POLITYKA SPOŁECZNA I ZDROWIE PUBLICZNE
Cele modułu:
Realizacja modułu przygotowuje pielęgniarkę, położną do:
- wdrażania założeń i koncepcji zdrowia publicznego z uwzględnieniem lokalnych priorytetów
- rozumienia związków i zależności między sytuacją polityczno-gospodarczą państwa a polityką społeczną i zdrowotną,
- określenia ról i zadań pielęgniarstwa wobec programów polityki zdrowotnej państwa,
- aktywnego uczestnictwa w realizacji założeń regionalnej polityki zdrowotnej.
I. Organizacja ochrony zdrowia w Polsce
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Art. 68.
1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.
3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży.
Art. 69.
Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.
System Ochrony Zdrowia powinny cechować:
§ Ukierunkowanie na potrzeby zdrowotne (priorytetowe cele – polityka zdrowotna)
§ Ciągłość opieki na wszystkich poziomach opieki
§ Równy dostęp do świadczeń
§ Współdziałanie wszystkich sektorów opieki zdrowotnej
§ Racjonalne zarządzania systemem
§ Zabezpieczenie źródeł finansowania i uzasadniona alokacja środków
§ Bezpieczeństwo obywateli
Poziomy opieki zdrowotnej
1. Opieka przedpodstawowa (samopomoc, rodzina)
2. Podstawowa Opieka Zdrowotna – POZ
1. Opieka ambulatoryjna
2. Opieka szpitalna (hospitalizacja)
3. Opieka domowa
Cechy charakterystyczne:
§ państwowa – integralna część struktury administracyjnej państwa, finansowana z budżetu państwowego
§ społeczna – działa na rzecz i w interesie zdrowia społeczeństwa
§ powszechna – obejmuje opieką profilaktyczno-leczniczą całą ludność (uprawnienia i bezpłatność świadczeń)
§ jednolita i kompleksowa – wszystkie poziomy i instytucje służby zdrowia stanowią jednolitą całość organizacyjną i funkcjonalną (jednolite kierownictwo)
§ zachowuje ciągłość opieki profilaktyczno-leczniczej (w życiu osobniczym oraz w danej sytuacji zdrowotnej)
§ jest profilaktycznie ukierunkowana – tzn. w każdej fazie działania preferuje wczesne postępowanie zapobiegawcze przed naprawczym
§ jest planowa – rozwój jej działań jest kształtowany celowo
§ utrzymywanie sektora publicznego w formie zakładów i jednostek budżetowych w oparciu o budżety historyczne (bez motywacji do racjonalnego dysponowania zasobami)
§ roszczeniowo-uznaniowy przydział środków
§ finansowanie podmiotowe – odnoszące się do instytucji, bez względu na jej aktywność na rynku
§ świadczenia o bardzo niskiej jakości
§ niska efektywność wykorzystania ograniczonych zasobów systemu
§ sztywność wobec zmieniających się potrzeb i preferencji zdrowotnych ludności
§ zakres świadczeń i liczba ich wytwórców nie ulegała rozszerzeniu
§ pogłębiająca się nieskuteczność sektora ochrony zdrowia
Przedmiot działań ochrony zdrowia
Funkcje główne
Funkcje pomocnicze
1. Profilaktyka nieswoista (ogólnoustrojowa)
– edukacja zdrowotna i promocja zdrowia
2. Profilaktyka swoista – ukierunkowana na określone czynniki ryzyka
3. Leczenie zapobiegające rozwojowi choroby
4. Leczenie ograniczające skutki choroby i rehabilitacja
5. Opieka medyczno-społeczna
6. Opieka terminalna
1. Zarządzanie ochroną zdrowia
2. Działalność naukowo-badawcza
3. Szkolnictwo zawodowe
4. Współpraca międzynarodowa
1 i 2 profilaktyka I fazy
3 profilaktyka II fazy
4,5,6 profilaktyka III fazy (metafilaktyka)
Edukacja i promocja zdrowia – to proces umożliwiający ludziom:
§ zwiększenie świadomości w zakresie ochrony zdrowia
§ zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem poprzez identyfikację własnych potrzeb zdrowotnych
§ poprawę zdrowia poprzez podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu, kształtowanie potrzeby i kompetencji w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych i zwiększania potencjału zdrowia.
Promocja zdrowia obejmuje pięć obszarów działań:
§ budowanie zdrowotnej polityki publicznej
§ tworzenie środowiska życia i pracy sprzyjającemu zdrowiu
§ zachęcanie całego społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia
§ rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu
§ reorientację systemu ochrony zdrowia.
Zdrowie Publiczne (wg J.P.Franka) – 1779 r.
to „sztuka ochrony zdrowia przed konsekwencjami zagęszczenia na ziemi, a w szczególności sztuka umacniania większych odporności, żeby móc bez chorób z powodu złych fizycznych mocy, odsuwając je jak najdalej od siebie, możliwie najpóźniej ulegać ich działaniu”
Zdrowie Publiczne (wg M. Rosenau) – 1913 r.
„gdy w medycynie klinicznej sprawy zdrowia i choroby stają jednostkowo w relacji lekarz – osoba chora, to w praktyce zdrowia publicznego pacjentem jest społeczność, a rolę leczących, poza medycyną, odgrywa wiele dyscyplin i dziedzin życia”
Zdrowie Publiczne (wg Winslow’a ) – 1920 r.
To wiedza i sztuka służąca zapobieganiu chorobom, poprawie i przedłużaniu życia, zdrowia i witalności fizycznej i psychicznej jednostek, poprzez działania zbiorowe ukierunkowane na:
- poprawę stanu zdrowotnego środowiska,
- walkę z chorobami, które przedstawiają największe zagrożenie,
- edukację jednostek w zakresie higieny osobistej,
- organizowanie świadczeń zdrowotnych,
- zabezpieczenie socjalne umożliwiające podtrzymanie zdrowia.
Zdrowie Publiczne (wg WHO) – 1973 r.
Uznając, że dotychczasowa definicja zawęża znaczenie ZP do higieny środowiska i walki z chorobami zakaźnymi, określa ZP jako działania obejmujące:
- problemy dotyczące zdrowia populacji,
- stan zdrowotny zbiorowości,
- świadczenia zdrowotne,
- zarządzanie opieką zdrowotną.
Zdrowie publiczne (wg D.Achesona) – współcześnie
„to nauka i sztuka zapobiegania chorobom, przedłużania życia i promowania zdrowia poprzez organizację zbiorowych wysiłków społeczeństwa”.
Rola i miejsce Zdrowia Publicznego
są przedmiotem zainteresowania ONZ, WHO oraz UE
Traktat o Unii Europejskiej - Maastricht 1992 r. art. 129.1
„Wspólnota będzie współdziałała w celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia obywateli. Działania Wspólnoty będą ukierunkowane na zapobiegania chorobom, w szczególności najważniejszym zagrożeniom zdrowotnym łącznie z uzależnieniami lekowymi poprzez promowanie badań naukowych ukierunkowanych na ich przyczyny i rozprzestrzenianie, jak również na informację zdrowotną i nauczanie. Potrzeby ochrony zdrowia ludzi stanowią istotną część polityki Wspólnoty”
...
nozoko