Elementy zarządzania łańcuchami dostaw w logistyce wojskowej.
Autorzy :
Joanna Deredas
Małgorzata Siekiera
Dariusz Dylik
Jest rzeczą logistyki, żeby żołd był wypłacany, wojsko odpowiednio uzbrojone i uszeregowane, wyposażone w działa i sprzęt wojenny, żeby potrzeby wojska były dostatecznie i w odpowiednim czasie zaspokojone, a każda wyprawa wojenna odpowiednio przygotowana, to znaczy przestrzeń i czas odpowiednio obliczone, obszar oszacowany z uwzględnieniem ruchu wojsk, a także siły oporu przeciwnika
Leontos VI, Sumaryczne wyłożenie sztuki wojskowej
Wojsko, jako ważny element społeczeństwa, nie może i nie stoi na uboczu wydarzeń, których jesteśmy świadkami na co dzień. Chcąc aktywnie uczestniczyć i być zdolnym do reagowania na zagrożenia, siły zbrojne poddawane są permanentnej reorganizacji. Dostosowując swe struktury, modernizując uzbrojenie czy zmieniając sposoby działania, armia dostosowuje się do potrzeb i wymogów współczesnego pola walki, a tym samym umożliwia sprawną realizację swojej misji. [1]
Wstęp
Termin logistyka jest pochodzenia greckiego od słowa logistike (sztuka kalkulowania) bądź słowa logismos ( obliczanie, rachunek, rozważanie). Swoje korzenie prawdopodobnie ma również z języka francuskiego logistique (transport, kwaterowanie, zaopatrywanie wojsk)[2]
W pracy zostanie przedstawiona w dokładny sposób logistyka wojskowa. Zaczynając od wyjaśnienia pojęcia logistyka według definicji wojskowych jak i cywilnych, dla lepszego zrozumienia. Zostanie ona podzielona na odpowiednie rozdziały, które pomogą w poznaniu tej dziedziny transportu. Jednym z elementów zarządzania łańcuchami dostaw w wojsku jest kodyfikacja wyrobów obronnych.
Jako pierwszy punkt zostanie opisana definicja logistyki w współczesnej literaturze, zarówno wojskowej jak i cywilnej.
Pojęcie łańcuch zostało użyte w 1991 r. przez D. Baka, który stwierdził, że logistyka jest procesem zarządzania całym łańcuchem dostaw. [3] Warunkiem koniecznym do stworzenia optymalnego łańcucha dostaw jest odpowiednia struktura obejmująca magazyn i szeroko rozumiane rozwiązania techniczno-organizacyjne w obszarze przeładunków i transportu. Łańcuch dostaw jest zatem ciągiem procesów, w wyniku których dochodzi do wytworzenia końcowego produktu przeznaczonego do nabycia przez konsumenta. [4]
Podstawowymi elementami składowymi wojskowych łańcuchów logistycznych są pododdziały logistyczne, które występują na wszystkich szczeblach organizacyjnych. [5]
Logistyka we współczesnej literaturze
Wg Małej encyklopedii wojskowej logistyka to : termin przyjęty w państwach zachodnich na określenie teorii i praktyki działalności wojskowej w zakresie zaopatrywania, dowozu i komunikacji, administracji, konserwacji, remontu, ewakuacji rannych i chorych, wykorzystanie zasobów miejscowych, realizacji przedsięwzięć budowlanych oraz inwestycji wojskowych. [6]
Inną definicję podaje amerykańska encyklopedia z 1992 r. Stwierdza ona, że: logityka to ruch i utrzymanie sił zbrojnych. Wraz z taktyką, strategią i wywiadem jest jedną z czterech głównych dyscyplin naukowych. Logistyka obejmuje wszystkie funkcje planistyczne i wykonawcze w zakresie zaopatrywania, przemieszczania i usług. Chodzi zwłaszcza o : organizowanie dostaw i utrzymanie materiałów wojskowych, przemieszczanie, ewakuację i hospitalizację personelu wojskowego, transport oraz składowanie materiałów zaopatrzeniowych i wyposażenie wojsk oraz projektowanie i produkcję, utrzymanie i eksploatację urządzeń wojskowych i instalacji. Na logistykę składają się trzy podstawowe elementy: zaopatrywanie, przemieszczanie i usługi.[7]
Natomiast jeśli chodzi o definicję jaką przyjmują Siły Zbrojne RP to : logistyka to dyscyplina naukowa o planowaniu, przygotowywaniu, użyciu i przepływie przedmiotów, osób, energii, informacji i usług w celu osiągnięcia pożądanych korzyści. Jest również druga definicja logistyki : logistyka wojskowa, to dział sztuki wojennej o planowaniu, przygotowaniu i realizacji dostaw zaopatrzenia i świadczenia usług zapewniających wojskom skuteczne szkolenie i prowadzenie działań bojowych[8]
Jak widać definicji logistyki jest bardzo dużo. Zależy to głownie od działalności danego wojska i jego specyfikacji.
Interdyscyplinarność logistyki wojskowej
Kontakt logistyki wojskowej z innymi dziedzinami naukowymi jest bardzo ścisły, zarówno w zakresie nauk wojskowych, ale również i cywilnych. Współczesna logistyka wojskowa jest bardzo mocno osadzona w naukach społecznych, technicznych jak też naukach wojskowych. Jest również połączona z naukami ścisłymi, prawem i naukami przyrodniczymi. Spowodowane jest to tym, że zajmuje się ona użytkowaniem i eksploatacją zarówno złożonych systemów społecznych, jak i systemów technicznych. Dokładny interdyscyplinarny charakter logistyki pokazuje zamieszczony niżej wykres (rys. 1)
Rys. 1. Interdyscyplinarny charakter logistyki [9]
Jednym z najważniejszych zadań jakie stoją przed logistyką wojskową jest eksploatacja i użytkowanie złożonych systemów technicznych. Wymaga to poruszania się w obrębie nauk technicznych, a mianowicie informacji związanych z : projektowaniem, wytwarzaniem, użytkowaniem, remontowaniem, kasacją i wycofaniem z użytku wojskowego. Logistyka wojskowa wykorzystuje osiągnięcia z nauk inżynieryjnych takich jak inżyneria materiałowa, teoria eksploatacji, teoria niezawodności, budownictwa lądowego i budownictwo wodne.
Logistyka wojskowa wykorzystuje w znacznym stopniu osiągnięcia tzw. Nauk systemowych takich jak : teoria naukowej organizacji i zarządzania, teoria dowodzenia, analiza systemowa, informatyka, badania operacyjne.
Strumienie działań logistycznych
Zjawisko strumieni, potoków albo przepływów należy do typowych zjawisk w otaczającej nas rzeczywistości.
Logistyka wojskowa wykorzystuje strumienie do własnych korzyści. Chodzi tu głównie o strumienie materii, informacyjne, usług ludzi, zdarzają się nawet szczątkowe przepływy strumieni kapitałowych. Dzięki tym strumieniom przepływów, mamy do czynienia z tzw. kanałami. Wyróżniamy kanał zasilania oraz kanał odprowadzania odpadów systemu wojsk walczących.
Ważny w wojsku jest również kierunek przepływu wyżej wymienionych strumieni. Mamy tu do czynienia z dwoma strumieniami : dofrontowy płynący w kanale zasilania oraz odfrontowy płynący w kanale odprowadzania odpadów.
Źródłem strumieni dofrontowych są zazwyczaj obiekty logistyczne, znajdujące się na zapleczu krajowym, a ujściem wojsk walczących. W przypadku strumieni odfrontowych jest odwrotnie.
Ważnym elementem strumieni jest ich podział na :
- bezpośrednie
- pośrednie
- wieloetapowe
Schemat przepływu strumieni ukazany jest na rys.2 [10]
Potencjał logistyczny
Według Małej encyklopedii wojskowej : potencjał wojskowy to, ogół możliwości w zakresie prowadzenia walki zbrojnej przez państwo(lub koalicję państw), które bezpośrednio decydują o losach wojny. Wielkość potencjału wojskowego okresla czynnik osobowy, tzn. siły zbrojne i przeszkolone rezerwy oraz rzeczowy, do którego zalicza się zapasy środków walki i zabezpieczenie materiałowo- techniczne, a także urządzenia wchodzące w skład infrastruktury wojskowej ( porty wojenne, lotniska, wyrzutnie rakietowe, magazyny wojskowe, koszary)[11]
Do potencjału logistycznego zaliczamy : zabezpieczenie materiałowe, remontowe, transport, usługi, szpital oraz zakwaterowanie i budownictwo. Wg niektórych autorów występuje również potencjał eksploatacyjny, ludzki, materiałowy, techniczny, kierowania.
Ocena potencjału logistycznego jest uzależniona od jego funkcjonowania. To właśnie sposób działania danego potencjału jest dla nas odpowiednim wskaźnikiem przedstawienia i opracowania odpowiednich wniosków. Obserwacja i porównanie oraz klasyfikowanie składowych danego potencjału jest najprostszą metodą oceny. Miernikiem potencjału może być jednostka monetarna, chociaż jej wykorzystanie do oceny potencjału sił zbrojnych by było mało przydatne.
Wielowymiarowość logistyki wojskowej
Działania wojenne są opisywane wymiarami, do których zalicza się: punkty, rejony, cele, odległości, powierzchnie, wysokości, czasy, informacje. W logistyce najczęściej używa się wymiaru przestrzeni, czasu i odległości., dodatkowo używane są punkty, informacje.
Dzięki tym wymiarom logistyka może sprawnie funkcjonować.
Przestrzeń definiuje się jako : trójwymiarową rozciągłość, nieokreśloną i nieograniczoną, lub część tej rozciągłości objętą jakimiś granicami, bądź miejsce obecnie zajmowane. Można ją scharakteryzować parametrami takimi jak: szerokość i głębokość. Są one najczęściej używane w słownictwie wojskowym do opisania przestrzeni w jakiej się znajduje.
Kolejnym elementem wymiaru logistyki jest czas. Jest on bardzo ważny w tej dziedzinie. Ma jeden kierunek od przeszłości do przyszłości. W logistyce występuje w trzech różnych formach, jako czas: planowany, realny i zrealizowany. Głównie ma to znaczenie przy różnych akcjach, procesach. Czas reakcji i akcja jest podstawowym wyznacznikiem jakości kierowania w logistyce wojskowej.
Odległość jest bardzo trudna do sprecyzowania. Ma wiele róznych ujęć i interpretacji. Jednak należy przyjąć, że odległość jest miarą wzajemnego odizolowania od siebie dwóch obiektów. Rozróżniamy dwie odmiany odległości używane w wojsku. Jest to odległość fizyczna, czyli zwana w nomenklaturze wojskowej topograficzną, oraz odległość komunikacyjna, czyli miara odległości topograficznej.
Odległość nie musi być mierzona w jednostkach długości, ale również w jednostkach czasowych, chodzi tu głownie o czas przeładunku, rozładunku, czas przepływu informacji logistycznej, czas trwania jakiegoś zadania.
Należy pamiętać, że w logistyce wojskowej oprócz przestrzeni, czasu i odległości jest jeszcze używane pojęcie punktu oraz informacji. Tradycyjna, matematyczna definicja punktu jest przeciwieństwem definicji wojskowej, ponieważ dla logistyki wojskowej punkt ma ogromne znaczenie. Wypełnia on przestrzeń i jest uporządkowany według odpowiedniej siatki topograficznej. Jako punkt należy traktować np. bazę, magazyn.
Dodatkowym warunkiem do sprawnego działania systemu logistycznego jest wymiana informacji. Logistyka może działać w warunkach : braku informacji, informacji niepełnej lub fałszywej, niewłaściwego terminu pozyskiwania informacji, nieadekwatnego do potrzeb poziomu szczegółowości informacji. Informacje są w każdym momencie przepływu strumieni. Dla współczesnej logistyki przesył informacji jest bardzo ważny. Rozwój technologii IT pozwala na bardzo sprawne funkcjonowanie, przesył informacji. Budowa banków danych jest niezbędna do normalnej pracy systemu logistycznego, dzięki którym dostarczane są niezbędne informacje do prowadzania analiz i oceny systemu logistycznego.
Model systemu logistycznego sił zbrojnych
System jest to zbiór elementów i zachodzących między nimi relacji[12]. Między elementami występują relacje, które je łączą oraz porządkują. Relacje mogą mieć charakter zasileniowy, informacyjny, mieszany. Każdy system zbudowany jest z tzw., tworzywa systemowego. Wyróżniamy następujące tworzywa systemowe, mineralne, do których zalicza się np. tworzywo biologiczne, techniczne, energetyczne, oraz tworzywo niematerialne systemu gdzie można wyróżnić tworzywo strukturalne, informacyjne i pojęciowe.
Głównym zadaniem systemu logistycznego jest połączenie zaplecza kraju (SZK) z systemem wojsk walczących(SWW). Schemat takiego połączenia przedstawia rys. 3
W systemie logistycznym wyróżniamy następujące elementy : oddział (pododdziały): zaopatrzenia, transportowe, ewakuacyjne, remontowe, medyczne, zapasy środków bojowych, materiałowych, medycznych, technicznych, infrastrukturę magazynową, komunikacyjną, usługową, obsługową, remontową, medyczną, środki transportu ogólnego przeznaczenia i specjalistyczne.
Jak wiadomo już z wcześniejszych informacji system logistyczny dzieli się na system zaplecza kraju i system wojsk walczących.
Do systemu zaplecza kraju zaliczamy : zasoby, podmioty gospodarki obronnej, zakłady remontowe, szpitale itp., gdzie realizowane są procesy : produkcji, magazynowania, leczenia, remontu sprzętu technicznego. W zapleczu kraju można znaleźć źródła strumieni zasilających system wojsk walczących oraz ujście strumieni odpadów systemów wojsk walczących.
Do systemu wojsk walczących zaliczamy podsystem : ugrupowania wojsk, rażenie ogniowe, zabezpieczenia bojowe, które realizują procesy rażenia i ruchu.
W modelu systemu logistycznego sił zbrojnych, można wyodrębnić podsystemy : kierowania logistyką (PKL) oraz wykonawczy podsystem : zaopatrzenie materiałowe i usługi połączone z procesem ewakuacji materiałowej tworzące podsystem zabezpieczenia materiałowego (PZM) podsystem odtwarzania zdatności technicznej (POZT), obsługa medyczna (POM). Do pokonania przestrzeni w funkcji czasu między strumieniami zaplecza kraju oraz wojsk walczących służą podsystemy : transportu (PT), ewakuacji technicznej (PET) oraz ewakuacji medycznej (PEM). Oprócz występowania wyżej wymienionych podsystemów, w modelu można zidentyfikować strumienie środków materiałowych i usług SM(t)oraz wyremontowanego uzbrojenia i sprzętu wojskowego SOT(t), wyleczonych rannych i chorych Sw(t).
W kanale odpadów SWW można wyróżnić strumienie : ewakuacji technicznej SET(t), ewakuacji medycznej SEM(t), ewakuacji opakowań, łusek, materiałów, sprzętu porzuconego i uszkodzonego- wożonego lub przenoszonego. W systemie kierowania logistycznego wyróżniamy strumienie : potrzeb Ip(t), zadań IZ(t), meldunków IM(t) oraz współdziałania IW(t).
W systemie logistycznym zauważamy regułę 4 W co oznacza strumienie które : powinny docierać do wojsk we właściwym czasie, we właściwych ilościach, we właściwym miejscu i właściwej jakości.
Należy pamiętać, że system SZ RP zbudowany jest na bazie logistyki stacjonarnej wzmocnionej w okresie wojny wojskowym potencjałem mobilnym przy szerokim wykorzystaniu możliwości i zasobów gospodarki narodowej.
W systemie tym występują następujące podsystem :
- kierowania- tworzą one organy operacyjno- planistyczno- koordynujące oraz organy kierowania logistyką wykonawczą
- materiałowy- który tworzy organy kierowania oraz wykonawcze realizujące dostawy zaopatrzenia oraz świadczące usługi gospodarczo- bytowe
- techniczny- tworzący organy kierowania i wykonawcze utrzymujące sprawność i gotowość do użycia techniki wojskowej.
- transportowy- który jak pozostałe tworzy organ kierowania oraz dodatkowo organ wykonawczy, który zapewnia realizację przewozów wojskowych wszystkimi rodzajami transportu i prac przeładunkowych, przygotowawczych i planowania osłony technicznej sieci transportowej
- medyczny- tworzy organ kierowania służby zdrowia oraz wykonawcze zapewniające utrzymanie odpowiedniego stanu zdrowia żołnierzy oraz zapewniające świadczenie skutecznej pomocy rannym i chorym.
- infrastruktury- tworzy organ kierowania oraz wykonawczy infrastruktury wojskowej zapewniający przygotowanie i utrzymanie obiektów stacjonarnych.
W systemie logistycznym zadania realizowane są przez wyodrębnione struktury planistyczne i wykonawcze:
- na szczeblu MON występują komórki organizacyjne podlegające Sekretarzowi Stanu
- na szczeblu operacyjnym i taktycznym występują komórki logistyczno planistyczno operacyjne w sztabach oraz komórki wykonawcze pion logistyki
- Departament Budżetowy odpowiada za przygotowanie budżetu, rachunkowość i system finansowania jednostek
- Departament Infrastruktury
- Departament Polityki Zbrojeniowej
- Departament Zaopatrywania Sił Zbrojnych
- Wojskowe Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji
- Inspektorat Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej
- Biuro Wojskowej Inspekcji Gospodarki Energetycznej
- Biuro Wojskowego Dozoru Technicznego
- Wojskowy Nadzór Metrologiczny
- Generalny Zarząd Logistyki
- Zarząd Wojskowej Służby Zdrowia
Relacje jakie występują między wyżej wymienionymi podsystemami logistycznymi mają typowo charakter informacyjny. Natomiast otoczenie systemu logistycznego sił zbrojnych, uważany jest za zbiór wszystkich obiektów, które nie należą bezpośrednio do niego, ale w ich właściwy sposób oddziaływają na system.
Głównym celem funkcjonowania systemu logistycznego jest ich zabezpieczenie logistyczne, które realizowane jest poprzez następujące procesy : zabezpieczenia materiałowego, zabezpieczenia technicznego, zabezpieczenia transportowego i ruchu wojsk, zabezpieczenia medycznego oraz wykorzystanie i utrzymanie infrastruktury wojskowej.
Głównymi zadaniami systemu logistycznego według Doktryny Logistycznej Sił Zbrojnych jest :
- w czasie pokoju : zabezpieczenie logistyczne wojsk, gromadzenie i utrzymanie zapasów środków bojowych i materiałowych oraz utrzymanie niezbędnego potencjału wykonawczego do bieżącego zaopatrywania i obsług wojsk, zabezpieczenie logistyczne wojsk w procesie mobilizacji i osiągania wyższych stanów gotowości bojowej, a także podczas misji pokojowych
- w czasie kryzysu, konfliktu i wojny : zapewnienie ciągłości zabezpieczenia logistycznego sił narodowych na terenie kraju i poza nim, realizacja zadań zabezpieczenia logistycznego sił sojuszniczych w ramach zabezpieczenia przez państwo- gospodarza.
Klasyfikacja lo...
tomp76