REFERAT Ochrona przyrody i krajobrazu-formy ochrony środowiska naturalnego w Polsce.doc

Postępująca degradacja środowiska naturalnego spowodowała konieczność jego ochrony. Aby zapobiec dalszemu wyniszczaniu, zagrożone obszary obejmuje się całkowitą lub częściową ochroną prawną.

Zagłębiając się nieco w historię widzimy, że już Bolesław Chrobry zabraniał „pospólstwu” polować na bobry, a Władysław Jagiełło wprowadził zakaz ścinania cisów i starych dębów. Natomiast pierwsze obszary chronione powstały w Polsce w XX wieku.

Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustawę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. W rozumieniu tej ustawy ochrona środowiska polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody, należą do nich:

ü     dziko występujące rośliny, zwierzęta i grzyby

ü     rośliny, zwierzęta i grzyby objęte ochron gatunkową

ü     zwierzęta prowadzące wędrowny tryb życia

ü     siedliska przyrodnicze

ü     siedliska zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów

ü     tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt

ü     krajobrazy

ü     zieleń w miastach i wsiach

ü     zadrzewienia

Do priorytetów ochrony przyrody zaliczamy:

J     zachowanie różnorodności biologicznej

J     zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, poprzez utrzymywanie ich lub przywracanie do właściwego stanu ochrony

J     kształtowanie właściwej postawy człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promowanie dziedziny ochrony przyrody

J     ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień

J     utrzymywanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych

J     zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego

Zgodnie z ustawą prawnymi formami ochrony przyrody są (dodatkowo podana ilość):

Ø     parki narodowe -> 23

Ø     rezerwaty przyrody -> 1 385

Ø     parki krajobrazowe -> 120

Ø     obszary chronionego krajobrazu -> 445

Ø     obszary Natura 2000

Ø     pomniki przyrody -> 34 385

Ø     użytki ekologiczne -> 6 177

Ø     stanowiska dokumentacyjne -> 115

Ø     zespoły przyrodniczo-krajobrazowe -> 177

Ø     ochrona gatunkowa roślin

Ø     obiekty przyrodnicze uznane przez władze państwowe za dobra kultury

Ø     ogrody botaniczne i zoologiczne oraz ośrodki rehabilitacji zwierząt

PARKI NARODOWE

Jest to najwyższa forma ochrony przyrody w Polsce. Obszary o powierzchni nie mniejszej niż 1 tys. ha odznaczają się wybitnymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. Ochroną jest objęty każdy element środowiska. W celu ochrony przyrody przed szkodliwym wpływem z

zewnątrz, tworzy się wokół nich sferę ochronną zwaną otuliną*. Parki narodowe

powoływane są przez Radę Ministrów, finansowane są z budżetu państwa.

* w brzmieniu Ustawy:,,Strefa ochronna granicząca z formą ochrony przyrody i wyznaczoną indywidualnie dla formy ochrony przyrody w celu zabezpieczenia przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka.”

REZERWATY PRZYRODY

Chroni się w nich określony element środowiska (ptactwo, ginące gatunki zwierząt lub roślin, przyrodę nieożywioną) o dużej wartości ze wglądów naukowych, przyrodniczych, kulturowych lub krajobrazowych. Obszary te dzielimy na ścisłe (wykluczona ingerencja człowieka) i częściowe (w których dopuszcza się niektóre prace, np. zabiegi ochronne). Również otoczone otuliną. Utworzenie rezerwatu zatwierdza Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnych.

PARKI KRAJOBRAZOWE

Powoływane przez wojewodę, celem parków krajobrazowych jest ochrona obszarów o interesujących walorach przyrodniczych, historycznych i krajobrazowych. Można bez przeszkód prowadzić w nich działalność rolną i leśną nieszkodzącą środowisku, przemieszczanie osób również może odbywać się bez ograniczeń.

OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU

Obejmują wyróżniające się krajobrazowo tereny. Granice takiego obszaru i sposoby gospodarowania w nim określa Wojewódzki Konserwator Przyrody

POMNIKI PRZYRODY

Są to twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości naukowej, kulturowej krajobrazowej bądź historycznej.

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE

Wg Ustawy są to ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiska dokumentacyjne uznawane są na mocy rozporządzenia wojewody lub uchwał rady gmin. Są to przeważnie niewielkie pod względem obszaru miejsca o dużym znaczeniu dla badań geologicznych i geomorfologicznych.

UŻYTKI EKOLOGICZNE

Ustawa mówi, że są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne "oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym miejsca ich sezonowego przebywania lub rozrodu

OCHRONA GATUNKOWA

Na celu ma zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, grzybów i zwierząt oraz ich siedlisk, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej. Ochrona ta dotyczy gatunków rzadko występujących, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PARKÓW

Funkcjonujące w Polsce 23 parki narodowe rozmieszczone są w miarę równomiernie na obszarze kraju i reprezentują główne rejony geograficzne oraz strefy krajobrazowe kraju:

§        pas nadmorski (Woliński, Słowiński)

§        pas pojezierzy („Bory Tucholskie”, Drawieński, Wigierski, „Ujście Warty” i Wielkopolski)

§        Niż Środkowopolski (Biebrzański, Narwiański, Białowieski, Kampinoski, Poleski)

§        pas wyżyn (Roztoczański, Ojcowski)

§        stare góry ery hercyńsko – kaledońskiej (Karkonoski, Gór Stołowych, Świętokrzyski)

§        Karpaty Zachodnie i Środkowe (Babiogórski, Gorczański, Tatrzański, Pieniński, Magurski)

§        Karpaty Wschodnie (Bieszczadzki)

Polskie parki narodowe można nazwać parkami leśnymi, gdyż ekosystem ten zajmuje największe obszary. Średnio około 62% powierzchni parków narodowych zajmują lasy; wyjątek stanowi tu Narwiański Park Narodowy i Park Narodowy „Ujścia Warty”, gdzie lasy zajmują 1% oraz Słowiński (25%) i Biebrzański Park Narodowy (26%). W pozostałych 19 parkach udział lasów wynosi od 41% w Wolińskim i 49% Poleskim do ponad 90% w Świętokrzyskim, Babiogórskim, Gór Stołowych, Magurskim i Roztoczańskim Parku Narodowym.

TURYSTYKA W PARKACH NARODOWYCH

O dostępności polskich parków narodowych świadczy ponad 2 790 km szlaków turystycznych, 130 schronów przeciwdeszczowych, 67 miejsc biwakowych, pola namiotowe i parkingi. Udostępniono 5 tras spływu (Dunajec, Biebrza, Narew, Drawa, Czarna Hańcza przez jezioro Wigry), wyznaczono 67 km nartostrad, a także trasy dla turystyki rowerowej i konnej.

W parkach znajduje się 9 kolejek liniowych, 15 wyciągów narciarskich i 43 schroniska.

Rocznie polskie parki narodowe odwiedza około 10 milionów turystów; najliczniej uczęszczane są: Tatrzański (3 mln turystów w roku), Karkonoski, Wielkopolski, Ojcowski i Pieniński.

Celom dydaktycznym służą tzw. Ścieżki przyrodnicze z informacjami udostępnianymi dla turystów w formie przewodników czy broszurek). Obecnie w parkach istnieje 88 ścieżek dydaktycznych, dalsze są na etapie organizacji.

Zwiedzanie parku narodowego warto rozpocząć od muzeum przyrodniczego. Można tam poznać historie parku, jego hydrologię, geologię, klimat itp., a także obejrzeć okazy fauny i flory. Każdy park ma opracowany własny regulamin zwiedzania, którym należy się zapoznać przed rozpoczęciem wycieczki.

ZAGROŻENIA

Czynniki zagrażające przyrodzie parków narodowych:

§        Zanieczyszczenia powietrza lokalne i dalszego zasięgu

§        Zanieczyszczenia wód, mimo wzrostu liczby oczyszczalni ścieków

§        Sztuczne zbiorniki wodne, mogące wpływać na mikroklimat oraz faunę i florę

§        Zagrożenia komunalne wywołane zaśmiecaniem i nadmiernym ruchem turystycznym, a także zagrożenia pożarowe

§        Szkodnictwo, zwłaszcza kłusownictwo, kradzieże

§        Niewielka ilość środków finansowych przeznaczonych na utrzymanie parków

PARKI NARODOWE W LICZBACH