Główne kierunki filozofii / I rok / dr Stefan Klemczak
4 września 2007
23:12
· Lista tematów i lektur, literatura zalecana
1. Presokratycy
23:32
Postacie
Pitagoras -metempsychoza, tetratyks, harmonia sfer, religia
Definicje:
· Arete -
tłumaczone jako cnota, umiejętność. Według Arystotelesa nie jest to pojecie, które może występować samodzielnie, musi zawsze być w parze z innym, ze względu na to, ze jest to termin niesamodzielny, względny. I tak np. mamy arete zapaśnika, arete polityczną etc. Mogło jednakże występować owo pojecie samotnie, ale tylko wtedy, gdy określało jakąś cnotę, najważniejszą w danej społeczności. Było wtedy rozumiane samo przez się. I tak np. w ustach Homera, arete byłoby męstwem. Natomiast Sokrates, Platon i Arystoteles dodaliby do niego w domyśle przydawkę anthropine, ludzka, co oznaczałoby mniej więcej zalety człowieka jako takiego. Arete miało zawsze wymiar praktyczny, co nawet w konfrontacji z człowiekiem nie powodowało zgrzytu
· Arche - jest to pojęcie a zarazem pierwsza idea filozoficzna, którą zajmowali się jońscy filozofowie, która polega na przyjęciu, że istnienia początkowej zasady, czegoś, co z niczego się nie wywodzi, lecz, z czego wszystko (materia, świat w całej złożoności) musi wypływać. Istotne jest to, ze myśl jońska zawsze próbowała utożsamiać pierwszą zasadę z jakimś materialnym składnikiem. Nie można tu jednak mówić o właściwym materializmie, ponieważ filozofia jońska nie zakładała zaprzeczenia duchowości i transcendencji.
· Physis
· Psyche
· Logos
· Kosmos - "zdobny ład" - harmonijnie uporządkowany świat
· Ethos
· Polis
· Harmonia
· Atomos
· Stoicheia - 4 elementy, żywioły, części, z których jest zbudowany świat
· Theoria - "oglądanie z dystansu" (w abstrakcji)
· Zoe
· Historia
· Bios
· Idea - Platon nazwał ideą byt poznawalny w szczególnego rodzaju intelektualnym, bezpośrednim oglądzie. Idea jest prawdziwa, wieczna, niezmienna, rzeczywista, doskonała. Idee są hierarchiczne ustawione względem siebie, na szczycie tej hierarchii znajduje się idea dobra. Idee mają wymiar ontologiczny i poznawczy.
·
· Anthropos
· Uzia (rom. Substantia)- ważne pojęcie w filozofii Arystotelesa, które w jego filozofii miało określać granice wszelkiej nauki i powszechnych reguł myślenia. Z substancji Arystoteles uczynił podstawową ideę filozofii pierwszej, czyli metafizyki. Substancja odpowiadać ma na pytanie, „Czym coś jest?” Substancja to istota przedmiotu, to ta jego część, która pozostaje wciąż niezmienna, kiedy jego akcydensy, (czyli mniej istotne aspekty przedmiotu) zostaną zmienione. Substancja jest przede wszystkim formą, w przeciwieństwie do nieistotnej materii. Jest tez aktem, a nie mało znaczącą potencją, gdyż to właśnie akt jest pełną realizacją celu, jaki zawarty jest w każdym bycie.
Tales - geometria, astronomia, ziemia unosi się na wodzie, fizyk, wszystko z wody, doradca Krezusa z Lidii, „wszystko pełne bogów”, dusza - nieśmiertelna
jako protofilozof, matematyk i polityk przyjął ze arche to woda. Woda dla niego była budulcem i poczatkiem. Prawdopodobnie, dlatego, że woda budziła skojarzenia z praoceanem, z którego wyłaniają się rzeczy. Dla Talesa wszystko, co było związane z wodą miało boski wymiar, kierujący wszechrzeczą. Historia o służącej, która wyśmiała go, gdy wpadł do studni jest przytaczana przez Platona
Anaksymander - był uczniem Talesa, zakładał istnienie nieskończonej liczby światów obok siebie, które mają charakter cykliczny (woda gasi ogień, ciepło wysusza wodę etc.), była to jego wizja kosmologiczna. Zakładał istnienie apeironu, czyli czegoś bez granic, czegoś co nie przyjmuje kształtu. Miała to być jedna nieskończona substancja, z której wywodzą się wszystkie rzeczy na drodze stopniowego rozdzielania, wywołanego działaniem par ciepłe-zimne, mokre-suche. Apeiron Anaksymandra to było coś, czego nie potrafimy określić ani ilościowo, ani jakościowo, jednakże nie było to nic niematerialnego. Filozofowie greccy nie wyobrażali sobie rzeczy niematerialnych. Anaksymader miał również wizję Ziemi jako cylindrycznej, która zawieszona jest w przestrzeni i tkwi tam dzięki równowadze sił.
pierwsza mapa świata, zegar słoneczny, ziemia cylindryczna, a Słońce i gwiazdy – pierścienie ognia, koniec świata – ogień, bezkres, ewolucja
Anaksymenes - wszystko z powietrza – zagęszczanie i rozrzedzanie, ziemia – płaska, słońce i księżyc też
uczeń Anaksymandra, jako arche uznał powietrze. Jego koncepcja w pewnym sensie poprzedza koncepcję, pneumy i duszy świata. Stwierdził, ze powietrze będące pierwotną materią świata jest również w postaci najczystszej i najbardziej rozrzedzonej pierwotną materia życia.
Heraklit – Logos - świat jest rozumny, tajemniczość, podstawowy element-ogień, wieczny ruch, zmienność, przemiana elementów (w dół – Ogień -Woda - Ziemia, w górę- Ziemia - Woda - Powietrze - Ogień), wątki panteistyczne - bóg jest we wszystkim
Ksenofanes - filozofia religii, Homer-bluźnierca, jeden, niezrozumiały dla człowieka, wieczny Bóg, bogowie- podobni do ludzi-wymysł, podstawowy element-ziemia
Parmenides - ontologia (to on – będący – wszystko, co jest samo w sobie lub jest czymś), byt jest a niebytu nie ma, byt jest wieczny, niepodzielony i nieograniczony, poemat
Melissos – prozą opis filozofii Parmenidesa, cierpienie jest nierzeczywiste (nie może czegoś brakować), nie ma próżni
Zenon – paradoksy – strzały, żółwia itd. – ruch jest niemożliwy (zakłada nieskończoną podzielność przestrzeni)
Empedokles – cztery żywioły, tworzą rzeczy mieszając się poprzez miłość i niezgodę, księżyc i słońce świecą odbitym światłem, ewolucja, metempsychoza, wegetarianizm, lekarz
Demokryt – atomy – różne rodzaje, kształty, wpływają na wszystkie zmysły, próżnia, atomy w ruchu, etyka-rozsądna, dobro – nie pragnąć zła, wesoły
Anaksagoras – „wielki wybuch”, źródłem ruchu – Umysł, rozszerzanie świata, słońce-ognista kula
Gdzie znajduje się kolebka filozofii europejskiej? W jakim okresie i z jakiego kręgu zainteresowań powstają pierwsze znane nam poglądy filozoficzne? Proszę wymienić najważniejszych filozofów, charakteryzując szczegółowo, co najmniej cztery główne pojęcia wprowadzone przez wczesnych myślicieli do historii filozofii.
Kolebką filozofii europejskiej jest Grecja. Samo słowo filozofia jest etymologicznie gruntu greckiego, znaczy mniej więcej tyle, co umiłowanie mądrości. Słowo to było implikowane do innych systemów, lecz to typowo grecki pomysł na życie. W wielu innych kulturach wytworzyło się coś podobnego, lecz nie można nazwać tego filozofią sensu stricto. Są to raczej systemy wiedzy, czy systemy mądrościowe.
Samo powstanie filozofii datujemy na ok. VI w. p. n. e.. Jest to powolna ucieczka od myślenia mitycznego, choć filozofia zawsze w jakiejś mierze osadzona była w tej materii. Jednakże już Homer i Hezjod zadawali sobie filozoficzne pytania, poprzedzając w ten sposób niejako filozofię. Novum filozoficznym, zatem nie są zagadnienia, lecz odpowiedzi na nie. Pytania uzgodniony, czyli filozoficzne, padały już wcześniej. Potrzeba racjonalizacji i usensownienia świata sprawiła, że z myslenia mitycznego wyprowadzone zostało rozumowanie o logicznych argumentach. Pierwociny myśli filozoficznej polegają więc na zracjonalizowaniu tematów, którymi zajmowała się już myśl mityczna.
Najważniejsi przedstawiciele filozofii greckiej to filozofowie Jońscy (Tales, Anaksymenes, Anaksymander i Heraklit) oraz Sokrates, Platon i Arystoteles.
Wklejono z <file:///C:\Documents%20and%20Settings\Emilia%20Kupiec\Moje%20dokumenty\dokumenty\teksty\studia%20-%20materiały\filozofia\bmq.doc>
4. Na czym polega krytyka religii, dokonana przez Ksenofanesa? Kiedy i gdzie żył? Czy zna Pan/Pani inne krytyki dokonywane przez filozofów?
Ksenofanes, starożytny, grecki filozof urodził się ok. 470 r. p. n. e w Kolofonie, w Jonii. Początkowo łączony ze szkołą Eleatów. Najlepiej znamy go z jednego dzieła „Szyderstwa”, gdzie znajduje się również jego krytyka religii. W religii greckiej krytykował antropomorfizm, mówiąc, że gdyby zwierzęta umiały, wyobrażałyby sobie bogów również na własne podobieństwo. Krytykował również, ze według Greków boska domeną ma być obok ludzkiego wyglądy również nieprzystojne zachowanie. Oprócz antropomorfizmu, Ksenofanes, krytykował również politeizm grecki. Twierdził, bowiem, ze istnieje tylko jeden bóg, który jest niezmienny i nieruchomy, czyli w niczym nie przypomina żadnego znanego bytu, w tym także człowieka. Uważał, że Bóg samą mocą swej myśli umie kierować światem.
Inną krytyką religii jest np. krytyka Montaigne’a. Był racjonalistą, co prawdopodobnie zaważyło na jego krytyce religii. Uważał, że skłonność do religii jest domeną umysłów słabych, ateizm zaś świadczy o ich sile. W swoich rozważaniach antropologicznych, Montaigne sprowadził człowieka do rzędu stworzeń natury o stopniowalnej doskonałości. Chodziło mu o to, by odebrać ludziom i naturalną skłonność do pychy i wywyższania się ponad inne istoty na mocy domniemanego nadprzyrodzonego, boskiego pierwiastka, który ma w nich tkwić. Dokonał, więc tym samym krytyki antropologii chrześcijańskiej na rzecz antropologii naturalistycznej. Uważał religię za zabobon, największe nieszczęście w życiu ludzi, źródło ich niepokoju i trwogi. Wiązał to z niedorzecznymi koncepcjami duszy i życia pośmiertnego. Przeciwstawiał temu szczęśliwe zwierzęta, które żyją życiem doczesnym. Próbował wykazać niezdolność umysłu ludzkiego do poznania boga oraz pustotę pojęć teologicznych, zmierzających do uchwycenia jego istoty. Wyraźnie zarysowuje się dualizm w pojmowaniu religii przez Montainge’a. Z jednej strony traktuje on religię jako dziedzinę złudzeń i sprzecznych z rozumem pojęć. Z drugiej zaś widzi w niej pewne społeczne dobro, jest o dla niego środek uzyskania ładu społecznego i ludowego morale. Jeśli chodzi o pojęcie boga, utożsamia go raczej z naturą czy kosmosem. Uważa, ze to właśnie od tak ubóstwionej natury wszystko pochodzi i to ona wszystkim kieruje. Można to nazwać naturalistycznym panteizmem. Nie uznaje boga w znaczeniu religijnym, jego bóg to istota wszechpotężna, i dobra, która wszystkim kieruje, jest dobra, wszystko stwarza. Mówił, że gdyby przedstawić boga, odpowiadałoby mu tylko słońce, ze względu na swoje atrybuty. Całą resztę przedstawień uznał za świętokradcze. Największym absurdem, podobnie jak u Ksenofanesa, był w jego filozofii antropomorfizm. Uważał tez pogański politeizm jako prefigurację chrześcijańskiego kultu świętych. Życie pośmiertne, nagrody i kary były dla niego niedorzeczne. Uważał za niemożliwy fakt, żeby człowiek po śmierci uzyskiwał inny status ontologiczny, niemal boski. Innym krytykiem religii był Freud, ojciec psychoanalizy, która sama z gruntu nieufnie podchodziła do kwestii religii, dążąc ustawicznie do demaskacji jej genezy. Fenomen religii był traktowany przez Freuda instrumentalistycznie, jej geneza miała natomiast opierać się nie na transcendentalnych przyczynach. Z drugiej strony religia była dla niego zjawiskiem pożytecznym, pozwalającym na uniknięcie zbiorowej neurozy, poprzez partycypację w rytuałach, religijnych, które skądinąd Freud nazywał symptomem powszechnej nerwicy. Uważał religię jako ten czynnik w kulturze, który jest sublimacją popędów. Sacrum pojmował jako element represyjny. Uważał, ze religia jest pewnym złudzeniem, którego czasy skończą się. Argumentował krytykę religii antropologicznie, uważał, ze to infantylna postawa obronna człowieka przed jego słabościami, wypływająca z projekcji Boga na kanwie ubóstwionych i potężnych sił natury.
sofiści i Sokrates
23:52
Terminy:
· Episteme - wiedza niepodważalna, istotna (mówiąca o istocie)
· Doksa - opinia, przekonanie, to, co "się wydaje"
· Intelektualizm moralny - przekonanie, że poznanie słusznych zasad postępowania jest tożsame z postępowaniem według tych zasad
Ok. VI w.pne
SOFIŚCI
Protagoras – agnostycyzm (nie można stwierdzić, czy są bogowie), relatywizm, sofista, humanista
Gorgiasz – nauczyciel retoryki, sceptyczny – nic nie istnieje, jeśli istnieje to nie można poznać, jak nawet można poznać to nie można nikomu wyjaśnić
Antyfont
Sokrates (469-399pne)
· metoda elenktyczna (od elenkhos) - zbijanie argumentów przeciwnika, wykazywanie niespójności, zmuszanie człowieka do zaprzeczania samemu sobie - dialektyka
· Majeutyczna - ("położnicza") - Sokrates nazywa siebie położnym myśli. Wywodzi się z przekonania, że w człowieku jest wiedza (sprzed życia), którą należy sobie przypomnieć
· praworządny, głos Boga w głowie,
· pytia powiedziała że najmądrzejszy,
· moralność z wiedzy, ale "daimonion" podpowiada
· nieśmiertelna dusza,
· wiedza sprzed narodzin
· Substancjalizm, esencjalizm
· Przedstawiciele prawie wszystkich szkół powołują się na niego jako na patrona
· Działał publicznie
DUSZA
wegetatywna
racjonalna
emocjonalna
Platon
23:53
· Życie ludzkie jako egzystencja w ciemnej jaskini:
· Ludzie są przykuci, twarzami w stronę ściany
· Obserwują cienie rzucane na nią przez figury na tle ognia
· Nie są w stanie poznawać rzeczy w ich istocie, a jedynie cienie
· Jaskinia to widzialny, doświadczany przez nas zmysłami świat
Życie większości ludzi
Arystoteles
Hylemorfizm - substancja jest złożeniem materii i formy
Forma pozwala na określenie rodzaju danej rzeczy
Materia jest zasadą ujednostkowienia
Rozumienie substancji w „Metafizyce” Arystotelesa
Substancja to w ujęciu Arystotelesa połączenie formy i materii, czyli tego czym dana rzecz jest z tym z czego jest. Substancją nazywa on w pewnym sensie także same składniki rzeczy i rzeczy - ciała proste, takie jak ziemia, ogień, woda i wszystko tego rodzaju, w ogóle ciała oraz rzeczy z nich złożone, zarówno zwierzęta, jak i istoty boskie, a także części ciał. Wszystkie te rzeczy nazywają się substancją, ponieważ nie są orzekane o przedmiocie, lecz wszystko inne jest orzekane o nich. W innym znaczeniu substancja jest wewnętrzną przyczyną istnienia rzeczy, które nie są orzekane o jakimś przedmiocie, na przykład dusza w zwierzęciu. W tym rozumieniu substancja jest istotą rzeczy – tym, dzięki czemu jest ona tym, czym jest. Jest także tym, co określa daną rzecz jako tą właśnie; co określa jej istnienie. Gdyby substancji danego rodzaju zabrakło w danej rzeczy, stałaby się ona czym innym lub przestała istnieć. Również istota wyrażona w definicji nazywana jest substancją każdej rzeczy.
Wklejono z <file:///C:\Documents%20and%20Settings\Emilia%20Kupiec\Moje%20dokumenty\dokumenty\teksty\moje%20prace\filozofia\Arystoteles.doc>
Szkoły hellenistyczne
16 września 2007
02:25
SCEPTYCY
IV-III w. p.n.e.
Ataraxia - ideał życia
Oikeiosis - "zgoda na własny byt"
Trzy "szkoły"/okresy:
· stara szkoła - Zenon, Chryzyp, Kleantes
· Średnia szkoła -
· Nowa szkoła - Seneka, Epiktet, Marek Aureliusz
Człowiek powinien osiągnąć swój stan naturalny, na co nie pozwala mu życie publiczne
Marek Aureliusz - "świat to gra marionetek, ludzie mają mało realności i nie wiadomo, czy Bóg stworzył ich dla zabawy, czy z jakiejś innej przyczyny"
GNOSTYCYZM (miał wpływ na powstanie szkół)
· Walentyn - świat jest stworzony przez złego Demiurga
&#x...
Ricardozamora