UPRAWA ROLI I ROŚLIN - ROŚLINY OLEISTE.doc

UPRAWA ROLI I ROŚLIN

ROŚLINY PRZEMYSŁOWE OLEISTE:

- W swoich częściach (owocach, nasionach, pędach) zawierają więcej niż 15% tłuszczu, który da się z nich wydobyć np. rzepak, rzepik, gorczyca, mak, słonecznik, len, konopie, w owocach – Oliwka europejska, Palma olejowa, w bulwach pochodzenia pędowego – orzeszki arachaidowe.

Znaczenie gospodarcze roślin oleistych:

1 – Służą do otrzymywania tłuszczy jadalnych bądź technicznych.

              - jadalne – do spożycia – wszystkie oprócz lnu, bo szybko się psuje

- techniczne – przemysł motoryzacyjny, przemysł chemiczny do produkcji lakierów,   farb, środków ochrony roślin

- przemysł farmaceutyczny – olejek rycynowy, siemię lniane.

2 – Makuchy i śruty poekstrakcyjne – białko

3 – Produkty odpadowe – słoma, papier, płyty izolacyjne, budowlane, kompost

4 – Poplony ozime i ścierniskowe: gatunki ozime – rzepak, rzepik działają na glebę ochronnie, wzbogacają glebę w składniki odżywcze

5 – Uprawiane na nasiona – plon główny

6 – Gatunki jare – poplony letnie – gorczyca biała

7 – Dobre stanowisko dla roślin następczych – działają melioracyjnie na glebę

8 – Nasiona roślin wykorzystuje się do produkcji musztardy, przypraw, konserwacji, do produkcji wina i piwa.

Skład chemiczny nasion roślin oleistych:

- Tłuszcze – od 20 – 50. Najwięcej jest u rzepaka i rzepika, najmniej u gorczycy białej.

- Białko – jako pasza treściwa – ok. 30%

                            mak, słonecznik – 23 – 30%

- Związki niekorzystne występujące w roślinach:

                            glukozynolady – działają szkodliwie na układ rozrodczy zwierząt

              alkanoidy – w soku mlecznym, wykorzystuje się do produkcji leków        uśmierzających ból 

Podział tłuszczów ze względu na wartość lb. jonowej:

- 1 -  Nieschnące – lb. jonowa <85

- 2 -  Półschnące – lb. jonowa 85 -130

- 3 – Schnące – lb. jonowa >130

Ze względu na produktywność tłuszczu rośliny oleiste dzielimy na 5 grup:

1 – o najwyższej produktywności – słonecznik

2 – o wysokiej produktywności –

3 – o średniej produktywności – rzepak, rzepik, len

4 – o niskiej produktywności – gorczyca, mak

5 – o bardzo niskiej produktywności – soja

Gatunki ozime plonują lepiej niż jare.

Wzrost i rozwój roślin oleistych:

I – kiełkowanie i wschody

II – formowanie rozety (skrócony pęd)

III – formowanie pędu

IV – kwitnienie – kwiaty obcopylne

V – dojrzewanie

Budowa morfologiczna:

- System korzeniowy – palowy, rozłogowy, najgłębiej sięga u rzepaka

- Łodyga – rozgałęziona pod szerokim kątem

- Liście – jasnozielone u rzepaka

Znaczenie gospodarcze:

Największe znaczenie gospodarcze ma rzepak.

Rzepak zawiera związki niekorzystne – kwas erukowy:

„O” – obniżona zawartość kwasu erukowego o 1 – 2%

„OO” – podwójne ulepszenie – zawartość kwasu i związków siarkowych obniżona o 10%

„OOO” – potrójne ulepszenie

SŁONECZNIK ZWYCZAJNY

Podział ze względu na sposób użytkowania:

1 – jadalny – duże koszyczki o średnicy ok. Ø50 cm, a owoce (niełupki) duże i nie zawsze wypełnione nasieniem

2 – oleisty – koszyczki o średnicy Ø20 -30 cm występujące licznie na roślinie, zawiera 20 -30% tłuszczu, niełupki małe wypełnione nasieniem.

3 – pastewny – koszyczki o średnicy Ø20 cm, zawiera 40 -63% tłuszczu w nasionach.

MAK UPRAWNY

Roślina jednoroczna jara.

- opiumowy

- bezopiumowy

Budowa morfologiczna:

- korzeń – palowy 150 cm

- łodyga – 100 – 150 cm, sztywna, rozgałęziona

- liście – dolne są okrągło-owalne, krótkoogonkowe, górne są siedzące ząbkowano-piłkowane

- kwiaty – pojedyncze, barwne, samopylne

- owoc – torebka

- nasiona – bardzo drobne, bielmowe

ROŚLINY OLEISTE I WLUKNOWE

LEN UPRAWNY

Ze względu na cechy morfologiczne i sposób użytkowania len dzielimy na:

1 – Drobnonasienny i lny włókniste

2 – Oleisto-włókniste (przejściowe)

3 – Grubonasienne lny oleiste

Budowa morfologiczna:

- korzeń – palowy system korzeniowy – dl. 65 cm

- łodyga – zależna od typu

- liście – lancetowate, małe, naprzemianległe

- kwiatostan – baldachogrono, kwiaty samopylne

- owoc – trzykomorowa torebka

- nasiona – zwane siemieniem lnianym

KONOPIE

Typ geograficzny konopi:

1 – północny

2 – południowy

3 - pośredni

Konopie dzielimy na:

- zwyczajne

- dzikie

- indyjskie

Budowa morfologiczna:

- korzeń – palowy system korzeniowy dł. 2 m

- łodyga – sztywna, prosta, nierozgałęziona

- kwiatostan – wiecha, roślina 2-pienna (lub 1-pienna), rozdzielnopłciowa – plaskanie(męskie) i głowacze (żeńskie)

- owoc – orzeszek

RÓZNICE MIĘDZY WŁÓKNAMI:

Wymagania klimatyczno-glebowe roślin oleistych i włóknistych:

Zimotrwałość: rzepak ozimy < rzepik ozimy

Glebowe: