1. Prawo cywilne jako gałąź prawa
PRAWO CYWILNE – ma dwa znaczenia. Po pierwsze oznacza zespół przepisów norm, regulujące określone stosunki społeczne w pewien właściwy im sposób. Po drugie oznacza uprawnienie lub zespół uprawnień przysługujących jakiemuś podmiotowi (prawo podmiotowe), wyznaczonych przez normy prawne, czyli przez prawo w znaczeniu przedmiotowym
PRZEDMIOT – stosunku majątkowe i niemajątkowe (dobra osobiste materialne i niematerialne)
CYWILNOPRAWNE STOSUNKI NIEMAJĄTKOWE – więzi prawne ukształtowane ze względu na przynależność do osób fizycznych lub prawnych dóbr niematerialnych w takim zakresie w jakim chodzi o zachowanie i nienaruszalność oraz niemajątkowe stosunki rodzinne których funkcja polega na stworzeniu prawnych ram lub w przeważającej mierze dla więzi osobistych stron.
ZAKRES PRAWA CYWILNEGO:
= TERMINY – przepisy w nim zawarte regulują sposób obliczania terminów oraz odsyłają do odpowiedniego stosowania przepisów o warunku gdy skutki czynności prawnej mają powstać lub ustać w oznaczonym terminie
= RODZAJE OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH
= INSTYTUCJE PRZEDSTAWICIELSTWA
= PRAWO ZOBOWIĄZAŃ
2. METODA REGULACJI
METODA – polega na uznaniu autonomicznej pozycji względem siebie podmiotu tego stosunku prawnego w związku z czym jednej stronie nie przysługuje kompetencja do władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony. Wykluczone jest więc władcze wkroczenie jednego podmiotu w sferę autonomii prywatnej innego podmiotu. Nie mają znaczenia faktyczne relacje podmiotów które znamionować może nierówność wynikającą np. z przewagi ekonomicznej lub innych więzów w zależności nieformalnej jednej osoby od drugiej.
= w prawie cywilnym nie ma stosunku podległości, jest autonomiczność i równość stron
3. Systematyka prawa cywilnego
Prawo cywilne dzieli się na działy wyrażające strukturę tej gałęzi prawa, nie jest ona jednolita we wszystkich systemach prawnych. Jednakże w grupie praw kontynentalnych opartych na prawie rzymskim największe znaczenie znalazł tzw. System pandektów.
Ten system był recypowany i w prawie polskim. Charakteryzuje się przede wszystkim wyróżnieniem rozbudowanej części ogólnej prawa cywilnego po której następują działy:
= prawo rzeczowe
= prawo zobowiązań
= rodzinne
= spadkowe
Systematyka nie odpowiada logicznym wymaganiom prawnego podziały, ponieważ elementy zbioru,, zostały wydzielone według różnych kryteriów. Jednak w porównaniu z innymi stosowanymi podziałami prawa cywilnego okazała się w praktyce najsprawniejsza. Została ona również przyjęta przez polski kodyfikator co znalazło wyraz w podzieleniu K.C na 4 księgi odpowiadające wspomnianym rozdziałom prawa cywilnego. Części kodeksu:
= cześć ogólne – obejmuje zasady wspólne dla całego prawa cywilnego
= prawo rzeczowe – obejmuje norm które wyznaczają bezwzględne prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich a odnoszące się do rzeczy
= prawo zobowiązań = zawiera normy regulujące prawo majątkowe o charakterze względnym skuteczne wobec indywidualnie oznaczonych podmiotów
= prawo spadkowe – reguluje przejście majątku osoby zmarłej na inne podmioty
4. Unifikacja i kodyfikacja
Proces unifikacji Polskiego prawa cywilnego został zakończony 1 stycznia 1947 data ta oznacza koniec dzielnicowego zróżnicowania polskiego prawa cywilnego gdyż w dniu tym weszły ostatnie akty unifikacyjne.
Kodyfikacja prawa jest zabiegiem legislacyjnym dalej idącym niż unifikacja, dokonywana przy pomocy aktów prawnych odrębnych dla poszczególnych działów danej gałęzi systemu prawa. Cechą znamionującą ten etap rozwoju prawa jest wydanie aktów prawnych w postaci kodeksów.
Kodeks w hierarchii źródeł prawa zajmuje pozycję równorzędnych wobec innych ustaw zwykłych. To taki akt prawny który obejmuje trzon unormowań z zakresu całej odrębnej gałęzi prawa lub jakiegoś działu danej gałęzi prawa przy czym unormowania zawarte w kodeksie, usystematyzowane według pewnych ogólnych założeń oparte są na pewnych wspólnych zasadach przewodnich. Zwykle mianem kodeksu ustawodawca określa taki akt prawny, który zawiera wyodrębnioną w nim „część ogólną”, zawierającą unormowania wspólne dla regulacji zawartych w pozostałych częściach kodeksu. Zdarza się jednak, że akt prawny nazywany kodeksem nie zawiera części ogólnej (np. Polski kodeks rodzinny i opiekuńczy 1964 r. ) pozostając kodyfikacją „niesamodzielną”.
Kodeks cywilny i ustawa zawierająca przepisy wprowadzające uchwalone zostały 23. 04. 1964
= Poważniejsza nowelizacja kodeksu przeprowadzona została w 1990 roku.
5. Ogólna charakterystyka źródeł prawa cywilnego
= Konstytucja
= ustawy
= ratyfikowane umowy międzynarodowe
= rozporządzenia
= akty prawa miejscowego
Wszystkie te akty tworzą hierarchicznie skonstruowany system źródeł powszechnie obowiązujących aktów prawa stanowionego. Wśród tych aktów największe znaczenie ma kodeks cywilny
6. Budowa kodeksu Cywilnego
Uchwalony 24. Iv. 1964 r. Kodeks odpowiada systematyce pandektowej prawa cywilnego składa się z 4 ksiąg:
do części ogólnej odnoszą się przepisy wstępne status prawny osób fizycznych i prawnych, zdolność prawa i zdolność do czynności prawnych, całkowite i częściowe ubezwłasnowolnienie, uznanie ich za zmarłych a także przepisy dotyczące osób prawnych. Do części ogólnej odnoszą się też czynności prawne (pojęcie rodzaje, forma, podstawy dla unieważnienia), oraz instytucje przedstawicielstwa i terminy dotyczące przedawnienia roszczeń
Poświęcona instytucji prawa własności. Pojęcie, treść podstawy nabycia i utraty własności, przeniesienie własności, pojęcie i rodzaje współwłasności (łącznej i ułamkowej), ochrona prawa własności. Ograniczone prawa rzeczowe – użytkowanie, służebność, zasiedzenie, zastaw, hipoteka i inne
Przepisy ogólne dotyczące zobowiązań, przepisy szczegółowe regulujące odrębne rodzaje zobowiązań, umowa, komisu, przewozu
Przepisy ogólne, rodzaje spadkobrania, formy testamentu procedura przyjęcia spadku, kolejność spadkobierców, skutki prawne przyjęcia lub odrzucenia spadku
7. Zwyczaje, prawo zwyczajowe
Przez zwyczaje rozumie się powszechnie stosowane w danym okresie środowisku i w danych stosunkach społecznych praktykę określonego postępowania. Są to pierwsze fakty społeczne, które jeżeli nie są ogólnie znane, ustala się w drodze normalnego postępowania dowodowego, szczególnie przez zeznania świadków i opinię biegłych, często są spisywane przez organizacje profesjonalne.
Zwyczaje nie mają takiej siły obowiązującej jak ustawa.
System prawa cywilnego staje się bardzo elastyczny, na dokonujące się zmiany w praktyce społecznej.
Podział zwyczajów:
= ustalone
= przyjęte
= zwyczaj miejscowy
Przesłanką konieczną stosowania przez sąd zwyczajów nie jest ich znajomość przez osoby, których sprawy sąd rozstrzyga wystarczy, że osoby te należą do grupy społecznej w której określony zwyczaj jest upowszechniony, przyjmuje się, że każdy uczestnik stosunku cywilnego zna zwyczaj społeczności do której należy.
