyża (PCK).

Wcielenie ZHP do Związku Młodzieży Polskiej nie tylko było nielegalne, za-

równo w świetle prawa powszechnego, jak i statutu ZHP, ale również niegodzi-

– „Hufce Polskie” (1939–1946)

Harcerstwo Polskie stanowiło część szeroko pojętego ruchu narodowego, niezależnie od jego wewnętrz-

nych podziałów politycznych. Miało ono wychowywać świadomych Polaków, ludzi silnych duchem,

nienagannych moralnie, odpowiedzialnych za los Polski, gotowych do oiar dla ojczyzny i narodu.

Ś rodowisko tworzące podziemną organizację Harcerstwo Polskie wywodziło

się z nurtu katolicko-narodowego. W latach 30. działacze ci rywalizowali

o wpływy w ZHP z konkurentami o poglądach sanacyjnych. Obie grupy re-

prezentowały przeciwstawne wizje pracy harcerskiej i wychowania młodzieży.

Działacze katolicko-narodowi kładli nacisk na wychowa-

nie młodzieży w duchu narodowym, negowali pomysły

przyjmowania do ZHP nie-Polaków, uważając, że za-

szkodzi to wewnętrznej spoistości drużyn oraz będzie

NIEZALEŻNA GAZETA POLSKA l NOWE PAŃSTWO 2/2010

Wojciech J. Muszyński, IPN Warszawa

Harcerstwo Polskie

DODATEK SPECJALNY IPN

skutkowało zaniedbaniami w wychowaniu patriotycz-

nym. Najistotniejszą rolę w procesie kształtowania

młodzieży przypisywano wychowaniu religijnemu. Naro-

dowcy bronili zasady elitaryzmu harcerstwa, wynikającej

z jego metody wychowawczej opartej na kontakcie in-

struktor–harcerz, co w przypadku umasowienia ruchu

i zwiększenia liczby podopiecznych spowodowałoby ogra-

niczenie kontroli nad wychowaniem w drużynie. Nato-

miast piłsudczycy byli indyferentni religijnie i w dużej

części wyznawali światopogląd lewicowy, propagowali

wychowanie w duchu państwowym i postulowali przyj-

mowanie w szeregi ZHP mniejszości narodowych. Uważa-

li też, że należy odejść od kryteriów elitaryzmu w doborze

członków ZHP i nastawić się na masowość, co pozwoli ob-

jąć wpływami harcerstwa szersze rzesze młodzieży.

Zręby niezależności

Przełomem w historii harcerstwa był XI Zjazd ZHP

w Krakowie w 1931 r., kiedy to reprezentanci nurtu naro-

dowego zostali odsunięci z władz związku. Nowe kierow-

nictwo ZHP, przejęte przez zwolenników obozu sanacyj-

nego, szybko rozprawiło się z opozycyjnymi instruktorami:

część z nich utraciła swoje stopnie lub została zawieszona

w prawach harcerskich. Represje skonsolidowały środo-

wisko narodowe. W 1932 r. został zawiązany Krąg

Starszoharcerski św. Jerzego, który utworzyli harcerze

z dwóch elitarnych drużyn warszawskich: 2. Warszaw-

skiej Drużyny Harcerskiej z Gimnazjum im. J. Zamoyskie-

go oraz 23. WDH tzw. Pomarańczarni z Gimnazjum

im. Batorego. Krąg liczył ok. 100 harcerzy i harcerek. Była

to kuźnia kadr instruktorskich, które miały w przyszłości

wychowywać młodzież harcerską w duchu katolicko-na-

rodowym. Działacze Kręgu utrzymywali ożywione kon-

takty z grupami harcerskimi o podobnym proilu ide-

owym w innych ośrodkach. Krąg rozwijał się do wybu-

chu II wojny światowej.

„Harcerz” – jedno z pism „Hufców Polskich” z 1942 r. (z powodów konspiracyjnych datowane na grudzień 1939 r.)

Konspiracja 1939–1945

Kulesza. Jednostką organizacyjną HP była drużyna składająca się z czterech zastę-

pów (po 6–10 osób każdy). Młodzież harcerska dzieliła się na: zuchy (8–10 lat),

młodszych harcerzy i harcerki (11–15 lat), harcerzy i harcerki (16–18 lat), starszych

harcerzy i starsze harcerki (powyżej 18 lat). W ciągu pięciu lat wojny chorągwie HP

działały na Mazowszu, w Małopolsce i Małopolsce Wschodniej (Lwów), Wielko-

polsce, Centralnym Okręgu Przemysłowym, na Tarnopolszczyźnie, Lubelszczyź-

nie i Polesiu. Łącznie Harcerstwo Polskie skupiało 4–5 tys. harcerzy i harcerek.

Wybuch wojny na krótko zjednoczył narodowych i sa-

nacyjnych antagonistów w harcerstwie – wspólnie powo-

łano w Warszawie Pogotowie Harcerzy, które miało współ-

pracować z wojskiem i służyć pomocą ludności cywilnej.

Jednak grupie zbliżonej do piłsudczyków zabrakło woli

porozumienia, co zaznaczyło się w czasie zakładania

struktur harcerskich w konspiracji – Szarych Szeregów.

W kierownictwie Szarych Szeregów, w którym przeważali

harcerze znani ze swych sanacyjnych i lewicowych prze-

konań (Aleksander Kamiński, Florian Marciniak), nie

znalazł się ani jeden przedstawiciel nurtu narodowego.

W tej sytuacji 27 października 1939 r. w Warszawie z ini-

cjatywy Stanisława Sedlaczka powstała nowa organizacja

– Harcerstwo Polskie, pod konspiracyjnym kryptonimem

„Hufce Polskie”.

Władze HP tworzyli: naczelnik Stanisław Sedlaczek

„Sas”, zastępca naczelnika ds. harcerzy, Witold Sawicki, za-

stępczyni naczelnika ds. harcerek Halina Sadkowska.

Główną Kwaterą Męską kierował Kazimierz Burmajster

„Zenon”, Główną Kwaterą Żeńską kierowała Jadwiga

Wróblewska „Dygna”, a kapelanem HP był ks. Bronisław

Z asady ideowe

Działalność HP opierała się na następujących tezach programowych:

1. Harcerstwo jest ruchem narodowym mającym na celu dobro Polski i wycho-

wanie Polaków na dzielnych obywateli-żołnierzy.

2. Harcerstwo opiera swoje zasady moralne na nauce Chrystusa – jest organiza-

cją chrześcijańską.

3. Harcerstwo jest organizacją o wysokich wymaganiach etycznych – stąd musi

pomnażać się nie na drodze „poboru” masowego, ale przez staranną rekruta-

cję dobierać najodpowiedniejszych.

4. Harcerstwo nie przyjmuje do swych szeregów nie-Polaków – jest organizacją

polską.

5. Harcerstwo jest organizacją społeczną, tj. nie może uzależniać się od biurokra-

cji państwowej.

W praktyce tolerowano odstępstwa od wskazań zawartych w pkt 4, w niektó-

rych drużynach działających przy klasztorach, gdzie ukrywano dzieci żydowskie,

NIEZALEŻNA GAZETA POLSKA l NOWE PAŃSTWO 2/2010

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: