Kasztanowiec zwyczajny - Aesculus hippocastanum (Hippocastanaceae).
Opis.
Drzewo do 20 m wys., o kopulastej koronie; liście duże, dłoniaste, o 5-7 palczastych, klinowato odwrotnie jajowatych listkach; kwiatostany wiechowate, duże, wyprostowane; kwiaty obu- lub rozdzielnopłciowe, grzebieciste; kielich 5-dzielny; korona złożona z 4-5 białych płatków z żółtą lub czerwoną plamą; pręcików 7; słupek 1; owoc - duża, kulista, kolczasta, zielona torebka z 1-3 dużymi, brązowymi nasionami o kremowym lub białym miąższu i gorzkim smaku. Drzewo często spotykane. Pochodzi z Półwyspu Bałkańskiego.
Surowiec.
Surowcem jest korowina, kwiat, liść i nasienie - Cortex, Flos, Folium et Semen Hippocastani (Aesculi hippocartani). Liście zbiera się w początkach lub w czasie kwitnienia, korowinę - od lutego do kwietnia, kwiaty - w czasie kwitnienia, nasiona - gdy opadną na ziemię. Zbiera się całe kwiatostany (polecam łącznie z liśćmi i dolnym odcinkiem gałązki). Surowce suszy się w temp, do 40o C. liście należy przechowywać w światłoszczelnych opakowaniach i suszyć w ciemnym miejscu gdyż zawarte w niej fitochinony są bardzo wrażliwe na światło.
Nasiona i korę proponuję suszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 60o C. Kasztany, podobnie jak i inne surowce należy starannie zmielić. Suche kwiaty i liście zalecam połączyć, Cortex et Flos Hippocastani oraz Intractum można kupić w sklepach zielarskich i w aptekach (opak.100 g jeśli chodzi o płyn i 20 oraz 50 g w przypadku suszu).
Bardzo cennym surowcem są też pąki - Gemmae Aesculi hippocastani, które zbiera się gdy są zamknięte oraz w I i w II fazie otwarcia. Pąki suszy się w otwartym piekarniku lekko ogrzanym, a potem rozdrabnia.
Skład chemiczny.
Wszystkie surowce zawierają flawonoidy, glikozydy kumarynowe (eskulinę, fraxynę), saponiny (w owocach do 26%). Kwiaty zasobne są w rutynę, astragalinę, garbniki (do 3%), sole mineralne, kwasy i karotenoidy. Liście zawierają bardzo dużo wit.K, kw. foliowy, rutynę i wit. C.
Kora i pączki zasobne są w żywicę, alantoinę, garbniki; posiadają też czysty kwas alantoinowy.
Działanie.
Escyna zawarta w nasionach ma właściwości przeciwwysiękowe, przeciwobrzękowe, przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i wzmacniające odporność naczyń krwionośnych. Podobne właściwości wykazują kwiaty i kora (eskulina, fraxyna). Usprawniają krążenie krwi w skórze oraz w mózgu i kończynach.
Liście działają żółciopędnie, moczopędnie, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo; uszczelniają i wzmacniają naczyńka krwionośne, zwiększają krzepliwość krwi, zapobiegają powstawaniu krwotoków i krwawych wylewów podskórnych, hamują krwawienia parenchymatyczne (miąższowe); likwidują krwotoki maciczne i upławy, regulują wypróżnienia, zwiększają apetyt, wzmagają wydzielanie śliny i soku żołądkowego, trzustkowego oraz jelitowego.
Wskazania: żylaki, zakrzepowe zapalenie żył (z wyjątkiem liści), plamice, teleangiektazje, trądzik różowaty, dermatoza okołoustna, zastoje krwi i limfy (z wyjątkiem liści), obrzęki, wysięki krwi i płynu surowiczego, reumatyzm, guzki krwawnicze, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia (2 wyjątkiem kory), wybroczyny na siatkówce (+ ruta), stany zapalne gałki ocznej i spojówek oraz naczyniówki (pić napar lub odwar i stosować okłady na oczy z naparu kwiatowego lub liściowego), krwawa biegunka (dotyczy liści;, krwiomocz, zapalenie nerek, kamica moczowa, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, krwotoki z nosa, choroby wątroby, choroby zakaźne.
Pączki dodatkowo stosować przy nieżytach układu oddechowego, kaszlu i przeziębieniu.
Kora, gałązki i pączki przyśpieszają gojenie się ran i innych uszkodzeń naskórka.
Macerat kasztanowcowy – Maceratio Aesculi: 2 łyżki świeżych lub suchych liści zalać 1 szkl. przegotowanej wody o temp. pokojowej; przykryć i odstawić na 6-8 godzin w ciemne miejsce; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 4-5 kg -5,7 ml, 6-7 kg - 8,5 ml, 8-9 ml - 11,4 ml, 10-11 kg - 14 ml, 15-20 kg -21 ml, 25-30 kg - 35 ml, 35-40 kg - 50 ml, 45-50 kg - 64 ml, 3-4 razy dz.; w ostrych stanach dawkę zwiększyć o 50%.
Nalewka kasztanowcowa - Tinctura Aesculi hippocastani: pół szkl. suchych liści, kwiatów, pąków, kory (gałązek) lub nasion zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Nalewkę z nasion zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki (przedawkowanie powoduje nudności i gwałtowne wymioty; dotyczy to też intraktu kupionego w sklepie; proponuję na wszelki wypadek zażyć po nalewce krople miętowe w ilości 1-pół łyżeczki na cukrze).
Nalewkę z pozostałych surowców zażywać 3 razy dz. po 10 ml (z liści można zażyć 15 ml w 50 ml wody) po rozcieńczeniu z wodą. Dzieci według wagi: 15-20 kg - 2-2,8 ml, 25-30 kg - 3,5-4 ml, 35-40 kg - 4,2-5,7 ml, 45-50 kg - 6,4-7 ml, 55-60 kg - 7,8-8,5 kg, 3 razy dz.
Alkoholatura ,,zimna”: pół szkl. świeżych liści, nasion, kory, gałązek lub kwiatów zalać 400 ml alkoholu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.
Intrakt kasztanowcowy – Intractum Aesculi: pół szkl. świeżych nasion, kwiatów, kory, pączków lub liści zalać 400 ml gorącego alkoholu 40% gorącego wina; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.
Proszek kasztanowcowy – Pulvis Aesculi: suche liście lub kwiaty, albo też korę zmielić w młynku, do kawy na drobny proszek. Zażywać 3 razy dz. po 1 łyżeczce sproszkowanych liści i kwiatów lub po pół łyżeczki sproszkowanej kory; dobrze popić. Jeżeli na każdą 1 łyżeczkę proszku damy 1 łyżkę miodu i 10 kropli gliceryny lub alkoholu (należy dodać, że gliceryna to też alkohol lecz trójwodorotlenowy, zatem sztucznie tę nazwę oddzielam dla jasności), wymieszamy - to uzyskamy miód kasztanowcowy, który zażywa się 3 razy dz. po 1 łyżce (liście i kwiaty) lub po pół łyżki (kora).
Zawiesina kasztanowcowa – Suspensio Aesculi: na każdą łyżkę suchych kwiatów dać 2 łyżki gliceryny, 1 łyżeczkę płaską sproszkowanych liści, 1 łyżeczkę sproszkowanego ziela krwiściągu lub tasznika, 2 łyżki soku owocowego i 1 łyżkę miodu, wymieszać. Zażywać 2 razy dz. po 4 łyżki przy zaparciach i żylakach odbytu. Jeżeli lek działa zbyt słabo dodać jeszcze 2 łyżki gliceryny, pozostawiając jednaki resztę składników w spokoju. Do zawiesiny można też dodać 1 łyżkę nasion lnu lub 1 łyżkę korzenia żywokostu. Lek działa łagodnie przeczyszczająco, przeciwzapalnie i przeciwkrwotocznie.
Wyciąg glicerynowy - Gliceroextractum Aesculi: na każde 2 łyżki świeżych zmielonych liści kasztanowca przeznaczyć 60 g gliceryny, 1 łyżkę wina białego lub czerwonego i 1 łyżkę świeżego ziela tasznika, tobołka lub krwiściągu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Przy ostrych zaburzeniach trawiennych, bębnicy, bólach brzucha, zaparciach i guzkach krwawniczych zażywać 1-2 razy dz. po 2 łyżki. Lek działa bardzo delikatnie, ale skutecznie.
Rp.
Liść i kwiat kasztanowca - 1 łyżka
Ziele glistnika - 1 łyżka
Siemię lniane - 1 łyżka
Korzeń babki - 1 łyżka
Korzeń żywokostu - 1 łyżka
Ziele krwawnika lub kwiat rumianku - 1 łyżka
Ziele tobołka, tasznika lub krwiściągu - 1 łyżka
Wymieszać.
3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 150-200 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 28,5 ml, 20-25 kg - 57 ml, 30-35 kg - 85,7 ml, 40-45 kg - 114 ml, 50-55 kg - 142 ml, 2-3 razy dz.
Polecam też lewatywy doodbytnicze w ilości 100-200-250 ml (w zależności od tego ile jelita przyjmą) o temp. 38o C.
Do wywaru (zarówno przeznaczonego do wlewu doodbytniczego jak i do wypicia) można dodać glicerynę: na każde 100 ml wywaru 1-2 łyżki gliceryny, wymieszać starannie.
Wskazania (lewatywy, doustnie): zaparcia, żylaki odbytu, bolesne oddawanie kału, parcie na kał, świąd odbytu, niestrawność, zaburzenia trawienne, bóle brzucha, biegunka, zatrucie pokarmowe (wówczas należy dodać glicerynę w ilości 2 łyżek na 100 ml wywaru, aby wydalenie szkodliwych substancji nastąpiło szybko i w zupełności), choroba wrzodowa, wzdęcia, otyłość, zaburzenia przemiany materii. Lek bardzo wartościowy i może być stosowany przez wszystkich.
Z surowców uzyskiwanych z kasztanowca przyrządza się również “gorące” wodne wyciągi.
Napar: 2 łyżki świeżych lub suchych liści, kwiatów, pąków, albo nasion zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci - patrz macerat.
Odwar: 2 łyżki kory, nasion lub pąków zalać 2 szkl. wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić jak macerat lecz 3-4 razy dz.
Kwiat, kora lub nasienie kasztanowca - 1 łyżka
Ziele ruty - 1 łyżka
Kwiat arniki - 1 łyżka
Ziele nostrzyka - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 100 rai; dzieci - patrz macerat z kasztanowca.
Wskazania: pękanie i przepuszczalność naczyń krwionośnych, zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, po zawale, zaburzenia krążenia mózgowego, wieńcowego i obwodowego, zastoje krwi i limfy, miażdżyca, zaburzenia myślenia i pamięci, wybroczyny na siatkówce, nadciśnienie, wysięki stawowe, niedomoga wątroby, choroby skórne i zakaźne, żylaki kończyn i odbytu.
Lena.501