ANATOMIA PRAWIDŁOWA – Ćwiczenia I
Anatomia – nauka o budowie i kształcie żywego ustroju posługuje się ona metodą badania, rozcinaniem i dzieleniem ustroju na poszczególne części. Zajmuje się ustrojem rozwiniętym lub prawie rozwiniętym, przeciwstawić mu należy ustrój rozwijający się, badaniem tych stosunków zajmuje się embriologia.
Embriologia + anatomia = morfologia.
Anatomia dzieli się na: an prawidlową, funkcjonalną, opisową, porównawczą, patologiczną, systematyczną, mikroskopową, makroskopową, topograficzną, chirurgiczną, plastyczną i artystyczną.
Kości
1 stadium rozwoju : kościec ma charakter łącznotkankowy, czyli błoniasty. Występuje w rozwoju osobniczym człowieka gdzie kościec występuje najpierw w formie błoniastej. W 4-6 tyg życia noworodka powstają na tym podłożu odrębne ogniska chrzęstne, wytwarza się szkielet, zbudowany z chrząstki szklistej.
Stanowiący 2 – wyższe – stadium rozwoju :
Od 7 tyg życia chrząstka szklista zostaje stopniowo zastąpiona przez kość, rozwój ich odbywa się na zasadzie ”wszędzie jednakowo” dzięki komórkom osteoblastu. Są to swoiste komórki mezenchematyczne, które łącząc się swymi wypustkami, układają się w sieci i wydzielają dookoła siebie, z początku nie zwapniałą, włóknistą, zawierającą włókna glejodajne, istotę podstawową (osteoid).
Kości – mocne i twarde pory istoty białawej, przybierające w zależności od zawartości krwi kolor bardziej żółtawy lub czerwonawy. Zbudowana jest z cienkich blaszek kostnych, które łącząc się, tworzą dwojakiego rodzaju struktury: istotę kostną zbitą oraz gąbczastą. Całość kości jest pokryta włóknistą błoną okostną.
Blaszka kostna – element strukturalny istoty kostnej zbudowany z istoty międzykomórkowej w skład której wchodzą cienkie pęczki włókien klejodajnych spojonych istotą podstawową zawierające sole mineralne.
Skład procentowy soli mineralnych
Fosforan wapnia – 85%
Węglan wapnia – 11%
Fosforan magnezu – 1,5%
Zasadowe sole sodu i potasu – 2%
Chlorek wapnia – 0,5%
Tkanka kostna gąbczasta – jej blaszki kostne łącząc się tworzą beleczki kostne, te z kolei wiążą się w sieci o strukturze uwarunkowanej działaniom sił mechanicznych, którym w ustroju podlega kość. W jamkach stanowiących oczka tej sieci znajduje się szpik.
Okostna – jest błoną włóknistą w której można wyróżnić 2 warstwy: zewnętrzną ( włókna kolagenowe i sprężyste oraz wewnętrzną – rozrodczą (bogatsza w komórki). Komórki warstwy rozrodczej – osteoblasty – mają zdolność wytwarzania tkanki kostnej, dzięki czemu kość może wzrastać na grubość jak również odtwarzać ubytki kostne. Grubość okostnej jest różna w zależności czy przyczepiają się w danym miejscu ścięgna czy nie.
Szpik kostny – znajduje się wewnątrz jam szpikowych w tkankach kości długich i jamek w istocie gąbczastej. Są dwa rodzaje:
a) żółty – składa się z komórek tłuszczowych i nielicznych młodocianych postaci krwinek czerwonych
b) czerwony – wyłączne miejsce wytwarzania krwinek czerwonych i białych. Jego zadaniem jest również magazynowanie lipidów potrzebnych do budowy krwinek czerwonych.
Kości dzielimy na :
- płaskie ( np łopatka )
- długie ( np kość ramienna )
- różnokształtne lub różnokształtne (np kości nadgarstka lub stępu)
- pneumatyczne ( np kość sitowa, szczęka )
Połączenia : ścisłe i wolne
Więzozrosty – połączenie włókniste kości występuje jako więzozrost włóknisty, sprężysty oraz szew.
Stawy – składają się z powierzchni stawowych pokrytych chrząstką stawową, torebki stawowej oraz jamy stawowej.
Powierzchnie i chrząstki stawowe są pokryte chrząstką szklistą, bywają płaskie, wypukłe bądź wklęsłe. Kształt panewki zwykle jest negatywem główki. Powierzchnia chrząstki jest lśniąca i gładka, doskonale przystosowana do zmniejszania tarcia. Między chrząstką a kością znajduje się zwapniała chrząstka.
Grubość chrząstki jest różna nie tylko w różnych stawach, ale i w różnych częściach stawu. Średnia jej grubość to 0,5-2 mm.
Torebka stawowa – łączy końce stawowe kości odgranicza staw od otoczenia, odróżniamy w niej zewnętrzną, mocniejszą, warstwę – błonę włóknistą i wewnętrzną cienką błoną maziową.
Błona włóknista – zbudowana z mocnych pęczków włókien łącznotkankowych
W obrębie torebki stawowej wyróżniamy :
- więzadła torebkowe
- więzadła zewnątrz-torebkowe – zewnętrzna powierzchnia torebki stawowej (np poboczne kolanowe )
- więzadła wewnątrz-torebkowe – wewnętrzna powierzchnia torebki stawowej ( np więz krzyżowe )
Mięśnie przebiegające przez torebkę stawową podczas skurczów pociągają torebkę, dzięki czemu chronią przed jej wpuklaniem się w obręb stawu.
Błona maziowa – miękka przesuwalna błona międzytkankowa zawierająca włókna sprężyste i komórki tłuszczowe. Fałdy maziowe wypełnione tkanką tłuszczową zajmują martwe przestrzenie stawu.
Kaletka maziowa – może uwypuklać się na zewnątrz jamy stawowej tworząc zachyłek. Ułatwia to ślizganie się mięśni i ścięgien.
Maź stawowa – wydzielana przez błonę maziową jest śliska, zawiera mucynę a zawartość wody to 95-97%
Niestałe elementy stawu
-obrąbki stawowe
- krążki stawowe
- łąkotki
- więzadła stawowe
- więzadła międzykostne
Ruch ślizgu jest ruchem wspólnym wszystkich stawów ale tylko w niektórych jest wyłącznym rodzajem ruchu. Toczenie powierzchni stawowych występuje w początkowych stadiach zgięcia stawu kolanowego.
Ruchy obrotowe występują gdy dwie powierzchnie stawowe o kształcie wycinków kuli przylegają do siebie w jednym punkcie i w tym miejscu jedna kość obraca się na drugiej.
Stawy proste – 2 kości , stawy złożone – więcej niz 2 kości.
Stawy 1 osiowe:
- zawiasowy
- obrotowy
- śrubowy
Stawy 2 osiowe:
- elipsoidalny
- siodełkowaty
Stawy wieloosiowe:
- kulisty wolny
- kulisty panewkowy
Stawy płaskie
Stawy nieregularne
Kręgosłup – columna vertebralis – stanowi ruchomą oś tułowia i szyi położoną pośrodkowo po stronie grzbietowej ciała. Biegnie od podstawy czaszki do dolnego końca tułowia i razem z żebrami i mostkiem tworzy kościec osiowy.
Kręg posiada 7 wyrostków:
1. Wyrostek kolczysty (pojedyńczy)
2. Wyrostki poprzeczne (dwa)
3. Wyrostki stawowe górne (dwa)
4. Wyrostki stawowe dolne (dwa)
Trzony kręgów dźwigają masę ciała, ich powierzchnie górne i dolne są chropawe, ograniczone gładką nieco wystającą listewką brzeżną.
Powierzchnie górne i dolne zrastają się z chrzęstnymi krążkami międzykręgowymi.
Łuk kręgu zaczyna się w górnej części powierzchni grzbietowej trzonu, z prawej i lewej strony nasady stanowią najwęższą część łuku. Na swym górnym i dolnym brzegu, tworzy płytkie wcięcie kręgowe górne oraz znacznie głębsze wcięcie kręgowe dolne. Oba wcięcia dwóch sąsiadujących kręgów wraz z krążkiem międzykręgowym ograniczają otwór międzykręgowy.
Dolna część łuku jest utworzona przez szeroką blaszkę łuku biegnącą w przedłużeniu nasady łuku i skierowana ku tyłowi oraz przyśrodkowo. Blaszki prawa i lewa łączą się ze sobą ograniczając od tyłu otwór kręgowy. Wyrostek kolczysty wychodzi od łuku kręgu ku tyłowi w płaszczyźnie pośrodkowej.
Wyrostki stawowe – dwa górne i dwa dolne – są zakończone powierzchnią stawową pokrytą chrząstką szklistą jedna para skierowana ku górze, druga ku dołowi. Służą do połączenia stawowego kręgów.
Kręgi szyjne (C3 – C6)
- trzon niski, powierzchnia górna i dolna mają kształt czworoboków
- łuki kręgów szyjnych są cienkie i pochylone lekko w dół
- wyrostek kolczysty niezbyt długi nieznacznie pochylony ku dołowi, aż do C6 włącznie. Dzieli się na dwie symetryczne części.
- wyrostki stawowe górne i dolne dźwigają okrągłe, prawie równe powierzchnie stawowe, położone skośnie ku dołowi pod kątem 45 stopni.
- wyrostki poprzeczne są krótkie, składają się z dwóch listewek kostnych ( przedniej i tylnej ) łącząc się tworzą oddzielne guzki ( przedni i tylny ). Listewki obejmują otwór wyrostka poprzecznego.
Kręg szczytowy – atlas (C1)
- brak trzonu, zamiast niego łuk przedni
- brak wyrostka kolczystego
- kręg ma kształt pierścieniowaty, składa się z łuku przedniego, tylnego i dwóch części bocznych
- łuk przedni stanowi jedyną pozostałość trzonu, jest znacznie krótszy niż tylny. Z przodu ma mały guzek przedni, a na jego tylnej powierzchni znajduje się mała powierzchnia stawowa, zwana dołkiem zębowym.
- właściwym łukiem kręgu jest łuk tylny, który dźwiga szczątek wyrostka kolczystego w postaci małego guzka tylnego. Dzięki temu możemy wykonać zgięcie głowy do tyłu.
- między łukami leżą części boczne, najbardziej masywne, przystosowane do dźwigania głowy. Nie ma wyrostków stawowych po stronie górnej i dolnej, zamiast tego znajdują się powierzchnie stawowe górne i dolne.
Sylwinka761