Don Wollheim Proponuje * 1985 The 1985 Annual Worlds Best SF Data wyda oryginalnego i polskiego - 1985 OD WYDAWCY Oddajemy Czytelnikom do rak ksik majc wszelkie szans sta si przebojem wrd zwolennikw literatury science fiction. Zawiera ona dziesi opowiada napisanych przez autorw brytyjskich i amerykaskich, zebranych w tom nazwany w podtytule Najlepsze opowiadania roku 1984. Autorem wyboru jest znany amerykaski wydawca i twrca antologii Donald A. Wollheim. Tradycja wydawania antologii najlepszych opowiada roku poprzedniego liczy sobie ju ponad wier wieku; sam Wollheim zapocztkowa j przed dwudziestu laty. Mimo i w chwili dokonywania wyboru autor nie zna jeszcze ewentualnych wyrnie, ktre poszczeglne utwory mog otrzyma w roku nastpnym, zdarzao si ju wielokrotnie, i wiele spord opowiada zakwalifikowanych do antologii tych zaszczytw dostpio. Za przykad mog posuy nowele: The Ugly Chickens Howarda Waldropa (nagroda Nebula w roku 1981) czy Blood Music Grega Beara (Nebula i Hugo w roku 1984); obie znalazy si w odpowiednich rocznikach antologii Wollheima. Intuicja i tym razem nie zawioda autora wyboru: zamieszczone w niniejszym tomie opowiadania Johna Varleya Nacinij ENTER oraz Octavii Butler Wizy krwi zdobyy nagrod Nebula za rok 1985, za dwa inne utwory do tej nagrody kandydoway. W momencie oddawania tomu do druku nie znamy jeszcze wynikw gosowania na nagrod Hugo; odbdzie si ono w sierpniu 1985 r. w dalekiej Australii. Z pewnoci jednak utwr Varleya i tu bdzie silnym kandydatem. Dziki uprzejmoci Donalda Wollheima, ktry dostarczy nam swj wybr jeszcze w maszynopisie, mamy moliwo prezentacji polskiemu czytelnikowi dziesitki najlepszych opowiada anglo-amerykaskich roku ubiegego. Znajdziemy w tym tomie, jak kae najnowsza moda, opowieci z cyklu to si moe zdarzy ju dzi, jeli... ale take podre ku odlegym planetom, w dalekiej przyszoci. Niektre z tych utworw s moe drastyczne, inne za - lekkie, atwe i przyjemne, co jednak nie oznacza - bezmylne. Kady z zaprezentowanych w niniejszym tomie autorw stara si na swj sposb odpowiedzie na pytanie: Dokd zmierzamy? Na ile te odpowiedzi s zadowalajce, dzi jeszcze trudno nam oceni. Ale jutro... WSTP Niedawno otrzymaem poczt numer 2/1984 czasopisma Literatura Radziecka, w caoci powicony tematowi Science fiction dzi. Byo to wydanie anglojzyczne, opublikowane w Moskwie przez Zwizek Pisarzy ZSRR. W numerze tym znajdoway si odpowiedzi na pytania zadane przez redakcj czasopisma rnym autorom sf; dwa z nich brzmiay: Jaka jest misja spoeczna fantastyki naukowej? Jak rol moe ona odegra w wiecie wspczesnym? Uwaamy, e warto zacytowa niektre wypowiedzi. Definicja science fiction i jej znaczenie zawsze stanowiy temat kontrowersyjny w gronie czytelnikw, autorw i badaczy tego zjawiska. Oto wic, co odpowiedzia Isaac Asimov: Spoeczna funkcja sf jest nastpujca: przygotowywa, przyucza mzg ludzki do myli o nieuchronnoci zmian technologicznych. W rozwizaniu tego zadania fantastyka naukowa gra rol jakby poparcia moralnego, pobudzajc ludzko do korzystania z technologii jedynie w celu doskonalenia spoeczestwa i mnoenia szczcia ludzkiego, ale w adnym razie nie w odwrotnym kierunku. Arthur C. Clarke odpisa: Pogld, e fantastyka naukowa przepowiada przyszo, jest absolutnie mylny. Wszystko wyglda inaczej: ksztatuje ona dobrze rozwinit wyobrani, przygotowuje ludzi, ktrzy potrafi myle kategoriami przyszoci... Ostrzega przed niebezpieczestwem czyhajcym na ludzko literatura ta potrafi znacznie skuteczniej ni snu utopijne projekty. Jest to niejako system wczesnego ostrzegania o przyszych katastrofach. A oto cytat z wypowiedzi Jamesa Gunna: Optymizm nie polega dzi na bezmylnym powtarzaniu twierdze w rodzaju wiat jest pikny, a przyszo bezchmurna stoimy obecnie, jak nigdy przedtem, twarz w twarz z katastrofami, z ktrych kada, jeli si zdarzy, moe okaza si fatalna. Optymizm polega na czym innym: na wiadomoci, e przetrwa pomimo wszystko trzeba. Pomimo wszystko... Harry Harrison owiadczy: Dobrzy pisarze fantaci mog opowiedzie czytelnikom wiele poytecznych rzeczy: i to, jak pracuje nauka; i e wiat, w ktrym yjemy, to wiat stale si zmieniajcy; i wreszcie, e jestemy w stanie przeksztaca same te zmiany (zamiast potulnie si na nie godzi) w celu poprawy ycia ludzi. Joe Haldeman: Fantastyka naukowa pozwala nam dokonywa intelektualnego testowania tendencji zmian ycia w przyszoci. Jest to testowanie bezpieczne na wzr tego, ktre przeprowadzaj piloci w symulatorach naziemnych. Moe ona dostarczy systemu wczesnego ostrzegania przed przyszymi nieszczciami, a take zaproponowa moliwoci rozwizywania naszych obecnych problemw. Frederik Pohl: Spoeczna funkcja fantastyki (poza t jej powan czci, ktrej celem jest wycznie rozrywka) polega na badaniu skutkw wszelkich zmian technologicznych, spoecznych i kulturalnych. Aeby byo nam atwiej rozstrzyga, ktre z tych zmian chcielibymy widzie wcielone w ycie... W ankiecie wzili rwnie udzia pisarze radzieccy; ich wypowiedzi wspbrzmiay z opiniami wyraonymi powyej. Dymitr Bilenkin napisa: Kada idea, nim zostanie wcielona w ycie, musi dojrze w umyle autora. Science fiction, podobnie jak kada inna forma literacka, moe wpywa na umysy i uczucia ludzi. Nie ma wikszego znaczenia fakt, e sf czsto uwaa si za literatur rozrywkow; wrcz przeciwnie: mona to uzna za jej zalet, gdy w ten sposb trafia ona do szerszych krgw czytelniczych. Kir Buyczow: Science fiction, jako literatura odmienna od realistycznej, zajmuje si domniemaniami; w sferze jej zainteresowa le nie tylko problemy poszczeglnych ludzi, ale caego spoeczestwa... Science fiction adresowana jest gwnie do ludzi modych, tych, ktrzy jutro stan si odpowiedzialni za losy rodzaju ludzkiego. Jeremi Parnow: Spoeczna funkcja fantastyki polega przede wszystkim na uwidacznianiu i wcielaniu w ycie ludzkich trosk i oczekiwa. Przygotowuje spoeczestwo, jeli tak mona powiedzie, na nowe osignicia i radykalne zmiany, a ostrzega przed moliwymi niebezpieczestwami. Wadim Szefner: Nawet pisarze nie-fantaci staj si fantastami, gdy prbuj wejrze w Jutro. Potga science fiction polega nie tylko na jej zdolnoci wizualizacji wiata dnia jutrzejszego, ale take na jej zdolnoci wpywania na przyszo, a nawet, do pewnego stopnia, ksztatowania jej. Maj tu zastosowanie zarwno prognozy negatywne jak i pozytywne. Literatura sf ma jeszcze jedno zadanie, a raczej, mwic dokadnie, super-zadanie: nauczy ludzi dobroci. Moim zdaniem, cel ten mona osign najlepiej, gdy fantastyka nie jest wycznie naukowa lub techniczna, ale gdy przypomina bajk lub przypowie. Powtarzam: taka jest moja opinia i oczywicie, mog si myli. W dugim artykule na ten temat radziecki krytyk i wydawca sf Wodzimierz Gakow napisa: Skoro ju ludzko chce oglda wizje niebyego, obrazy, jakich - chciaoby si wierzy - nikt z Ziemian nigdy nie zobaczy w rzeczywistoci, to znaczy, e nadeszy czasy science fiction. I nie chodzi tu tylko o zaspokojenie czyje czczej ciekawoci; chodzi o konieczno yciow. Spokojna, szczliwa przyszo nie nastanie sama przez si. Musimy j wszyscy budowa i tak samo wszyscy musimy jej broni. Skoro za na porzdku dziennym staje kwestia ochrony przyszoci, to naszym obowizkiem jest przynajmniej wiedzie o niebezpieczestwach, ktre jej zagraaj. Prognostyka naukowa stanowi, mimo wszystko, domen uczonych. Pisarze fantaci mog tylko, niczym radary, nakierowa postpow myl ludzk na umowne cele-antywiaty. Eliminacja wariantw niepodanych i nawet miertelnie niebezpiecznych jest - co tu gada - odpowiedzialnym zadaniem. I trzeba przyzna, e science fiction nie najgorzej si z niego wywizuje. Przegldajc w wietle powyszych uwag najnowsze dokonania w literaturze science fiction trzeba odnotowa intuicyjne wyczucie Wadima Szefnera co do tego, jaki kierunek w fantastyce stanie si wspczenie dominujcy: nie naukowo-techniczny, ale raczej imaginacyjno-spoeczny czy nawet o charakterze przypowieci. Banie dla dorosych, zwane Fantasy, ukazuj si w coraz wikszych nakadach, zajmujc poczesne miejsce na pkach ksigarskich w Stanach Zjednoczonych. Szefner ma, mimo wszystko, racj: ta forma przypowieci lub zajmujcej przygody jest rwnie oparta na zasadach moralnych konfrontacji Dobra ze Zem - a Zo, nawet w najwymylniejszej Fantasy, to to, co zabija, kaleczy, niszczy nadziej na przyszo. W dziesiciu opowiadaniach niniejszej antologii, moim zdaniem najwybitniejszych wrd plonu roku ubiegego, znajd Czytelnicy co z tego, o czym mwili wszyscy cytowani pisarze. Opowieci, ktre ostrzegaj; opowieci, ktre mog przerazi; opowieci, ktre wzbogacaj wyobrani i poddaj pomysy mogce uksztatowa przyszo naszego wiata - tutaj znajdziecie je wszystkie. DONALD A. WOLLHEIM JOHN DALMAS NIEBEZPIECZNY CZOWIEK Wiedza o najbliszej przyszoci moe by bardzo korzystna - o ile kto potrafi waciwie uy podobnej informacji. Szczeglnie gdyby miaa ona posta jutrzejszej gazety, ktr mona przeczyta dzisiaj. Ale zwizane s z tym rne problemy i zastrzeenia... a poza tym naleaoby tu doceni znaczenie elementu ludzkiego. Odoyem Przegld Ekologiczny i podszedem do telewizora. Lubiem oglda wieczorne wiadomoci o dziesitej. Wyskoczy obraz i rozla si po ekranie; wanie znikaa ostatnia scenka wstpnych audycji reklamowych. Usadowiem si przed telewizorem. Byem zupenie sam w moim typowym domku - trzy sypialnie i salon plus ptorej azienki - pooonym blisko uniwersytetu. Odkd Eydie rzucia mnie dla Barneya Fostera, czuem si czasami troch osamotniony, ale miaem za to wicej spokoju i mniej powodw do irytacji. Choby...
dragonball11