Normy prawa zwyczajowego należy odróżnić od prawa zwyczajowego – reguła pewnego stałego postępowania w jakiejś sprawie nie ustanowiona przez kompetentne organy państwa, lecz ustalona w praktyce obrotu prawnego może zgodnie z dominującym poglądem stać się elementem systemu prawa, jeżeli zostanie uznana i zastosowana przez organy stosujące prawo.
8. Rola orzecznictwa sądowego
Orzecznictwo nie jest źródłem prawa. Orzecznictwo sądów i trybunałów nie ma mocy prawotwórczej, nie jest źródłem prawa, lecz wyznacza treść obowiązującego prawa poprzez wykładnię przepisów i prawnicze wnioskowanie.
9. Przepis a norma prawna
Przepis a norma prawna są utożsamiane, zakres znaczeniowy obu terminów nie pokrywa się.
PRZEPIS PRAWNY – jest formą wyrażenia przez prawodawcę norm prawnych, stanowi jednostkę redakcyjną aktu normatywnego, sformułowany w postaci artykułu, paragrafu, ustępu, których części też są uznane za przepisy.
NORMA PRAWANA – jest regułą postępowania skierowaną do wskazanego podmiotu, czyli adresata normy, wyrażająca nakaz lub zakaz określonego zachowania (dyspozycja normy) w oznaczonych okolicznościach (hipoteza normy), z zagrożeniem reakcją organów państwa na wypadek nie zastosowania się adresata do dyspozycji normy (zapowiedź sankcji).
= norma prawna i jej wszystkie elementy może być wyrażona w jednym przepisie prawnym lub w kilku przepisach. Ustalenie jakiej normy, obowiązują i jakich mają adresatów dokonywane są w procesie wykładni i wnioskowań prawniczych o obowiązywaniu jednych norm ze względu na uznanie za obowiązujące innych norm.
10. Interpretacja i stosowanie prawa cywilnego
Interpretacja prawa jest procesem myślowym, polegającym na ustaleniu znaczenia przepisu to znaczy jaką normę lub normy wyrażają przepisy poddanej interpretacji. W szczególności ustalone zostaje:
= adresaci norm
= poszczególne elementy norm prawnych (hipoteza, dyspozycja, zapowiedź sankcji)
= za pomocą hipoteza oznaczony zostaje zakres zastosowania interpretowanych przepisów, za pomocą dyspozycji określa się zakres normowania interpretowanych przepisów, zapowiedź sankcji to wyznaczenie sposobu reakcji organów państwa na niezastosowanie się do treści dyspozycji.
ZAŁOŻENIE INTERPRETACJI: racjonalność prawodawców abstrahuje od rzeczywistego sposobu działań konkretnych, ustanawia przepisy prawne organów oraz osób je tworzących. Można formułować językowe, funkcjonalne i systemowe dyrektywy interpretacyjne oraz reguły wnioskowań prawniczych umożliwiających wnioskowanie o obowiązywaniu jednych norm ze względu na poprzednie uznanie innych za obowiązujące
DYNAMICZNA WYKŁADNIA PRAWA – przepis prawny odrywa się niejako od prawodawcy i zaczyna samodzielnie funkcjonować w praktyce, wobec czego, gdy zmianie ulegają warunki gospodarcze, społeczne i polityczne przepisom prawnym przypisywać można dostosowane do zmienionych warunków w których przepis niegdyś ustalony nadal obowiązuje.
TEORIA SUBIEKTYWNA – głosi konieczność dokonywania wykładni statycznej tzw. Odwołującej się w trybie wykładni historycznej do wiedzy i ocen ustawodawcy z okresu ustanowienia interpretowanych przepisów. W myśl tych teorii zmiany warunków gospodarczych, społecznych i politycznych nie może mieć wpływu na zmianę ich pierwotnego sensu i znaczenia bez interwencji ustawodawcy.
STOSOWANIEM PRAWA nie jest realizacja normy prawnej w praktyce obrotu prawnego, Zawarcie np. umowy z powołaniem się przez strony na określone przepisy nie jest stosowaniem prawa. Stosowanie prawa to władcze działanie kompetentnych organów państwowych w których wyróżnia się 3 elementy:
= ustalenie stanu faktycznego
= ustalenie norm ze względu na hipotezy, odnosi się do danego stanu faktycznego
= organ rozpoznający sprawę (sąd) ustala konsekwencje prawne dokonanej subsumcji stanu faktycznego uwzględniając zawarte w interpretowanej normie prawnej dyspozycję i ewentualne sankcję i dyspozycję
11. Analogia prawnicza
Jest metodą wnioskowań prawniczych mających na celu ustalenie normy prawnej, dotyczącej stanu faktycznego dla którego brak jest podstawy prawnej kwalifikacji wśród norm. Zrekonstruowanych w trybie wykładni językowej funkcjonalnej i systemowej. Opiera się na założeniach racjonalności prawodawcy, który tworzy system prawa wewnętrznego spójny i zupełny
RODZAJE ANALOGI:
ANALOGIA Z USTAWY – polega na tym, że ten typ wnioskowań prawniczych polega na uznaniu, że do danego prawnie nie objętego stanu faktycznego stosuje się normę prawną uprzednio ustaloną w trybie wykładni przypisu, którego hipoteza dotyczy innego stanu faktycznego ale zaraz w sposób istotny podobnego do tego dla którego poszukujemy rozstrzygnięcia
ANALOGIA Z PRAWA - polega na tym, że założenia wnioskowań w trybie analogi z prawa są identyczne jak w wypadku z analogii z ustawy inne są jednak przesłanki rozumowania o obowiązywaniu określonej normy mającej wypełnić lukę w prawie. Przesłanką nie jest stwierdzenie obowiązywania normy prawnej dotyczącej analogicznego stanu faktycznego jest nią stwierdzenie, że ustawodawcy można przypisać takie oceny i preferencje jakie uzasadniają zrekonstruowanie normy o określonej treści która wypełni lukę.
12. Podmioty dokonujące interpretacji przepisów
WYKŁADNIA AUTENTYCZNA – dokonuje organ, który ustanowił interpretowany przepis, wykładnia ta ma taką moc wiążącą jak zinterpretowany przepis oraz obowiązuje od chwili w wejście w życie przepisu
WYKŁADNIA LEGALNA – dokonuje organ państwowy upoważniony do ustalania wykładni przepisów wiążącej inne organy, do ustalania powszechnie obowiązującej wykładni
WYKŁADNIA PRAKTYCZNA – dokonywana przez organy stosujące prawo (sąd)
WYKŁADNIA DOKTRYNALNA – przeprowadzana jest w opracowania naukowych nie ma mocy wiążącej kogokolwiek.
13. Pojęcie prawa podmiotowego
To złożona sytuacja prawna określonego podmiotu, wyznaczona przez normę prawną dookreślana zdarzeniami prawnymi umożliwiająca podejmowanie określonych zachowań będąca elementem stosunku prawnego i zapewniająca ochronę i zaspokojenie interesu majątkowego lub niemajątkowego podmiotu uprawnionego chroniona przez normę prawną przez nadanie prawu podmiotowemu cechy zaskarżalności i egzekwowalności.
14. Rodzaje praw podmiotowych
Typy praw podmiotowych wyróżniane są ze względu na ich treść. Odrębnymi typami są takie prawa podmiotowe jak własność użytkowanie wieczyste, ograniczone prawa rzeczowe, prawo dzierżawy, odkupu, pierwokupu i inne prawa ze stosunku obligatoryjnego.
Poszczególne rodzaje praw podmiotowych wyróżniane są z uwzględnieniem innych kryteriów np. z zakresu ich skuteczności wobec osób trzecich, i intensywności ochrony, funkcji, rodzajów chronionego przez nie interesu, samoistności lub związania z innymi prawami podmiotowymi.
Prawa podmiotowe ze względu na skuteczność wobec osób trzecich.
PRAWA BEZWZGLĘDNE – są skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od wszystkich nienaruszania jego praw podmiotowych i od każdej osoby która nie wypełnia tego obowiązku może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń. Jako Prawo bezwzględne zostało ukształtowane w szczególności:
= prawo własności
= prawa rzeczowe
= prawa osobiste niematerialne
Ze względu na to, że prawa bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich wskutek czego ogranicza się w sferze wolnej od nakazów i zakazów prawnych, obowiązuje zasada zamkniętej ustawowo listy praw bezwzględnych. Znaczy to , że uczestnicy obrotu cywilnoprawnego mogą kreować tylko takie typy praw bezwzględnych , których istnienie przewiduje ustawa
PRAWA WZGLĘDNE: są to prawa podmiotowe skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku prawnego. Prototypem praw względnych są wierzytelności będące elementem stosunków zobowiązaniowych
Kryterium podziału jest możliwość zmiany podmiotu prawa.
PRAWA NIEPRZECHODNIE – to prawa których związek z osobą uprawnioną jest tak ścisły, że wykluczone jest przejście prawa na inną osobę. Są zarazem niezbywalne, niedziedziczne i nie podlegają przejściu na inne osoby także wskutek zajścia innych zdarzeń niż czynności prawne lub otwarcie spadku (obowiązek alimentacyjne, prawa niematerialne, służebności osobiste)
PRAWA PRZECHODNIE – są to prawami zbywalnymi, także dziedzicznymi, są to z reguły prawa majątkowe, Jest to prawo, które może przejść z jednego podmiotu na drugi na podstawie czynności prawnej. Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani nawet ograniczyć uprawnienia do przeniesienia (obciążenia, zmiany, zniesienia) prawa zbywalnego z mocy ustawy. Naruszenie umownego obowiązku nierozporządzania prawem nie odnosi skutku wobec osób trzecich i dokonane rozporządzenie pozostaje w mocy a jedynie zrodzi ewentualnie obowiązek dania odszkodowania.
Prawa związane (użytkowanie wieczyste, własności budynku)
Prawa akcesoryjne – nie zawsze są związane z podstawowym prawem, Istnieje dopóki istnieje główne prawo np. Hipoteka
15. Nabycie prawa podmiotowego
kryterium rozróżnienia jest zajście lub nie następstwa prawnego.
Nabycie prawa jest POCHODNE gdy jest uzależnione od tego czy nabywane prawo przysługiwało osobie od której swe uprawnienia wywodzi nabywca. Nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw niż sam posiada, a ta osoba nie może nabyć więcej praw aniżeli miał poprzednik.
PRAWO PIERWOTNE –jeżeli dokonuje się z mocy postanowienia ustawy, niezależnie od woli lub nawet wbrew woli osoby , której ewentualnie prawo nabywane dotychczas przysługiwało. (zasiedzenie, zawłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej)
16. Nabycie translatywne i konstytuwne
Kryterium podziału jest istnienie lub nieistnienie nabywanego prawa przed zdarzeniem powodującym nabycie.
TRANSLATYWNE – zachodzi wówczas gdy przedmiotem nabycia, jest prawo już istniejące, które przechodzi w dotychczasowej postaci na nabywcę np. przejście prawa własności z majątku dotychczasowego właściciela, do majątku nabywcy na podstawie umowy przeniesienia własności lub w następstwie zasiedzenia.
KONSTYTUTYWNE – polega na uzyskaniu przez nabywcę prawa nieistniejącego poprzednio, inaczej mówiąc prawo nabywane powstaje dopiero w chwili nabycia, będzie to nabycie własności ruchomej rzeczy niczyjej w następstwie jej zawłaszczenia lub nabycie ograniczonego prawa rzeczowego w trybie jego ustanowienia przez właściciela obciążonej rzeczy. Z podanych przykładów wynika że nabycie pochodne może być zarówno translatywne i konstytutywne
= nabycie może być pod tytułem ogólnym lub szczególnym. Kryterium rozróżnienia jest zakres przedmiotowy następstwa prawnego.
17. Nabycie ogólne i nabycie szczególne
NABYCIE OGÓLNE (sukcesja uniwersalna) polega na tym, że nabywca wskutek zajścia jednego stanu faktycznego, wstępuje w ogół praw majątkowych poprzednika nabywając cały jego majątek lub oznaczoną część. Sukcesja uniwersalna dopuszczalna jest wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie (Nabycie spadku lub udziału w nim na podstawie umowy ze spadkobiercą)
NABYCIE SZCZEGÓLNE – (SUKCESJA SYNGULARNA_ Polega na nabyciu indywidualnie oznaczonego prawa lub praw (nabycie własności oznaczonej rzeczy)
18. Wykonywanie prawa podmiotowego.
Polega na zachowaniu podmiotu, podejmowanych w sferze możliwości oznaczonego postępowania, które określa norma będąca źródłem prawa podmiotowego. Podmiot uprawniony czyni użytek z uprawnień cząstkowych tworzących część prawa. Wykonywanie prawa może więc przybrać postać czynności faktycznych lub prawnych. Prawo istnieje chociażby podmiot uprawniony go nie wykonywał. W pewnych jednak wypadkach takie bierne zachowanie uprawnionego może doprowadzić do utraty prawa np. użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez 10 lat. Podmiot uprawniony może wykonywać prawo osobiste lub za pośrednictwem innych osób, które uprawnione upoważnia do czynienia użytku z przysługujących mu atrybutów prawa. Osoba uprawniona nie mająca zdolności do czynności prawnej nie może samodzielnie wykonywać przysługującego jej prawa podmiotowego w takim zakresie w jakim wykonanie prawa wymaga dokonanie czynności prawnej.
19. Zmiana treści, ustanie prawa podmiotowego
Zamiana treści prawa, a więc zespołu funkcjonalnie powiązanych uprawnień cząstkowych, polega na zmianie zakresu tych uprawnień ich przedmiotu, miejsca i czasu ich realizacji przy czym prawo zachowuje swą tożsamość jako prawo tego samego typu. Zmiana treści prawa nie ciągnie za sobą zmiany rodzaju prawa np. zmieniony zostaje zakres użytkowania i nie nieruchomości przez wyłączenie z treści prawa użytkowania nieruchomości poprzez wyłączenie z treści prawa użytkowania. Uprawnienia użytkownika do pobierania oznaczonych pożytków jakie ta nieruchomość przynosi nie zmienia się w tym wypadku typ prawa to jest to samo prawo tyle, że o zmienionej treści i istnieje nadal.
Utrata prawa podmiotowego może być następstwem wygaśnięcia prawa, np. na skutek upływu terminu na jakie prawo zostało ustanowione tak samo utrata prawa podmiotowego może być wskutek jego przejścia na inny podmiot.
Stosunek podmiotowy jest rodzajem stosunku prawnego, regulowanego przez prawo cywilne. Powstaje między osobami prawnymi i fizycznymi.
CECHY STOSUNKU PODMIOTOWEGO
= nie równorzędność stron (brak podległości prawnej)
= autonomia prywatna stron jednego podmiotu innemu, które wobec siebie w ramach stosunku cywilnoprawnego nie występuje jako dysponent władzy państwowej dotyczy to państwa występującego w stosunku cywilnoprawnym jako skarb państwa
= sądowa ochrona interesów stron
Stosunek cywilnoprawny powstaje, ulega zmianie albo ustaje wskutek zajścia zdarzeń cywilnoprawnych.
20. Pojęcie rzeczy
Rzeczy – przedmiot materialny. Normatywne znaczenie tej definicji legalnej polega na tym, że na podstawie pojęcia rzeczy wyróżnia się w prawie ograniczone prawa rzeczowe
Rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego są materialne: części przyrody, w stanie pierwotnym lub przetworzonym na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno – gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Przedmiot ma cechy materialne jeżeli nie istnieje co oznacza, że jest wyodrębniony od innych przedmiotów ma charakter samoistny, jest dostępny i podlega władzy człowieka, a wyodrębnienie może mieć postać odrębności fizycznej lub prawnej
21. Klasyfikacja rzeczy
...
buziaczek1887