Ramowy program przedmiotu Emisja głosu
Prowadzący: dr Olga Przybyla
CELE KSZTAŁCENIA :
Zaznajomienie z podstawowymi pojęciami teoretycznymi dotyczącymi głosu i mowy dźwiękowej (znaczenie mowy w pracy nauczyciela). Uzyskanie elementarnych wiadomości z zakresu anatomii, fizjologii, higieny aparatu głosowego; zjawisk fizjologicznych związanych z tworzeniem głosu, jego emisją, zaburzeniami, odbiorem i higieną.
Opanowanie umiejętności prawidłowego operowania głosem, jego ustawienia, rozpoznawania i usuwania zaburzeń (prawidłowy tor oddechowy i opanowanie dobrej „gospodarki oddechowej” (pogłębianie wdechu i wydłużanie fazy wydechowej – opanowanie oddechu przeponowo - żebrowego, uelastycznianie przepony i opanowanie umiejętność podparcia oddechowego, dostosowywanie długości wydechu do frazy;
Praktyczne zastosowanie nabytych umiejętności tworzenia, operowania głosem oraz technik wymowy w pracy własnej nauczyciela oraz pracy nad prawidłową wymową uczniów (podstawowe zasady dykcji i poprawnej wymowy, prawidłowego frazowania, odpowiedniego akcentowania i odpowiedniej intonacji). Podstawy sztuki recytacji. Metody relaksacji w pracy nad głosem.
TREŚCI KSZTAŁCENIA: .
1. Głos jako podstawowe narzędzie pracy nauczyciela
- podstawowe narzędzie nawiązania i podtrzymania kontaktu;
- środek przekazu dydaktycznego;
- budowanie autorytetu nauczyciela.
2. Warunki prawidłowej emisji
- wpływ czynników zewnętrznych na głos (stres, pośpiech, mało ruchu, mało
sytuacji ćwiczenia pełnego głosu, np. śpiewu, mówienia publicznego;
- czynniki wewnętrzne - miejsca szczególnego napięcia ( ciało, krtań, szczęki);
- potrzeba pracy z głosem;
- higiena głosu.
3. Wybrane zagadnienia z anatomii i fizjologii aparatu głosowego
- budowy i działania aparatu artykulacyjnego, oddechowego i fonacyjnego
(literatura:
4. Techniki oddychania
- ćwiczenia usprawniających aparat oddechowy;
- wyrobienie nawyku posługiwania się oddechem przeponowo-żebrowym;
- powrót do oddechu naturalnego;
- ćwiczenia rozluźniające ciała podstawą prawidłowego oddechu i pracy głosem;
- wydłużanie fazy wydechowej, podparcie oddechowe;
- równomierność siły wydechu;
- ekonomiczność zużycia powietrza, dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi (frazy);
- umiejętność podporządkowania pauz oddechowych logice i składni mówionego
tekstu.
5. Relaksacja i muzykoterapia jako metody eliminowania napięcia poprawiającego
efektywność pracy głosem.
- ćwiczenia relaksacyjne;
– elementy logorytmiki;
- śpiew jako ćwiczenia oddechowo-głosowe.
6. Ćwiczenia głosowe.
- ustalenie wysokości głosu odpowiedniej dla danej osoby;
- rodzaje nastawienia głosowego (atakowania dźwięku);
- wyrobienie umiejętności miękkiego atakowania dźwięku;
- ćwiczenia rozszerzenia skali głosu i odpowiedniego wykorzystania rezonatorów
głosowych.
7. Podstawy fonetyki artykulacyjne i akustycznej; ćwiczenia ortofoniczne
- samogłoski – ustne i nosowe;
- spółgłoski;
- wymowa głosek w toku mowy – upodobnienia, uproszczenia; wymowa grup samogłoskowych, wymowa grup spółgłoskowych, wymowa głosek podwojonych, wymowa nosówek;
- ćwiczenia wyrazistości artykulacji głosek;
- akcent (akcent wyrazowy; akcent zestrojowy; akcent zdaniowy; akcent symboliczny; akcent retoryczny; akcent logiczny; ćwiczenia z zakresu poprawnego akcentowania).
8. Wymowa internacjonalizmów i zapożyczeń, wymowa nazwisk obcych – ćwiczenia ortofoniczne.
9. Sposoby wymawiania:
- wymowa wzorcowa, poprawna, dopuszczalna, nieprawidłowa, wadliwa – ćwiczenia dykcyjne.
10. Błędy fonetyczne
- wymowa doliterowa, przydźwięki, mowa rwana, niepoprawna intonacja, nieuzasadnione uproszczenia grup samogłoskowych i grup spółgłoskowych, zastępowanie jednej głoski inną, przestawianie głosek.
11. Znaki interpunkcyjne:
- podział znaków interpunkcyjnych;
- interpunkcja artystyczna;
- pauza.
12. Sztuka recytacji:
- podstawy sztuki recytacji;
- style recytacji;
- typy recytacji;
- ćwiczenia recytatorskie;
13. Głosowa interpretacja tekstu literackiego
ZASADY ZALICZENIA:
Test sprawdzający opanowanie treści kształcenia.
Część praktyczna zostanie zaliczona na podstawie aktywnej obecności na zajęciach (możliwość 2 nieobecności) i umiejętności poprawnego wykonania odpowiednich ćwiczeń oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych.
LITERATURA:
1. Bednarek J. D., Ćwiczenia wyrazistości mowy, Bydgoszcz, 2003.
2. Emisja głosu nauczyciela. Wybrane zagadnienia, red. Maria Przybysz-Piwko, CODN, Warszawa 2006.
3. Deleżyński J., Walczak-Deleżyńska M., Czy dykcja to fikcja? Praca nad wyrazistością słowa, Bałucki Ośrodek Kultury w Łodzi, Łódź 2004.
4. Gawrońska M., Podstawy wymowy i impostacji głosu. Dla studentów i absolwentów Akademii Wychowania Fizycznego, Wydawnictwo AWF we Wrocławiu, Wrocław 2001.
5. Głos narzędziem pracy. Poradnik dla nauczycieli, red. Marioli Śliwińskiej-Kowalskiej, Instytut Medycyny pracy, Łódź, 1999.
6. Łastik A., Poznaj swój głos...twoje najważniejsze narzędzie pracy, Studio Emka, Warszawa 2002.
7. Walczak-Deleżyńska M., Aby język giętki... Wybór ćwiczeń artykulacyjnych od J Tennera do B. Toczyskiej, WST, Wrocław 2004.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:
1. Angełowa J., Charakterystyka interpunkcji polskiej w świetle normy i praktyki, Warszawa – Wrocław – Kraków – Gdańsk – Łódź, PIW, 1985.
2. Bartmińska I., Bartmiński J, Słownik wymowy i odmiany nazwisk obcych, Warszawa, 1992.
3. Bąk P., Nauka czytania i recytacji w wyższych klasach szkoły podstawowej, Warszawa, 1987.
4. Cieślikowa A., Mały słownik odmiany nazw własnych, Kraków, 2002.
5. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa, WSiP, 2002.
6. Dłuska M., Prozodia języka polskiego, Warszawa, PIW, 1976.
7. Dłuska M., Fonetyka polska. Artykulacja głosek polskich, Warszawa – Kraków, PWN, 1986.
8. Doroszewski W., O kulturę słowa. Wybór porad językowych, Warszawa, 1991.
9. Jodłowski S., Zasady interpunkcji, Kraków, 2002.
10. Kochanowicz J, Podstawy recytacji i wymowy scenicznej, Warszawa, 1961.
11. Kochański W., Koszutska O., Listkiewicz Z., Sekrety żywego słowa. Poradnik dla recytatorów, Warszawa, 1974 + płyta analogowa.
12. Kotlarczyk M, Podstawy sztuki żywego słowa, Warszawa, Wydawnicwo Związkowe, 1961.
13. Kram J., Gawędy o żywym słowie, Warszawa, 1976.
14. Kram J., Zarys kultury żywego słowa, Warszawa, WSiP, 1988.
15. Kucała M., Twoja mowa cię zdradza. Regionalizmy i dialektyzmy języka polskiego, Kraków, 2002.
16. Lewis D., Spokojny oddech, BIS, Warszawa 2003.
17. Lombardo M., Przewodnik po starannej polszczyźnie, Warszawa, 1988.
18. Lunden B., Rosell L., Techniki prezentacji. O sztuce przemawiania, angażowania i przekonywania, Gdańsk, 2003.
19. Meissner Cz., ABC recytatora, Warszawa, 1963.
20. Meissner Cz., Książeczka o sztuce recytacji i sztuce mówienia, Katowice, 1993.
21. Michałowska D., Podstawy polskiej wymowy scenicznej, Kraków, PWST, 1975.
22. Mikuta M., Kultura żywego słowa, Częstochowa, Wydawnictwo Częstochowa, 2001.
23. Minczakiewicz, Mowa – rozwój – zaburzenia, Kraków, Impuls, 1997.
24. Oczkoś M., Abecadło mówienia, Warszawa, 1999.
25. Oczkoś M., Sztuka poprawnej wymowy, czyli o bełkotaniu i faflunieniu, Warszawa, 2007.
26. Orr L., Świadomy oddech, Wydawnictwo „Ravi”, Łódź 2006.
27. Podracki J., Słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania, Warszawa, Wydawnictwa Naukowe PWN, 1993.
28. Podręczny słownik poprawnej wymowy, red. W. Lubaś, S. Urbańczyk, Warszawa, Wydawnictwa Naukowe PWN, 1990.
29. Prawidła poprawnej wymowy polskiej, oprac. Z. Klemensiewicz, uzupełnił S. Urbańczyk, Kraków, 1995.
30. Rapaport J., Praca aktora. Podręcznik dla instruktorów teatralnych, PIW, Warszawa, 1956.
31. Rocławski B., Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa, WSiP, 1986.
32. Rocławski B., Słuch fonemowy i fonetyczny, Gdańsk, Glotispol, 2006.
33. Rokitiańska M., Laskowska H., Zdrowy głos, Bydgoszcz, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej, 2003.
34. Rybicki T., Szelest w Pyszczku, Warszawa, 1996.
35. Schutt K., Terapia oddechem, Oficyna Wydawnicza „Spar”, Warszawa.
36. Skorek E. M., 100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych, Gdańsk, GWO, 2005.
37. Słownik wymowy polskiej, red. M. Karaś, M. Madejowa, Warszawa, 1977.
38. Stanisławski K., Praca aktora nad sobą. Część druga Praca akto...
Belchatow2