JZEF M. BOCHESKI WSPӣCZESNE METODY MYLENIA Tytu oryginau Die zeitgenssischen Denkmenthoden A. Francke AG Verlag Bern 1954 Copyright for the Polish edition by Wydawnictwo W drodze 1988 Przeoy i opracowa Stanisaw Judycki ISBN 83-7033-121-1 Spis treci Uwaga tumacza.................................................................................................................. Przedmowa......................................................................................................................... I. WPROWADZENIE 1. Terminologia................................................................................................................... Terminologia ontologiczna -Terminologia psychologiczna Terminologia semiotyczna - Terminologia teoriopoznawcza 2. Logika, metodologia i nauka........................................................................................... Logika - Metodologia - Nauka - Nauka i logika - Plan ksiki II. METODA FENOMENOLOGICZNA 3. Uwagi oglne.................................................................................................................. Historyczne uwagi wstpne -Metodologiczne uwagi wstpne Istotne rysy fenomenologii - Uprawomocnienie metody fenomenologicznej 4. Z powrotem do rzeczy samych!...................................................................................... Ogld istoty - Obiektywizm - Subiektywne mylenie Kierkegaarda Wyczenie teorii i tradycji - Pozytywne reguy ogldu istoty 5. Przedmiot bada fenomenologicznych........................................................................... Fenomen -Wyczenie istnienia -Istota -Istota a znaczenie sowa Fenomenologia egzystencji - O nowszej i gbszej fenomenologii III. METODY SEMIOTYCZNE 6. Uwagi oglne.................................................................................................................. Metodologiczne uwagi wstpne -Historyczne uwagi wstpne Oglne uprawomocnienie analizy jzyka - Trzy wymiary znaku Semiotyczne pojcie sowa 7. Formalizm...................................................................................................................... Orientacja wstpna Liczenie -Zastosowanie liczenia do przedmiotw niematematycznych -Sens ejdetyczny i operacyjny Model -Istota formalizmu - Uprawomocnienie formalizmu Sztuczny jzyk 8. Syntaktyczne reguy sensu.............................................................................................. Budowa jzyka -Pojcie kategorii syntaktycznej -Funktory i argumenty Przykady syntaktycznego nonsensu 9. Funkcje i stopnie semantyczne........................................................................................ Dwie semantyczne funkcje znaku -Mwienie o tym, co nie wypowiedzialne Oznaczanie i znaczenie - Stopnie semantyczne - O uyciu cudzysowu 10. Sens semantyczny i weryfikowalno........................................................................... Metodologiczne znaczenie problemu -Zasada weryfikowalnoci Co to znaczy weryfikowalny? - Zasada intersubiektywnoci Weryfikowalno zda oglnych 11. Przykad zastosowania metod semantycznych.............................................................. A. Tarski: Pojcie zdania prawdziwego w jzyku potocznym IV. METODA AKSJOMATYCZNA 12. Uwagi oglne................................................................................................................ Struktura poznawania poredniego -Prawo i regua -Dwie podstawowe formy wnioskowania -Niezawodne i zawodne reguy wnioskowania Historyczne uwagi wstpne - Plan prezentacji 13. System aksjomatyczny.................................................................................................. Wstpne pojcie systemu aksjomatycznego -Budowa aksjomatycznego systemu zda Wymagania dotyczce systemu aksjomatycznego -System konstytucyjny Dedukcja progresywna i regresywna 14. Logika matematyczna.................................................................................................... Znaczenie metodologiczne -Historia logiki matematycznej -Istotne rysy logiki matematycznej -Udzia logiki matematycznej w pozalogicznych systemach aksjomatycznych - Wzgldno systemw logicznych - Implikacja i wyprowadzalno 15. Definicja i tworzenie poj............................................................................................ Podstawowe typy definicji -Typy definicji syntaktycznych -Definicja za pomoc systemu aksjomatycznego - Definicje semantyczne - Definicje realne 16. Przykad zastosowania metody aksjomatycznej............................................................ Aksjomatyzacja logiki zda Hilberta-Ackermanna V. METODY REDUKCYJNE 17. Uwagi oglne................................................................................................................ Historyczne uwagi wstpne -Pojcie i podzia redukcji -Redukcja regresywna i pojcie wyjaniania - Weryfikacja - Nauki redukcyjne 18. Struktura nauk przyrodniczych..................................................................................... Zdania obserwacyjne -Postp w naukach przyrodniczych -Weryfikacja Dowiadczenie i mylenie -Schematyczna ilustracja -Teoria Kopernika Przykady weryfikacji 19. Typy zda wyjaniajcych............................................................................................ Wprowadzenie -Typy warunkw -Wyjanianie kauzalne i teleologiczne Prawa funkcjonalne - Prawa statystyczne 20. Indukcja........................................................................................................................ Indukcja autentyczna i nieautentyczna -Podzia indukcji -Metody Milla Zaoenia metod Milla -Indukcja i system -Regua prostoty -Streszczenie. Interpretacje filozoficzne 21. Prawdopodobiestwo i statystyka................................................................................. Dwa znaczenia sowa prawdopodobiestwo -Statystyka -Wzajemna zaleno fenomenw - Tablice korelacyjne - Korelacja i prawdopodobiestwo 22. Metoda historyczna....................................................................................................... Nauki przyrodnicze i historia -Punkt wyjcia -Wybr -Interpretacja -Krytyka historyczna - Wyjanianie historyczne - Uwagi kocowe Posowie............................................................................................................................. Wspczesna filozofia nauk przyrodniczych (Uzupenienie 1986) .................................... Wskazwki dotyczce literatury......................................................................................... Posowie do przekadu polskiego........................................................................................ Bibliografia......................................................................................................................... Uwaga tumacza Ksika I. M. Bocheskiego Wspczesne metody mylenia miaa 1 wydanie w 1954 roku (Die zeitgenssischen Denkmethoden, Dalp TB, Bd. 304, Bern, Francke, 1954). Dotychczas wznowiono j 9 razy (ostatnie wyd. z 1986 r.). Polskie tumaczenie jest 4 z kolei po hiszpaskim (Los metodos actueles del pensamiento, tum. R. Drudis Baldrich, Madrid, Ediciones Rialp, 1957), angielskim (The Methods of Contemporary Thought, tum. P. Caws, Harper Torchbooks, New York, 1968) i chiskim (Szanghaj 1987). Planowana jest te wersja francuska. Polskie tumaczenie zawiera rwnie uzupenienie pochodzce z 1986 roku, przewidziane do wydania francuskiego, pt. Wspczesna filozofia nauk przyrodniczych. Autor zezwoli na doczenie tego tekstu do wydania polskiego. Naley zauway, e Wspczesne metody mylenia oprcz zalet zwizoci, precyzji i jasnoci, z jakimi prezentuj najwaniejsze elementy wspczesnej metodologii nauk i filozofii poznania naukowego, wniosy rwnie oryginalny wkad do filozofii. Najoglniejszy podzia nauk przedstawiony tutaj przez Bocheskiego, tzn. na nauki dedukcyjne i redukcyjne, nie za jak to byo tradycyjnie na dedukcyjne i indukcyjne, zosta odnotowany w wielkim sowniku historii filozofii J. Rittera (Historisches Wrterbuch der Philosophie, Bd. 2, 622, haso Erfahrungswissenschaft). Przedmowa Ksieczka ta jest prb przedstawienia w bardzo elementarny sposb najwaniejszych oglnych -tzn. uywanych w wielu dziedzinach -metod mylenia, zgodnie z pogldami dzisiejszych metodologw. Aby unikn nieporozumie, korzystne bdzie nieco blisze wyjanienie wszystkich wymienionych wyej ogranicze. 1. Chodzi tu o metody mylenia; ksika ta naley do dziedziny oglnej metodologii, a wic tej czci logiki, ktra dotyczy zastosowania praw logicznych do praktyki mylenia. Naley zauway, e zostaa ona napisana przez logika, std te prawdopodobnie bierze si pewna jej jednostronno: szczeglne podkrelenie tego, co logiczne w omawianych metodach. Co prawda, wydaje si, e akurat to, co logiczne jest decydujce w metodologii. 2. Ksika ta zawiera tylko rzeczy bardzo elementarne. Tak wane teorie, jak np. teoria prawdopodobiestwa lub szczegy metody historycznej zostay albo zupenie nie uwzgldnione, albo tylko zarysowane. Byo to jednak konieczne, aby na tych niewielu stronach mc powiedzie to, co istotne. Wyczone zostao szczeglnie wszystko, co zakadaoby jakkolwiek znajomo matematyki -z wyjtkiem zupenie prostych operacji rachunkowych -i logiki matematycznej. Tak samo, aby tekst uczyni lepiej zrozumiaym dla laika, zrezygnowano czciowo z fachowej terminologii. 3. Pomimo dogmatycznej formy ksika ta jest referatem. Autor nie bierze osobicie ...
dr_vanini